MENTAL HEALTH NURSING-GNC-PAPER SOLUTION YEAR-2019

Q-1 a. What is Schizophrenia? સ્કીઝોફ્રેનિયા એટલે શું? 03

1908 માં સાયકિયાટ્રીસ્ટ ઓઈગન બ્લૂલર એ સ્કીઝોફ્રેનીયા એવો શબ્દ આપ્યો છે જે ગ્રીક શબ્દ કીજો (skhizo) એટલે સ્પ્લીટ (Split -ભાગ ) અને ફ્રેન્ (phren) એટલે માઈન્ડ (Mind) માંથી લેવામાં આવ્યો છે આમ સ્કીઝોફ્રેનીયા એક સાઇકોટીક કન્ડિશન છે જેમાં

” થીંકીંગ, ઈમોશન્સ, મૂડમાં અને વૉલીશન (ઈચ્છા -શક્તિ ) માં ડિસ્ટર્બન્સ જોવા મળે છે જેનાથી સામાન્ય રીતે સોશિયલ વિદ્રોલ થાય તેને સ્કીઝોફ્રેનીયા કહે છે ” જે એક મહિના થી વધુ હોય

સ્કીઝોફ્રેનીયા એ ખુબજ સિરિયસ કન્ડિશન છે જેમાં વ્યક્તિ ના થિંકિંગ, રીયાલીટી થી વિમુખતા અને કાર્ય કરવા માં અગવડતા અનુભવે છે તેમજ તેના ઇમોશન ને વ્યક્ત કરી શકતો નથી

b. Enlist signs & symptoms of Schizophrenia. 04 સ્કીઝોફ્રેનિયાના ચિન્હો અને લક્ષણો જણાવો.

સામાન્ય રીતે સ્કીઝોફ્રેનીયા વાળા પેશન્ટની પર્સનાલિટી અને બિહેવિયર જુદા જુદા સમયે જુદુ જુદુ જોવા મળે છે ઘણી વખત સિમટમ્સ ખૂબ જ ઝડપી અને સિવિયર હોય છે સ્કીઝોફ્રેનીયા ને નીચે મુજબની કેટેગરીમાં તેના સિમટમ્સને વર્ગીકરણ કરી શકાય છે.

પોઝિટિવ સીમટમ્સ

જે સિમટમ્સ સ્કીઝોફ્રેનીયા ના પેશન્ટમાં જોવા જ મળે છે જે સાઇકોટિક્સ તરીકે પણ ઓળખાય છે
ડીલ્યુશન :- જેમાં વ્યક્તિ ને તેના પર કોઈ જુલમ કરે છે ,કોઈ તેના વિરુદ્ધ ષડયંત્ર કરે છે,બીજા લોકો તેના વિષે વાતો કરે છે જેવા ડિલ્યુશન (ભ્રમણા) જોવા મળે છે

હેલયૂસીનેશન :-ખોટા આભાસો થવા
એગ્રેશન :-ઈમોશન પર કંટ્રોલ ન હોવો
એજીટેશન :-જેમાં નર્વસ નેસ જોવા મળે
સસ્પેસિયસનેસ :- શંકાશીલ થવું
હોસ્ટેલિટી :-વિરોધાભાષી વર્તણુંક
એક્સાઈટમેન્ટ:- બિન જરૂરી ઉત્સાહિત જોવા મળે
ગ્રેન્ડીઓસીટી:- ભવ્યતા ની લાગણી જેમાં તેને એવું લાગે કે હું પ્રાઈમ મીનીસ્ટર છું
કન્સેપચુઅલ ઓર્ગેનાઇઝેશન :- તેના કન્સેપ્ટ ને વ્યવસ્થિત ગોઠવી શકતું નથી.

નેગેટીવ સીમટમ્સ

• ઇવેન્ટ ની સાથે સુસંગત ન હોય તેવું ઈમોશન થોટ અને મૂડ
• ફેમિલી ફ્રેન્ડ્સ અને સોશિયલ એક્ટિવિટીથી વીદ્રોલ
• મોટીવેશન નો અભાવ જીવનમાં ખુશી અને રસ નો અભાવ થાય છે અને હાઈજીન અને ગ્રૂમિંગ નો અભાવ
• રોજિંદા જીવનના કાર્યમાં કરવાનો અભાવ
• મૂડીનેસ
• કેટાટોનીઆ

સ્કીઝોફ્રેનિયાના સીમટમ્સ બ્લુંઅર નાં 4 ” A “

1.એસોસિએટિવ ડિસ્ટર્બન્સ અથવા તો લુઝનેસ
આ એક થોટ ડિસઓર્ડર્સ છે આવા વ્યક્તિ લોજીકલ થીંકીંગ કરી શકતો નથી
2.અફેક્ટ ડિસ્ટર્બન્સ આમાં દર્દીના મૂડ માં ડિસ્ટર્બન્સ જોવા મળે છે એટલે કે દર્દીનો મૂડ ફ્લેટ અથવા તો બ્લન્ટ હોય છે
૩.એમ્બવેલેન્સ
એક જ વ્યક્તિ વસ્તુ કે પરિસ્થિતિ પ્રત્યે વિરોધાભાસી એટલે કે ઓપોઝિટ ફિલિંગ એટીટ્યુડ અને ઈચ્છા દર્શાવવી
4 . ઓટીસ્ટીક થીંકીંગ
આ એક વિચારોનો ડિસઓર્ડર્સ છે આમાં વ્યક્તિ દીવા સપનોમાં ખોવાઈ જાય છે તેમને આસપાસના વાતાવરણની કંઈ ભાન હોતી નથી

ફર્સ્ટ રેન્ક સીમટમ્સ

• સંભળાય તેવા વિચારો
• તેના બોડીપર બીજા કોઈ નો કંટ્રોલ છે
• થોટ વિદ્રોલ
• થોટ ઇન્સર્શન
• થોટ ડીફ્યુઝન
• ડીલ્યુંશનલ પરસેપ્શન

સેકન્ડ રેન્ક સીમટમ્સ

• પરપ્લેકક્ષિટી-મુંજવણ
• ડીલ્યુંશનલ પરસેપ્શન
• ડીપ્રેસીવ અથવા યુફોરિક મૂડ
• લાગણી માં શુષ્કતા

આ ઉપરાંત

ડિસ્ટર્બન્સ ઇન અટેન્શન
લાંબા સમયથી એટેન્શન રાખી શકતા નથી
ઇનસાઇટ
ઇનસાઇડ અફેકટેડ હોય છે

ડીસોડર્સ ઓફ એક્ટિવિટી
નેગેટિવિઝન અને ઓટોમેટીઝમ
સ્ટીડીયો ટાઈપ સ્પીચ અને એક્ટિવિટી
ઈમ્પલસિવનેસ

c. Describe nursing management of Schizophrenia. 05 સ્કીઝોફ્રેનિયાનું નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ વર્ણવો.

1.થેરાપ્યુટીક નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ

• સાઈકીયાટ્રિસ્ટ દ્વારા પ્રિસક્રાઇબ કરવા માં આવેલી દવાઓ આપવી
• મેડિસિન આપતા પહેલા હમેશા 5 રાઇટ યાદ રાખવા
• મેડિસિન આપ્યા પછી તેની સાઇડ ઇફેક્ટ કે પેશન્ટમાં આવતા કોઈ ચેન્જીસ જોવા અને તેને રેકોર્ડ કરવા
• જો પેશન્ટ ઈ સી ટી આપવાનું હોય તો તેના વિશે સમજાવવું તેમજ તેને તેની બીમારી વિષે બોલવા દેવું

2. સાયકો -સોસ્યલ નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ

• પેશન્ટ ની નજીક બેસવું
• પેશન્ટ સાથે વિશ્વસનીય સબધો રાખી કમ્ફર્ટ વાતાવરણ માં વાત કરવી જેથી તેની ચિંતા દૂર થાય
• પેશન્ટ ને તેના પ્રોબ્લેમ વિષે બોલવા માટે પ્રોત્સાહિત કરવું
• તેને બોલતી વખતે અથવા તેની વાત કરતાં હોય ત્યારે તેને ક્યારેય ક્રિટિસાઈઝ કરવું નહીં
• પેશન્ટ ને બોલવા માટે પ્રોત્સાહિત કરવું
• પેશન્ટ સાથે સરળ ભાષા માં તેને સમજાય તેમ વાત કરવી
• પેશન્ટ ના ડિલ્યુશન વિષે વાત કરે ત્યારે શાંતિ થી સાંભળો અને તેના બિહેવીયર માં તે કઇ રીતે જોવા મળે તેને ઑબ્ઝર્વ કરો
• તેના ડિલ્યુશન ને ક્યારેય માન્યતા આપવી નહીં પરંતુ તેને સેફ વાતાવરણ પૂરું પાડવું
• પેશન્ટ ના હેલ્યુસીનેશન વિષે વાત કરવી નહીં આ સિવાય ની બધી વાતો કરવી
• પેશન્ટ ને ક્યારેય ઇગ્નોર કરવું નહીં તેની સાથે વાત કરતાં ક્યારેક થોડો પોઝ લેવો અને વાત દરમિયાન પીનપોઈંટિંગ ,કલેરિફાઇંગ , રિફલએક્ટિંગ , સમરાઈઝિંગ વગેરે ઇન્ટરવ્યૂ ટેકનિક નો ઉપયોગ કરવો
  • સેલ્ફ કોન્સૈપ્ટ માં વધારો કરવો પેશન્ટ ને તેના સેલ્ફ કોન્સૈપ્ટ માં વધારો કરવા તેને થોડા કામ સોંપવા જોઈએ જેમકે બધા ને ડે એક્ટિવિટી માટે બોલાવવા ,બધા એ જમી લીધું છે કે નહીં તે ચેક કરવા કહેવું ,સફાઇ માટે કહેવું વગેરે
  • એટેન્શન અને જજમેન્ટ ને ઇમ્પ્રુવ કરવું પેશન્ટ સાથે કેરમ ,ચેસ ,લુડો વગેરે ગેમ નર્સ એ રમવી જોઈએ . નાંનાં નાના પ્રોબ્લેમ તેને સોલ્વ કરવા કહેવું જોઈએ પેશન્ટ નું ધ્યાન જળવાઈ રહે તેવું કામ સોંપવું જોઈએ
  • ફેમિલી સપોર્ટ ને ઇમ્પ્રુવ કરવું પેશન્ટ સાથે હમેશા એક પેશન્ટ ના રિલેટિવ એ રહેવું જોઈએ જે તેના પ્રોબ્લેમ માં મદદ કરી શકે. પેશન્ટ ની ડેઈલિ એક્ટિવિટી જેમકે પર્સનલ હાયજીન,ડાયેટ વગેરે માટે મદદ રૂપ થઈ શકે

3. ફિઝિકલ નીડ નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ

a) રક્ષણ આપવું :-

• પેશન્ટ ની પાસે કોઇ ધારદાર કે ઇન્જરી કરે તેવી કોઈ વસ્તુઓ જેવી કે છરી ,બ્લેડ,સળિયો ,કાચની વસ્તુઓ વગેરે બને ત્યાં સુધી ન રાખવા
• જો પેશન્ટ બીજા સાથે ઝઘડો કરતો હોય અને મારા મારી કરે તો તેને પનિશમેન્ટ જેમ કે તેને રમત માં ભાગ ન લેવા દેવો વગેરે કરી શકાય

b) પર્સનલ હાયજીન જાળવવા માં મદદ કરવી

• પેશન્ટ ને બ્રશ કરવા જવા માટે પ્રોત્સાહિત કરવું
• પેશન્ટ ને તેના બોવેલ અને બ્લડર ને પૂરા ખાલી કરાવવા કારણ કે પેશન્ટ તેનો ભરવો કરી શકે છે

c) ઉંધ માં મદદ કરવી

• પેશન્ટ ને રાત્રે વહેલા સૂઈ જવા માટે પ્રોત્સાહિત કરવા. મેં લાઇટ ને સ્વિચ ઓફ કરવી. તેમજ બેડ સાઈડ પર ફ્લોર લાઇટ મુકવી.
• જો કોઇ પેશન્ટ બીજા પેશન્ટ ને ડિસ્ટર્બ કરતો હોય તો તને અલગ કરી દેવો જોઈએ
• પેશન્ટ ને એક ગ્લાસ ભરી ગરમ દૂધ પીવા માટે આપવું.
• દિવસ દરમિયાન પેશન્ટ ને પરતી એક્ટિવિટી કરાવવી.
• પેશન્ટ ને બપોરે ઊંઘ લેવાની મનાઇ કરવી.

d ) ન્યૂટ્રિશનલ નીડ

• આગલા દિવસે પેશન્ટના માટે જરૂરી બેલેન્સ ડાયટ પ્લાન કરવું જોઈએ
• પેશન્ટને રુચિ થાય તેવું અને તેના જ વાસણમાં ખાવાનું પીરસવું જોઈએ અને તેની જાતે જમવું જોઈએ
• જો પેશન્ટ જમવાની બાબતે શંકાશીલ હોય તો સૌપ્રથમ તેના રિલેટિવ ને ફૂડ ને ટેસ્ટ કરાવવું જોઈએ
• પેશન્ટને તેની જરૂરિયાત મુજબનું ફૂડ મળી રહેવું જોઈએ

4. રિક્રીએશનલ નીડ નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ

• પેશન્ટને તેના શોખ વિશે પૂછવું જોઈએ જેથી તે મુજબની તેને મનગમતું રિક્રીએશનલ આપી શકાય
• પેશન્ટને કેરમ બોર્ડ કે લુડો જેવી ગેમ રમવા માટે આપવી જોઈએ
• એનર્જી નો ઉપયોગ થાય તે માટે બેડમિન્ટન જેવી ગેમ પણ રમવા માટે આપી શકાય
• શરૂઆતમાં પેશન્ટને કોઈ કોમ્પિટિશન વાળી ગેમ ન આપવી અથવા કરવી જોઈએ
• જો કોઈ કોમ્પિટિશન જીતે તો તેને શાબાશી આપવી જોઈએ

5. સ્પિરિચ્યુઅલ નીડ નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ

• પેશન્ટને દરરોજ પ્રાર્થના કરવા માટે પ્રોત્સાહિત કરવા જોઈએ તેમજ તેના માટે અલગ વ્યવસ્થા કરવી જોઈએ તેમજ આવતા દરેક તહેવારો સરસ રીતે ઉજવવા જોઈએ પરંતુ ક્યારેય કોઈને બીજા ધર્મ કે તહેવારો ઉજવવા માટે ફોર્સ કરી શકાય નહીં

OR

a. What is Mania? – મેનીયા એટલે શું? 03

મેનિયા એ એક વિશિષ્ટ સમયગાળો છે જે દરમિયાન વ્યક્તિ અસામાન્ય અને સતત એલિવેટેડ, વિસ્તૃત (Expansive )અથવા ચીડિયા મૂડ (Irritable)હોય છે. અસામાન્ય મૂડનો આ સમયગાળો ઓછામાં ઓછો 1 અઠવાડિયું (અથવા જો હોસ્પિટલમાં દાખલ કરવાની જરૂર હોય તો તેનાથી ઓછો)

મેનિયા મા પેશન્ટ ને મેનિયા એ અસામાન્ય રીતે એલિવેટેડ મૂડ , અયોગ્ય અને વધેલી ઉત્તેજના, વધેલુ ચીડિયાપણું, ગંભીર અનિદ્રા (Insomnia), ભવ્ય કલ્પનાઓ (Grandiosity), વાણીની માત્રા મા વધેલી ઝડપ , ડિસ્કનેક્ટ અને રેસિંગ વિચારો, જાતીય ઇચ્છામાં વધારો, નોંધપાત્ર રીતે વધેલી ઊર્જા અને પ્રવૃત્તિ સ્તર, નબળુ જજ્મેન્ટ અને અયોગ્ય સામાજિક વર્તન.

b. Explain types of Mania. – મેનીયાના પ્રકારો જણાવો. 04

1.હાઇપો મેનિયા (Hypomania)

• આમાં સામાજિક અથવા વ્યવસાયિક કામગીરીમાં નોંધપાત્ર ક્ષતિ પેદા કરવા અથવા હોસ્પિટલમાં દાખલ થવા માટે પૂરતો ગંભીર ચિન્હો હોતા નથી.
• હાયપોમેનિક વ્યક્તિનો મૂડ ખુશખુશાલ અને વિસ્તૃત હોય છે.
• જો કે, તેમાં ચીડિયાપણું હોય છે જે વ્યક્તિની ઇચ્છાઓ અને ઇચ્છાઓ અધૂરી જાય ત્યારે ઝડપથી સપાટી પર આવે છે.
• હાઈપોમેનિક વ્યક્તિનો સ્વભાવ ખૂબ જ અસ્થિર અને વધઘટવાળો હોય છે.
• વ્યક્તિ પોતાની જાતને મહાન હોય તેવું ફિલ કરે છે
• વ્યક્તિ માં સેલ્ફ કોન્ફિડન્સ અને સેલ્ફ અસ્યોરન્સ માં વધારો થાય છે
• ગોલ (goal) ડાયરેક્ટેડ એક્ટિવિટીમાં સમસ્યાઓ સર્જાય છે વ્યક્તિ નું સહેલાઈથી ધ્યાન ભટકાવી શકાય છે અથવા ભટકે છે
• વ્યક્તિની મોટર એક્ટિવિટી વધે છે
• બધા સાથે ખૂબ જ હળી મળીને ફ્રેન્ડલી રહે છે
• ઘણા બધા પરિચિતો બનાવે છે
• તેની પર્નાલિટી માં ઊંડાણ ના હોવાથી ક્લોઝ ફ્રેન્ડશીપ બનાવી શકતા નથી
• તે ખૂબ જ વાતો કરે છે મોટે મોટેથી હસે છે
• વ્યક્તિ સોશિયલી ખૂબ જ એગ્રીસિવ આર્ગ્યુમેન્ટીવ વધારે ખર્ચાળ અને પૂરી ન થાય તેવી મહત્વકાંક્ષાઓ રાખે છે
• પોતાની ટીકાઓ સહન કરી શકતું નથી મૂડ ચેન્જ થયા કરે છે

2. એક્યુટ મેનિયા (Acute Mania)

• હાયપો મેનિયા કરતાં લક્ષણો ની તીવ્રતા માં વધારો જોવા મળે છે જેથી વ્યક્તિ નું સામાજિક અથવા વ્યવસાયિક કામગીરીમાં નોંધપાત્ર અસર જોવા મળે છે નૉર્મલી કામ કરી શકતો નથી તેને હોસ્પિટલાઈઝેશન ની જરૂરિયાત રહે છે
• એક્યુટ મેનિયા માં વ્યક્તિ હમેશા યુફૉરિયા (Euphoria) અને ઇલેશન (Elation) એમ સતત આનંદિત અને exitement એમ હાઇ મૂડ માં જોવા મળે છે
• વિચારો ખૂબ જડપી અને ફ્લાઇટ ઓફ આઇડિયા જોવા મળે છે તેના વિચારો માં ડેલયુશન ઓફ ગ્રેનીયોસિટી (મહાનતા ના વિચારો) જોવા મળે છે કે હું તો મોટો સાયનસ્ટીસ્ટ છું.
• વ્યક્તિ માં excitement વધુ હોવાથી મોટર એક્ટિવિટી વધુ જોવા મળે છે. આવો વ્યક્તિ મારા-મારી પણ કરી શકે તેનું બિહેવીયર વાયોલન્ટ થઈ જાય છે
• સતત કઈક ને કઈક પ્રવુતિ કરે છે પણ થાક લાગતો નથી. ભૂખ લાગે કહી પણ શાંતિ થી જમી શકતો નથી તેથી વજન માં ઘટાડો થાય છે
• હએલ્યુસીનેશન જોવા મળે છે પણ તે સામાન્ય નથી
• એટેન્શન અને જજમેન્ટ માં પણ ઘટાડો થાય છે

3. ડિલિરિયસ મેનિયા (Delirious Mania)

• આમાં એક્યુટ મેનિયા સાથે સિવિયર ક્લાઉડિનગ ઓફ કોન્સિયસનેસ જોવા મળે છે જે આ ખુબજ ઓછો જોવા મળે છે
• ચિત્તભ્રમિત (ડિલિરિયસ) વ્યક્તિની મનોસ્થિતિ ખૂબ જ નાજુક હોય છે.
• તે નિરાશાની લાગણીઓ પ્રદર્શિત કરી શકે છે અને ટી,થી ઝડપથી તે અનિયંત્રિત આનંદ (Ectasy )માં રૂપાંતરિત થઈ શકે છે અથવા વાતાવરણ પ્રત્યે સંપૂર્ણપણે ઉદાસીન બની શકે
• સમજશક્તિ(કોગ્નિશન) અને પરસેપ્શન માં ડિસોરીએન્ટેશન ,કનફયુજન જોવા મળે છે
• વધારે પડતી ધાર્મિકતા, ભવ્યતા અથવા સતાવણી (ડિલયુશન ઓફ પરસિકયુશન) ના ભ્રમ (ડિલયુશન ) , અને ઓડિટરી અથવા વિજયુઅલ હેલયુસન .
• વ્યક્તિ અત્યંત વિચલિત અને અસંગત છે.
• સાયકોમોટર પ્રવૃત્તિ ઉન્મત્ત છે અને ઉત્તેજિત, હેતુહીન હલનચલન દ્વારા વર્ગીકૃત થયેલ છે.
• આ વ્યક્તિઓની સલામતી જોખમમાં છે, જ્યાં સુધી આ પ્રવૃત્તિ પર અંકુશ ન આવે.
• થાક, પોતાને અથવા અન્યને ઇજા, અને છેવટે જો કોઈ સારવાર ના મળે તો વ્યક્તી નું મૃત્યુ પણ થઈ શકે .

c. Describe nursing Management of Mania 05

મેનીયાનું નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ વર્ણવો.

1. થેરાપ્યુટિક નર્સિંગ નીડ

• સાઈકીયાટ્રિસ્ટ દ્વારા પ્રિસક્રાઇબ કરવા માં આવેલી દવાઓ આપવી
• મેડિસિન આપતા પહેલા હમેશા 5 રાઇટ યાદ રાખવા
• મેડિસિન આપ્યા પછી તેની સાઇડ ઇફેક્ટ કે પેશન્ટમાં આવતા કોઈ ચેન્જીસ જોવા અને તેને રેકોર્ડ કરવા
• પેશન્ટ ને લિથિયમ કાર્બોનેટ થેરાપી ચાલતી હોય લિથિયમ લેવલ ચેક કરવું
• જો પેશન્ટ ઈ સી ટી આપવાનું હોય તો તેના વિશે સમજાવવું તેમજ તેને તેની બીમારી વિષે બોલવા દેવું
• લિથિયમ મેડિસિન ચાલુ હોય તેથીઓછું સોલ્ટ લેવા સલાહ આપવી

2. ફિઝિકલ નીડ

• પેશન્ટ ની ફિઝિકલ એક્ટિવિટી ઓછી કરવા અને ઊંઘ લેવા માટે પ્રોત્સાહિત કરો
• પેશન્ટ ની એનર્જી ડાયવર્ટ કરવા માટે અને ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે તેવી એક્ટિવિટી જેમ કે ભારત ગૂંથણ ,મોજા ના બોલ બનાવવા વગેરે કરાવવી જોઈએ
• કેરમ,બેડમિન્ટન ,ટેનિસ વગેરે રમત રમવા માટે પ્રોત્સાહિત કરો
• બપોર દરમિયાન થોડી ઊંઘ લેવા માટે કહેવું અને રાત્રિ દરમિયાન 6 થી 7 કલાક ઊંઘ લેવા પ્રોત્સાહિત કરવા

3. સેફટી અને સિક્યોરિટી

• પેશન્ટ ને ઇન્જરી ના થાય એનું ધ્યાન રાખવું ,કોઈ ઘાવ કે વુંડ હોય તો તેનું ડ્રેસિંગ કરવું
• આજુ બાજુ નું વાતાવરણ શાંત રાખવું જેથી એને બીજા કોઈ સ્ટીમ્યુલેશન મળે નહીં
• પેશન્ટ બીજા કોઈ ને મારે નહીં તે માટે તેના બિહેવીયર ને કંટ્રોલ કરવું તેને માટે અમુક એક્ટિવિટી માટે રિસ્ટરિકશન કરવા

4. ન્યુટ્રિશનલ નીડ

• મેનિયા ના પેશન્ટ શાંત હોતા નથી તેથી તેને “ફિંગર ફૂડ” આપવા
• પેશન્ટ ને લિથિયમ થેરાપી ચાલતી હોય ત્યારે તેને વધુ પ્રમાણ માં ફ્લુઇડ લેવા માટે કહેવું
• પેશન્ટ ને હાઇ કેલરી ,હાઇ પ્રોટીન ડાયટ આપવો
• પેશન્ટ ને ભૂખ લાગતી નથી તેથી તે પૂરતા પ્રમાણ માં ખોરાક લેતા નથી તેથી તેનો રેગ્યુલર વેઈટ કરવો તેમજ ઇન્ટેક આઉટ પુટ ચાર્ટ મેન્ટેન કરવો

5. જજમેંટ અને કોન્સેન્ટરેશન માં સુધારો લાવવો

• પેશન્ટ ને દરરોજ ટાસ્ક આપવો જોઈએ અને તે કી રીતે પૂર્ણ કરે છે તે ચેક કરવું
• બીજા પેશન્ટ સાથે નું વર્તન ને કરેક્ટ કરાવવું. પેશન્ટ સાથે થોડું ફ્રેન્ડલી રહેવું અને અણગમતા બિહેવીયર ને ઇગ્નોર કરવું
• પેશન્ટ ને થોડું વાંચવા આપો અથવા T.V ફિલ્મ જોવા માટે પ્રોત્સાહિત કરવું
• શરૂઆત નાના કામ થી આપવું

6.કોમ્યુનિકેશન માં સુધારો લાવવો

• પેશન્ટ સાથે સરળ અને ટૂંકમાં વાત કરવી તેમજ તેની સાથે કોઈપણ જાત ની તકરાર કરવી જોઈએ નહો
• પેશન્ટ કોમ્યુનિકેશન માં આવતા પોઝિટિવ ફેરફાર માટે રોવોર્ડ આપવો
• પેશન્ટ સાથે હસતાં હસતાં વાત કરવી પરતું પેશન્ટ ની ક્યારેય હસી મજાક કરવા નહીં
• પહેલા દિવસ થી જ તેનું સોશ્યલ ઇન્ટરેક્શન ચેક કરવું
• સારા અને વાસ્તવિક નર્સ થેરાપ્યુટીક રિલેશન જાળવવા
• તેમણે બીજા લોકો સાથે વાત ચિત કરવા પ્રોત્સાહિત કરો અને તેના માટે તકો પૂરી પાડો
• પેશન્ટ ને તેના શોખ ને પોષવા માટે પ્રયત્ન કરવો

7. રિક્રીએશન નીડ

• સૌ પ્રથમ પેશન્ટ ને એકલા રમાડવા ત્યાર બાદ બે ત્રણ ને સાથે રમવા માટે પ્રોત્સાહિત કરવા
• રમત ટૂંકી અને સરળ હોયતો વધુ સારું
• પેશન્ટ ને સુડોકું,લુડો,સાપ સીડી વગેરે રમતો રમાડી ને પણ રિક્રીશન આપી શકાય

8. સ્પિરિચ્યુઅલ નીડ

• પેશન્ટ ને તેની ધાર્મિકતા બાબતે પ્રોત્સાહિત કરવો
• તેની માન્યતા અનુસાર હોસ્પિટલ માં આવતા પાદરી કે બીજા ધર્મ ગુરુઓ જેમાં એ વિશ્વાસ ધરાવતો હોયતેની સાથે વાત ચિત કરવા માટે પ્રોત્સાહિત કરવું
• તેને એકલા અથવા સમૂહ માં પ્રાર્થના કરવા દેવી
• તેના ધર્મ મુજબ આવતા ઉત્સવો જેમકે દીવાળી ,હોળી ,રમજાન ,ઈદ ,ક્રિસમસ વગેરે ઉજવવા જોઈએ

Q-2 a. Describe principles of Psychiatric nursing. 08 સાયક્યાટ્રિક નર્સિંગના સિધ્ધાતોનું વર્ણન કરો.

4. Reassurance should be given in a Subtle and Acceptable Manner-(સ્વીકાર્ય હોય તે રીતે આશ્વાસન આપવું)

b. Write the characteristics of Mentally healthy person. 04 Marks માનસિક રીતે તંદુરસ્ત વ્યક્તિની લાક્ષણિકતાઓ જણાવો.

માનસિક રીતે તંદુરસ્ત વ્યક્તિની લાક્ષણિકતાઓ નીચે મુજબ છે.

1. He has his own philosophy of life (તેની પોતાની જીવનની ફિલસૂફી છે):

મેન્ટલ રીતે હેલ્થી વ્યક્તિ સમાજની માંગને ધ્યાનમાં રાખીને પોતાના મૂલ્યો ઘડે છે. આ ફિલસૂફી તેમને તેમની જીવનની વિવિધ પ્રવૃત્તિઓમાં માર્ગદર્શન આપે છે.

2. A proper sense of self-evaluation (સ્વ-મૂલ્યાંકનની યોગ્ય સમજ ):-

સારી રીતે અડજેસ્ટેડ વ્યક્તિ તેની ક્ષમતાઓ, મૉટિવ , મજબૂત મુદ્દાઓ (Strong point)અને મર્યાદાઓ વિશે જાણે છે. તે તેના વર્તનનું કાળજીપૂર્વક મૂલ્યાંકન કરે છે અને તેની ભૂલો સ્વીકારે છે.

3. Emotionally mature (ભાવનાત્મક રીતે પરિપક્વ):-

  તે ઇમોશનલી રીતે પરિપક્વ અને સ્થિર છે અને સારી રિતે તેની લાગણી વ્યક્ત કરે છે અને તેના પર યોગ્ય નિયંત્રણ કરી તેનો ઉપયોગ કરે છે.

4. A balanced self-regarding sentiment. (સંતુલિત સ્વ-સંબંધિત લાગણી):-

તેની પાસે વ્યક્તિગત આદરની યોગ્ય ભાવના છે. તે વિચારે છે કે તે સામાજિક જૂથનો એક મહત્વપૂર્ણ સભ્ય છે અને તેની પ્રગતિ અને કલ્યાણ માટે કંઈક યોગદાન આપી શકે છે.

5. . Socially adjustable (. સામાજિક રીતે એડજસ્ટેબલ):-

આપણે બધા સામાજિક જીવો છીએ. આ સામાજીક જીવન વાસ્તવિકતા Give & Take નો સંદર્ભ આપે છે. મેન્ટલ રીતે હેલ્થી વ્યક્તિ સામાજીક જીવન જીવવાની કળા જાણે છે અને સોશિયલ ગીવ એન્ડ ટેક કરે છે

6. A realistic approach (વાસ્તવિક અભિગમ):-

:  જીવનની વિવિધ સમસ્યાઓ પ્રત્યેનો તેમનો અભિગમ વાસ્તવિક હોય છે. . તે આવી શકે તેવા કાલ્પનિક ભય અથવા મુશ્કેલીઓથી ડરતો નથી.

8. Intellectually sound (બૌદ્ધિક રીતે સાઉન્ડ):

   તેણે બૌદ્ધિક શક્તિઓનો પર્યાપ્ત વિકાસ કર્યો હોય છે. આ તેને સ્વતંત્ર રીતે વિચારવા અને યોગ્ય સમયે યોગ્ય નિર્ણય લેવા સક્ષમ હોય છે

9. Emotional maturity. (ઇમોશન પરિપક્વતા): 

ડર, ગુસ્સો, પ્રેમ,  વગેરે જેવી લાગણીઓ સામાન્ય રીતે આપણા સામાજિક જીવનમાં જોવા મળે છે. આવી વ્યક્તિ પરિપક્વ ઇમોશન વર્તન ધરાવે છે. તેમનું તેમના પર નિયંત્રણ છે અને સ્વીકૃત સામાજિક ધોરણો અનુસાર તેમને વ્યક્ત કરે છે.

10. Bravery facing failures (નિષ્ફળતાઓનો સામનો કરવાની હિંમત) :

જીવન એ see-saw  રમત છે. જો આપણે સફળતાનું લક્ષ્ય રાખીએ છીએ, તો આપણે કેટલીકવાર નિષ્ફળતાઓનો સામનો પણ કરીએ છીએ. સંપૂર્ણ મેન્ટલ સંતુલન ધરાવતી વ્યક્તિમાં તેના જીવનમાં નિષ્ફળતાઓનો સામનો કરવા માટે પૂરતી હિંમત અને સહનશક્તિ હોય છે.

11. Punctuality (સમયની પાબંદી):

મેન્ટલ હેલ્થ ધરાવતી વ્યક્તિમાં ઇચ્છનીય સામાજિક અને હેલ્થી ટેવો હોય છે. તે પોતાની પ્રતિબદ્ધતાઓને ભૂલતો નથી અને તેની ફરજો નિભાવવામાં નિયમિત અને સમયના પાબંદ હોય છે.

12. 13. Self-judgment (સ્વ-નિર્ણય):

   સ્વ-નિર્ણય એ આવા વ્યક્તિની મહત્વપૂર્ણ લાક્ષણિકતાઓમાંની એક છે. તે તેનો ઉપયોગ તેની સમસ્યાઓ હલ કરવામાં કરે છે. તે બીજાના જ્જમેન્ટ પર આધાર રાખતો નથી.

મેન્ટ્લી હેલ્થી વ્યક્તિ ની સામન્ય કેરેક્ટરીસ્ટિક્સ :-

તેઓ પોતાના વિશે સારું અનુભવે છે.

તેઓ ડર, ગુસ્સો, પ્રેમ, ઈર્ષ્યા, અપરાધ અથવા ચિંતા જેવી લાગણીઓથી ભરાઈ જતા નથી.

તેઓ સ્થાયી અને સંતોષકારક અંગત સંબંધો ધરાવે છે.

તેઓ અન્ય લોકો સાથે આરામદાયક લાગે છે.

તેઓ પોતાની જાત પર અને અન્ય લોકો સાથે હસી શકે છે.

જો મતભેદો હોય તો પણ તેઓ પોતાના માટે અને અન્ય લોકો માટે આદર ધરાવે છે.

તેઓ જીવનની નિરાશાઓને સ્વીકારવામાં સક્ષમ છે.

તેઓ જીવનની માંગને પૂરી કરી શકે છે અને જ્યારે તેઓ ઊભી થાય ત્યારે તેમની સમસ્યાઓનું સંચાલન કરી શકે છે.

તેઓ પોતાના નિર્ણયો જાતે લે છે.

જ્યારે પણ શક્ય હોય ત્યારે તેઓ તેમના પર્યાવરણને આકાર આપે છે અને જ્યારે જરૂરી હોય ત્યારે તેને અડજેસ્ટેડ કરે છે.

OR

a. What is the Defense mechanism? List out the types of defense mechanism Describe any five Defense mechanisms in detail? 08

ડિફેન્સ મિકેનિઝમ એટલે શું? ડિફેન્સ મિકેનિઝમના પ્રકારોની યાદી બનાવો. કોઈપણ પાંચ ડિફેન્સ મિકેનિઝમ વિશે વિગતવાર વર્ણન કરો.

ડિફેન્સ મિકેનિઝમ એ આપણા મન ની પ્રતિક્રિયા અને પ્રતિભાવ છે જે તેના પર અસર થતા ઉદ્ભવે છે.

“ડિફેન્સ મિકેનિઝમ્સ એ વ્યક્તિ દ્વારા કરવા મા આવતી સાયકોલોજીકલ વ્યૂહરચના છે જેનો વ્યક્તિ વાસ્તવિકતાનો (Reality) સામનો કરવા અને સ્વ-છબી (Self -image) જાળવવા માટે વિવિધ એક્મો દ્વારા અમલમાં મૂકવામાં આવે છે. સ્વસ્થ વ્યક્તિઓ સામાન્ય રીતે જીવનભર વિવિધ ડિફેન્સ મિકેનિઝમ નો ઉપયોગ કરે છે.”

જ્યારે વ્યક્તિ નો EGO પર અસર થાય ત્યારે તેને બચાવવા વ્યક્તિ Unconciously આ ડિફેન્સ મિકેનિઝમ નો ઉપયોગ કરે છે

આ ડિફેન્સ મિકેનિઝમ ના ઘણા જુદા- જુદા પ્રકારો છે જે નીચે મુજબ છે

1. રેશનલાઇઝેશન
2. પ્રોજેક્શન
3. સબ્લિમેશન
4. રિપ્રેશન
5. રિગ્રેશન
6. કમ્પેંશેશન
7. ડેનિઅલ
8. અન ડુઇંગ
9. એક્ટિંગ આઊટ
10. સપ્રેશન
11. કંવર્ઝન
12. સબ્સસ્ટિટ્યુટ્શન
13. આઇડેન્ટિફિકેશન
14. રિએક્શન ફોર્મેશન
15. ડિસપ્લેસમેન્ટ
16. વિડ્રોલ
17. એવોઇડ્ન્સ
18. ડિસોસિએશન
19. ફિક્સેશન
20. ઇન્ટેલેક્ચ્યુલાઇઝેશન
21. આઇસોલેશન
22. ઇન્ટ્રોજેક્શન
23. રેઝિસ્ટ્ન્સ
24. સોમેટાઇઝેશન

1.રેશનલાઇઝેશન (તાર્કિક પ્રતિપાદન)

સામાજીક રીતે સ્વિકાર્ય અને ઓછું લોજિકલ હોય તેવા કારણો બતાવવા આ જ્યારે વ્યક્તિ નો અહમ ઘવાય છે ત્યારે પોતાની પ્રતિષ્ઠા બચાવવા માટે યુક્તિ ઓ કરે છે અને પોતાને યોગ્ય સાબિત કરવા માટે વપરાય છે તેના માટે નિચે મુજબ ની પ્રયોક્તિ છે

a . Sour Grapes :– જ્યારે કોઇ વસ્તુ ના મળી શકે એમ ના હોય ત્યારે તેની મારે કોઇ જરુર નહિ અથવા એ ના હોય એ સારું

દા.ત. કોમ્પીટીશન માં પ્રથમ નબર નાં આવે તો કહે કે પ્રાઈઝ નું કોઈ મુલ્ય નથી

b. Sweet Lemon :- બે ટીમ રમતી હોય ત્યારે હારેલી ટીમએવું કહે કે તેની તૈયારી અને રીસોર્સીસ વધુ હતા એટલે તે જીતી ગયા એટલે અમે તેને જીતી નાં શક્યા

2.કમ્પેનશેશન (વળતર)

જયારે કોઈ માં કોઈ ખામી કે ઉણપ હોય તો તેને બીજી રીતે પૂરી કરવા પયત્ન કરે છે આવી વ્યક્તિ પોતાની જાત ને પ્રૂવ કરવા goal સાથે કામ કરે છે કે અને તેની બધી એનર્જી એ તરફ વાળે છે

દા.ત :- કોઈ એક છોકરી સારી લુક માં નાં હોઉં તો તે સિંગિંગ, ડાન્સિંગ વગેરે માં આગળ આવી પોતાનું ઉણપ દુર કરે છે

૩. ડીસ્પ્લેસમેન્ટ (Displacement )

આમાં વ્યક્તિ પોતાની ફીલિંગ ને એવી વ્યક્તિ કે વસ્તુ પર ટ્રાન્સફર કરે છે જે તેનાથી ઓછું ડેન્જરસ હોય

દા. ત. નોકરી પર બોસ એ આપેલા ઠપકો આપ્યો હોય તો બોસ ને કઈ કહી શકતો નથી તેથી તે ઘરે આવી ને પત્ની પર ગુસ્સો કરશે

4. ડેનિયલ (Denial-અસ્વીકાર )

જીવન માં આવતા અચાનક કોઈ બદલાવો ,અસરો કે કોઈપણ પરિણામો નો પહેલા અસ્વીકાર કરવો આ સૌથી સામાન્ય રીતે જોવા મળતું ડિફેન્સ મિકેનિઝમ છે. કોઈ અપ્રિય ઘટના ,બનાવ બને ત્યારે વ્યક્તિ એવું કઈ બન્યું જ નથી એવો વ્યવહાર કરશે તે માનશે જ નહીં કે આવું બન્યું છે

દા . ત. જો કોઈ પ્રિય વ્યક્તિ નું મૃત્યુ થયું હોય ત્યારે તેના સગા તે માનવા તૈયાર થતાં નથી.

જ્યારે કોઈ પેશન્ટ ને ટર્મિનલ માંદગી નું નિદાન થશે ત્યારે તે માનશે નહીં તેનું નિદાન સ્વીકારશે નહીં

5. સબલિમેશન (Sublimation)

સબ્લીમેશન આમાં વ્યક્તિ પોતાની સમાજ દ્વારા સ્વીકૃત બાબતો કે તેઓને સમાજ દ્વારા સ્વીકૃત સ્વરૂપમાં ફેરવે છે અને એવો હેલ્થી રસ્તો પસંદ કરે તેની બાબતો કે તેઓને પણ સંતોષ
દાખલા તરીકે કોઈ

દા. ત :- એક વ્યક્તિ છે કે જેમને કોઈ ડીઝીઝ કન્ડિશનના કારણે કોઈ ખોરાક કે ફ્રૂટ્સ લેવાની મનાઈ કરેલ છે ત્યારે તે તેના પિક્ચર દોરીને સંતોષ માનસી બાળક માટે ઈચ્છા ધરાવતી અપરવણી સ્ત્રી પોતાના માતૃત્વની ઝંખના પૂરી કરવા બાળકોની સંસ્થામાં જોડાઈને માતૃત્વની ઈચ્છા પૂરી કરે છે

b. Define interview and write the techniques of interview. 04 ઈન્ટરવ્યૂની વ્યાખ્યા આપો અને ઈન્ટરવ્યૂની ટેકનીક વિશે લખો.

ઇન્ટરવ્યૂ એક ફેસ ટુ ફેસ વાતચીત દરમિયાન સરખા પ્રોબ્લેમ નું નિરાકરણ લાવવા અથવા બંનેનું હેતુ એક સરખો હોય પ્રક્રિયા ને ઇન્ટરવ્યૂ કહે છે

ઇન્ટરવ્યૂ ટેકનિક
1.ઓબ્ઝર્વિંગ

એટલે નોનવરબલ કોમ્યુનિકેશન સાથે કરવું દર્દી વાત કરતા કરતા રડવા લાગે બોલે વારંવાર હાથ ધોવે પરસેવો લુછીયા કરે વાત કરતા કરતા વચ્ચે પાણી પીવે વારંવાર એક ને એક શબ્દ બોલે આંખો પટ પટ આવે હલનચલન કર્યા કરે વગેરે બધી બાબતોનો ઓબ્ઝર્વેશન કરી નોંધ કરવામાં

2.લિસનીંગ

પેશન્ટ જ્યારે કોઈ સાથે વાત કરી રહ્યો હોય ત્યારે નર્સ એ ગુડ અને એક્ટિવ લિસનર(Listner) બનવું જોઈએ તેની વાતોમાં પ્રત્યુતર આપવો જેવા કે હા, બરાબર, સરસ, એમ? વગેરે જવાબ આપવાથી પેશન્ટ ને એવુ લાગશે કે મારી વાત નર્સ ઘ્યાન આપી ને સાભળે છે

3.રિફ્લેક્ટિંગ

પેશન્ટની કોઈ વાત સાંભળીને ફરીથી તે વાત તેને પૂછવી તેથી પેશન્ટને લાગે કે નર્સ મારી વાત ધ્યાનથી સાંભળે છે

વેલી ડેટિંગ

વેલી ડેટિંગ સ્ટેશન કોઈ બાબતની જાણકારી હોય તો તે અથવા પેશન્ટ બતાવેલી વાત સાચી છે કે ખોટી તે કન્ફર્મ કરવું

ક્લેરીફાઈ

પેશન્ટ જે બાબત નર્સ ને કોઈ બાબતનું કન્ફ્યુઝન હોય તો તે બાબતના માટે પૂછવું કે તમે શું કહ્યું ?

4.ક્વેશ્ચશનિંગ

આ પેશન્ટ સાથે વાત કરવાની સીધી રીત છે સીધો પ્રશ્ન પૂછીને જાણી શકાય છે પ્રશ્નોના જવાબમાં ફક્ત હા કે ના માં મળતા હોવાથી મેળવવા માટે ઓપન એન્ડેડ પ્રશ્નો પૂછવા દાખલા તરીકે ઓપન એન્ડેડ ક્વેશ્ચન તમે આજે સવારે બ્રેકફાસ્ટમાં શું લીધું ક્લોઝ એન્ડેડ ક્વેશ્ચન તમે સવારે બ્રેકફાસ્ટ કર્યો?

5.કંફોર્મિંગ

આમાં દર્દીના બિહેવિયર ના સંદર્ભે પૂછવામાં આવે છે દાખલા તરીકે નર્સ કહે કે તમે ક્યારેક તમારો ચહેરો મારાથી બીજી દિશામાં ફેરવી લો છો શુ તમને ગુસ્સો આવે છે ?

6.સમરાઇઝિંગ

આમાં વાર્તાલાપ પછી નર્સ પેશન્ટને સમગ્ર વાર્તાલાપના મુખ્ય મુદ્દા વિશે જણાવે છે જેથી પેશન્ટ ફરીથી વિચાર કરીને તેમાં કંઈક ઉમેરો કરી શકે અથવા બાદ કરી શકે

Q-૩ Write short answers (Any Two) ટૂંકમાં જવાબો લખો (કોઈપણ બે) 2X6=12

a. Narcotic drug and psychotropic substance act. નાર્કોટિક ડ્રગ એન્ડ સાયકોટ્રોપિક સબસ્ટન્સ એક્ટ.

નાર્કોટિક ડ્રગ્સ એન્ડ સાયકોટ્રોપિક સબસ્ટન્સ એક્ટ, 1985 (એનડીપીએસ એક્ટ)

નાર્કોટિક ડ્રગ્સ એન્ડ સાયકોટ્રોપિક સબસ્ટન્સ એક્ટ એ ભારતની સંસદનો એક અધિનિયમ છે જે 1985માં પસાર કરવામાં આવ્યો હતો અને 14 નવેમ્બર, 1985થી ભારતમાં અમલમાં આવ્યો હતો.

નાર્કોટિક ડ્રગ એન્ડ સાયકોટ્રોપિક સબસ્ટન્સ એક્ટ અધિનિયમ માત્ર નાર્કોટિક્સ ડ્રગ્સ અને સાયકોટ્રોપિક પદાર્થોના નિયંત્રણ અને નિયમન માટે જ નહીં પરંતુ કેટલાક કેમિકલ જેનો ઉપયોગ માદક દ્રવ્યો અને સાયકોટ્રોપિક પદાર્થોના ગેરકાયદેસર ઉત્પાદનમાં થઈ શકે છે. તેમજ ડ્રગ સંબંધિત સંપત્તિની તપાસ અને જપ્તી માટે પણ છે.

આ અધિનિયમ દ્વારા ફરજિયાત નિયંત્રણ શાસનના મુખ્ય ઘટકો નીચે મુજબ છે:

1 ખેતી, ઉત્પાદન, માલિકી, વેચાણ, ખરીદી, પરિવહન, વેરહાઉસિંગ, વપરાશ, આંતર-રાજ્ય હિલચાલ, ટ્રાન્સશિપમેન્ટ અને માદક દ્રવ્યો અને સાયકોટ્રોપિક દવાઓની આયાત અને નિકાસ અધિકૃતતાના નિયમો અને શરતો અનુસાર પદાર્થો પ્રતિબંધિત છે. સિવાય કે તબીબી અથવા વૈજ્ઞાનિક હેતુઓ અને સરકાર દ્વારા આપવામાં આવેલ કોઈપણ લાઇસન્સ, પરમિટ અથવા અધિક્રુત હોય તે જ ઉપયોગ કરી શકે

2. કેન્દ્ર સરકારને નાર્કોટિક દવાઓ અને સાયકોટ્રોપિક પદાર્થોનું ઉત્પાદન, આયાત, નિકાસ, વેચાણ, વપરાશ, ઉપયોગ વગેરે ખેતીના ઉત્પાદનનું નિયમન કરવાની સત્તા છે,.

૩. રાજ્ય સરકારોને અફીણ, ખસખસ સ્ટ્રો, ઔષધીય અફીણના ઉત્પાદન અને માલિકિ અને આંતર-રાજ્ય હિલચાલની પરવાનગી અને નિયમન કરવાની સત્તા છે.

4. કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા ભારતમાં તમામ વ્યક્તિઓ એવા કોઈપણ વેપારમાં સામેલ થવા અથવા નિયંત્રિત કરવા માટે પ્રતિબંધિત છે જેમાં માદક દ્રવ્યો અથવા સાયકોટ્રોપિક પદાર્થો ભારતની બહાર થી મેળવવામાં આવે છે અને કેન્દ્ર સરકારની અગાઉની અધિકૃતતા સિવાય ભારતની બહારની કોઈપણ વ્યક્તિને સપ્લાય કરવામાં આવે છે .

5. નાર્કોટિક્સ દવાઓ અને સાયકોટ્રોપિક પદાર્થોના ઉત્પાદનમાં નિયંત્રિત પદાર્થ તરીકે તેનો સંભવિત ઉપયોગ. ડ્રગ્સની હેરફેરથી મેળવેલી સંપત્તિ જપ્ત કરવા માટે સેંટ્રલ ગવર્મેન્ટ જવાબદાર છે

6. કેન્દ્ર સરકાર અને રાજ્ય સરકારો બંનેને કાયદાના અમલીકરણ હેતુઓ માટે અધિકારીઓની નિમણૂક કરવાની સત્તા છે.

કેન્દ્ર અને રાજ્યો બંનેમાં સંખ્યાબંધ એજન્સીઓને કાયદાની જોગવાઈઓને લાગુ કરવા માટે સત્તા આપવામાં આવી છે. આ એજન્સીઓ માં નીચે મુજબ નો સમાવેશ થાય છે

. કસ્ટમ્સ અને સેન્ટ્રલ એક્સાઈઝ વિભાગ, રેવન્યુ ઈન્ટેલિજન્સ ડિરેક્ટોરેટ,

. સેન્ટ્રલ બ્યુરો ઓફ નાર્કોટીક્સ કેન્દ્રીય સ્તરે અને રાજ્ય પર સેન્ટ્રલ બ્યુરો ઓફ ઇન્વેસ્ટિગેશન

. રાજ્ય સ્તરે પોલીસ અને આબકારી વિભાગો. કેન્દ્રીય સામાજિક ન્યાય અને સશક્તિકરણ અને આરોગ્ય મંત્રાલયો

b. Role of nurse in primary prevention of mental illness. મેન્ટલ ઇલનેસના પ્રાયમરી પ્રિવેન્શનમાં નર્સની ભૂમિકા.

કોમ્યુનિટી ની અંદર ઘણી બાબત મેન્ટલ હેલ્થને અસર કરે છે તેથી કોમ્યુનિટી હેલ્થ નર્સ એ મેન્ટલ હેલ્થ માટે કોમ્યુનિટી લેવલે મેન્ટલ હેલ્થના પ્રમોશન મેન્ટલ ઇલેશના પ્રિવેન્શન ટ્રીટમેન્ટ અને રિહેબિલિટેશન માટે કાર્ય કરે છે અહીં આપણે નર્સનો પ્રાઇમરી પ્રિવેન્શનમાં રોલ જોઈશું જે નીચે મુજબ છે

વ્યક્તિગત પગલાંઓ

ઘણી બધી એવી ડ્રગ્સ છે જેની આડઅસર મધર ને થઈ શકે છે અને તેના ફિટસ ને પણ થઈ શકે છે તેથી પ્રેગ્નન્સી દરમિયાન બિનજરૂરી અને સ્વ રીતે દવાઓ લેવાની ટાળવી ડીલેવરી સેફલી કંડક્ટ કરવી કારણકે તે દરમિયાન હાઇપોક્સિયા કે બેબીના હેડને એન્જરી થવાથી બ્રેઇન અસર જોવા મળે છે જો કોઈ બાળક ફિઝિકલી કે મેન્ટલી ચેલેન્જ હોય તો તેને કાઉન્સેલિંગ કરવું સપોર્ટ કરવો માતા અને બાળકના સંબંધો મજબૂત કરવું

સ્કૂલ હેલ્થ પ્રોગ્રામ માં ભાગીદારી

કોમ્યુનિટી હેલ્થ નર્સ સ્કૂલ માં જઈને બાળકોનું એબ નોર્મલ બિહેવિયરને ડિટેક્ટ કરી શકે અને તેના કરેક્ટ કરવા માટે વહેલી તકે યોગ્ય વ્યવસાયિક પગલાંઓ લઈ શકાય શિક્ષકોને બાળકોમાં જો કોઈ એબ નોર્મલ બિહેવિયર જોવા મળે તો તેને ઓળખતા શીખવું આવા કેસને ઓળખી અને તેને તાત્કાલિક સ્થળે રીફર કરી શકાય

ફેમિલી કેર

ફેમિલીમાં કરવામાં આવતી એક્ટિવિટી જેમાં દરેક ફેમિલી ના સભ્યો વચ્ચે આદર પ્રેમ વિશ્વાસ અને હુફ ની લાગણી હોવી જોઈએ ફેમિલી એ બાળક ઉછેર માટેનું અગત્યનું માધ્યમ છે તેથી બાળકને અહીંથી જ એડજેસ્ટમેન્ટ અને કોપીંગ એબિલિટી શીખવી શકાય ચાઈલ્ડ ગાઈડન્સ ક્લિનિક દ્વારા બાળક ઉછેર ને લગતી પેરેન્ટ્સને ટ્રેનિંગ આપી શકાય બાળકના મેન્ટલ હેલ્થને લગતા પ્રોબ્લેમ્સ બાબતોની ચર્ચા કરી તેને ગાઈડન્સ આપી શકાય જો ઘરમાં એકબીજા સાથે સારા સંબંધો ન હોય તો ખાસ કરીને પતિ પત્ની વચ્ચે તો તેને મરાઇટલ ગાઈડન્સ આપી શકાય

એડોલેશન્સ કેર

ડેવલોપ મેન્ટલ ક્રાઈસીસ માટે જ્યારે બાળક એડોલેશન્સ માંથી પસાર થતું હોય છે ત્યારે તેમાં ઘણા હોર્મોનલ અને બોડીમાં ચેન્જીસ આવે છે તેથી તેની અસર તેના મેન્ટલ હેલ્થ પર થાય છે

ઉમર અને સોસયો કલ્ચરલ મુજબ ના ફેરફાર

આ ઉપરાંત રિટાયરમેન્ટ અને મેનોપોઝ પણ એક એવી પરિસ્થિતિ છે ફેમિલીમાં કોઈ કમાનાર વ્યક્તિનું ડેથ થવું લગ્ન વિચ્છેદ થવા વગેરે ફેમિલી ક્રાયસીસ જોવા મળે છે તેમાં મેન્ટલ હાઈઝીંગ ક્લિનિક ,ફર્સ્ટ એઇડ વોકિંગ ક્લિનિક આવી ઘણી બધી જગ્યાઓ એ આ પરિસ્થિતિને હેન્ડલ કરી શકાય

સાંસ્કૃતિક રીતે વંચિત કુટુંબો માટે ફેમિલી માટે ના પ્રોગ્રામ જે કોમ્યુનિટી માં રહેતા જે ફેમિલી કે જેની લિવિંગ કન્ડિશન સારી નથી એમને ફૂડ એજ્યુકેશન હેલ્થ અને બીજી કોઈ રિક્રીશન ફેસીલીટી મળતી નથી આવા લોકો આલ્કોહોલિઝમ ડ્રગ એડિશન ક્રાઇમ અને મેન્ટલ તરફ વળે છે

સોસાયટી માટેના અટકાયતી પગલાઓ માતાને બાળકના જન્મ પહેલા જ તેમને સાંત્વના આપવી બાળકોના એજ્યુકેશન મેથડના કન્ટેન્ટમાં સુધારા ઓ લાવવા માટે પ્રયત્ન કરવા ક્રાઇસીસ ને પહોંચી વળવા માટેના પ્રયત્નો કરવા જુદા જુદા બાયોલોજીકલ ડેટાઓ એટલે કે વાઈટ ડેટાઓ મેળવી તેનો ઉપયોગ કરો

કોમ્યુનીટી ડેવલપમેન્ટ પ્રોગ્રામ કરવા આમ પ્રાઇમરી પ્રવેન્શનમાં નર્સ એ કાઉન્સેલર એજ્યુકેટર ,ફેસીલેટર ,એડવોકેટ વગેરે રોલ હોય છે આ ઉપરાંત પેરિફરી માં કામ કરતા હેલ્થ વર્કરને પ્રિવેન્શન અને પ્રમોશન ઓફ મેન્ટલ ની કામગીરી માટે માહિતગાર કરવા

c. Antidepressant drugs. – એન્ટિડીપ્રેસન્ટ ડ્રગ્સ.

Indication (કોને આપી શકાય ):-

• લાંબા સમય સુધી રહેતી દુઃખની લાગણી
  કોઈ મોટો લોસ થયો હોય
• એડજેસ્ટમેન્ટના પ્રોબ્લેમ હોય
• વધારે પડતી ચિંતા હોય વગેરે

• સિલેક્ટિવ સેરોટોનિન રીઅપટેક ઇન્હિબિટર્સ (SSRIS)

સિલેક્ટિવ સેરોટોનિન રીપ્ટેક ઇન્હિબિટર્સ (SSRIs) એન્ટીડિપ્રેસન્ટ દવાઓનો એક પ્રકાર છે ડિપ્રેશનનું સંભવિત કારણ સેરોટોનિનની અપૂરતી માત્રા છે, જે મગજમાં ચેતાકોષો વચ્ચે સંકેતો પ્રસારિત કરવા માટે ઉપયોગમાં લેવાતું રસાયણ છે. દવાઓના આ પરિવારમાં સિટાલોપ્રામ (સેલેક્સા), ફ્લુઓક્સેટીન (પ્રોઝેક), અને સેરટ્રાલાઇન (ઝોલોફ્ટ)નો સમાવેશ થાય છે.

SSRIs પ્રીસિનેપ્ટિક ચેતાકોષ દ્વારા સેરોટોનિન (5- hydroxytryptamine, અથવા 5-HT તરીકે પણ ઓળખાય છે) ના પુનઃઉત્પાદનને અટકાવીને કામ કરે છે, આમ સિનેપ્સમાં 5-HTનું ઉચ્ચ સ્તર જાળવી રાખે છે.

examples

• Citalopram (Celexa)
• Escitalopram (Lexapro)
• Fluoxetine (Prozac)
• Paroxetine (Paxil, Pexeva)
• Sertraline (Zoloft)

2.ટ્રાયસાયક્લિક એન્ટીડિપ્રેસન્ટ ડ્રગ્સ (TCA’S)

ટ્રાયસાયકલિક એ ન્યુરોટ્રાન્સમિટને નોર-એપિનેફ્રાઇન (ન-એડ્રેનાલિન) અને સેરોટોનિન રીઅપટેક (પાછું જતાં ) અવરોધે છે તેથી પ્રિ -સાયનેપ્ટ માં તેનું યોગ્ય પ્રમાણ જળવાઈ રહે

Cyclic antidepressants drugs examples

• Amitriptyline.
• Amoxapine.
• Desipramine (Norpramin)
• Doxepin.
• Imipramine (Tofranil)
• Nortriptyline (Pamelor)
• Protriptyline.
• Trimipramine.

3. મોનોઆમાઇન ઓક્સિડેઝ ઇનહીબીટર્સ (MAOIs )

MAOI એન્ઝાઇમ મોનોએમાઇન ઓક્સિડેઝ એ એક એનજાયમ છે જે ન્યુરોટ્રાન્સમીટર ડોપામાઇન, સેરોટોનિન અને નોર-એપિનેફ્રાઇન (નોર-એડ્રેનાલિન) ને બ્રેક ડાઉન કરે છે તેથી તેનું યોગ્ય પ્રમાણ જળવાઈ છે .

MAOIs Drugs

• Isocarboxazid (Marplan)
• Phenelzine (Nardil)
• Selegiline (Emsam)
• Tranylcypromine (Parnate)

Contraindication (કોને ના આપી શકાય )

કાર્ડિયો વાસ્ક્યુલર ડિસઓર્ડર્સ (કારણ આ ડ્રગ્સ Arrhythmias કરે છે )

લીવરના ડિસઓર્ડર્સ હોય

mdp માં મેનિયા ના સિમટમ્સ વધારે છે

એન્ટિ ડિપ્રેઝન્ટ ની સાઈડ ઇફેક્ટ

• Nausea, vomiting or diarrhea (નોઝિયા,વોમિટિંગ,ડાયેરીયા)
• Headache (હેડેક)
• Drowsiness (ડ્રાઉઝિનેસ)
• Dry mouth (ડાય માઉથ)
• Insomnia (ઇંસોમ્નિઆ-ઉંઘ ના આવવી)
• Nervousness, agitation or restlessness (નર્વસ, રેસ્ટ્લેસ્નેસ)
• Dizziness(ડિઝિનેસ)
• Sexual problems, such as reduced sexual desire, difficulty reaching orgasm or inability to maintain an erection (erectile dysfunction)(સેક્સસ્યુઅલ પ્રોબ્લેમ)
• Impact on appetite, leading to weight loss or weight gain(વજન વધવો, વજન ઘટવો)

એન્ટિ ડિપ્રેઝન્ટ ડ્રગ્સ મા નર્સ ની જવાબદારી

• મેડિસિન આપતા પહેલા 5 r ને ધ્યાન માં રાખો અને આડ અસર સમજાવો
• ડ્રાય મોં ટાળવા માટે દર્દીને પ્રવાહીનું સેવન વધારવા માટે પ્રોત્સાહિત કરો.
• દર્દીની આત્મહત્યાની સંભાવનાનું મૂલ્યાંકન કરો.
• સાયકોમોટર પ્રવૃત્તિમાં વધારો માટે દર્દીનું અવલોકન કરો.
• આપઘાતની ઘટનાઓને રોકવા માટે બ્લેક બોક્સની ચેતવણી રાખો.
• નાનો અને વારંવાર ખોરાક આપો.
• ઇન્ટેક અને આઉટપુટ ચાર્ટ જાળવી રાખો.
• કોનસ્ટીપેશન માટે રફેજ ડાયેટ આપવો
• પેશન્ટ ને પૂરતી ઊંઘ મળે તે માટે ના પ્રયત્ન કરવા જોઈએ
• મોનોમાઇન ઓક્સિડેઝ ઇન્હિબિટર્સ (MAOIs) નો ઉપયોગ ટાયરામાઇન નો ઉપયોગ ફૂડ માં કરવો જોઈએ નહીં
• પેશન્ટ કોઈપણ પ્રકારના સેક્સ્યુઅલ ડિસફંક્શન ની કમ્પ્લેન કરે તો દવા તાત્કાલિક બંધ કરવી અને ફિઝિશિયનને તેની જાણ કરવી
• પેશન્ટમાં સ્પીચ ના પ્રોબ્લેમ ,મૂડમાં વધારો વગેરે જેવા સિમ્પટમ્સ જોવા મળે તો મેડિસિન તાત્કાલિક બંધ કરીને ફિઝિશિયન ને જાણ કરવી
• થેરાપ્યૂટીક ઇફેક્ટ ચારથી આઠ વીક પછી જોવા મળે છે તેમની જાણ કરવી
• જે કંઈ પણ પેશન્ટ માં આવતા ફેરફારો ની નોંધ કરી અને તેની જાણ કરવી

d. Admission procedure of mentally ill patients. માનસિક બીમાર દર્દીઓની એડમિશન પ્રોસીજર.

સાયકિયાટ્રિક હોસ્પિટલમાં એડમિશન અને અટકાયત (ડિટેન્શન)

• 1.સ્વૈચ્છિક ધોરણે એડમિશન
• 2. વિશેષ સંજોગોમાં એડમિશન
• 3.રિસેપ્શન ઓર્ડર્સ

1.સ્વૈચ્છિક ધોરણે એડમિશન

સ્વૈચ્છિક દર્દી તરીકે એડમિશન 

 વાલી દ્વારા વિનંતી એડમિશન માટે 

સ્વૈચ્છિક દર્દીના સંદર્ભમાં નિયમન:

વિનંતીની પ્રાપ્તિ પર, મેડિકલ ઑફિસર-ઈન્ચાર્જે 24 કલાકના સમયગાળામાં તપાસ કરવી જોઈએ અને જો સંતુષ્ટ થાય, તો તે સ્વૈચ્છિક દર્દી તરીકે આવી અરજી સ્વીકારી શકે છે.

દાખલ કરવામાં આવેલ દરેક સ્વૈચ્છિક દર્દી મેડિકલ ઑફિસર દ્વારા બનાવવામાં આવેલા નિયમોનું પાલન કરવા માટે બંધાયેલા 

સ્વૈચ્છિક ધોરણે એડમિશન

સ્વૈચ્છિક દર્દી તરીકે એડમિશન માટે મુખ્ય દ્વારા વિનંતી

વોર્ડમાં એડમિશન માટે વાલી દ્વારા વિનંતી

સ્વૈચ્છિક દર્દીના સંદર્ભમાં નિયમન:

વિનંતીની પ્રાપ્તિ પર, મેડિકલ ઑફિસર-ઈન્ચાર્જે 24 કલાકના સમયગાળામાં તપાસ કરવી જોઈએ અને જો સંતુષ્ટ થાય, તો તે સ્વૈચ્છિક દર્દી તરીકે આવી અરજી સ્વીકારી શકે છે.

દાખલ કરવામાં આવેલ દરેક સ્વૈચ્છિક દર્દી મેડિકલ ઑફિસર દ્વારા બનાવવામાં આવેલા નિયમોનું પાલન કરવા માટે બંધાયેલા રહેશ                           

2. વિશેષ સંજોગોમાં એડમિશન:

કોઈપણ મેન્ટ્લ રીતે બીમાર વ્યક્તિઓ કે જેઓ એડમિશન માટે પોતાની ઈચ્છા વ્યક્ત કરતા નથી અથવા કરી શકતા નથી મેન્ટ્લ હોસ્પિટલમાં દાખલ અને દર્દી તરીકે રાખવામાં આવી શકે છે મેન્ટ્લ રીતે બીમાર વ્યક્તિઓના સંબંધી અથવા મિત્ર દ્વારા તે વતી કરવામાં આવેલી અરજી પર જો મેડિકલ ઑફિસર-ઈન્ચાર્જ સંતુષ્ટ હોય કે મેન્ટ્લ રીતે બીમાર વ્યક્તિઓના હિતમાં તેમ કરવું જરૂરી છે

3. રિસેપ્શન ઓર્ડર્સ

➤રિસેપ્શન ઓર્ડર માટેની અરજી:

• રિસેપ્શન ઓર્ડર માટેની અરજી દ્વારા કરવામાં આવી શકે છે

– ઈન્ચાર્જ મેડિકલ ઓફિસર

– મેન્ટ્લ રીતે બીમાર વ્યક્તિના જીવનસાથી અથવા અન્ય સંબંધી

> જ્યાં ઇન્ચાર્જ મેડિકલ ઑફિસર સંતુષ્ટ છે કે:

. મેન્ટ્લ હોસ્પિટલમાં સારવાર છ મહિનાથી વધુ સમય સુધી ચાલુ રાખવી જરૂરી છે

તે મેન્ટ્લ રીતે બીમાર વ્યક્તિના હેલ્થ અને સલામતીના હિતમાં છે અથવા અન્યના રક્ષણ માટે                સાઇકિયાટ્રીસ્ટ હોસ્પિટલના અધિકારક્ષેત્રની સ્થાનિક મર્યાદામાં મેજિસ્ટ્રેટને અરજી કરવાની છે

➤ દરેક અરજી આ પ્રમાણે હોવી જોઈએ:

નિયત રીતે હસ્તાક્ષર અને ચકાસણી

• બે મેડિકલ પ્રમાણપત્રો સાથે હોવા જોઈએ

બે મેડિકલ પ્રેક્ટિશનરોમાંથી જેમાંથી એક સરકારની સેવામાં રહેશે

Q-4 Write short note (Any Three) ટૂંકનોંધ લખો. (કોઈપણ ત્રણ) 3X4=12

a. Phases of Nurse-Patient relationship. – નર્સ-પેશન્ટ રિલેશનશીપના તબક્કાઓ.

 નર્સ પેશન્ટ રિલેશનશિપ રિલેશનશિપ ના ફેઝ

1. પ્રિ -ઇન્ટરેકશન ફેઝ (pre interaction phase)

જ્યારે નર્સને પેશન્ટ અસાઇન થાય છે ત્યારથી શરૂ થાય છે જે તેની સાથે ઇન્ટરેક્શન કરે તે પહેલા નો ફેઝ છે આ ફેસ દરમિયાન નર્સને થોડો ડર અને એન્જોયટી હોય છે તેના ઓબ્જેકટીવ સેટ કરે છે પોતાની એન્ઝાઈટી દૂર કરવા માટે ક્લિનિકલ સુપરવાઇઝર ની હેલ્પ લઈ છે કારણ કે તેમને પણ પેશન્ટ વિશે ઘણી બધી મિસ કન્સેપ્ટ કે બીલીફ હોય છે કે પેશન્ટ મને સ્વીકારશે કે નહીં તે વાયોલંટ બિહેવિયર તો નહીં કરે નહીં તેના માટે તે ઘણી વખત આગળની સીફટ ના નર્સ સાથે વાત કરે છે અથવા તો રેકોર્ડ પરથી અનુમાન કાઢે છે

2. ઓરિએન્ટેશન ફેઝ (orientation phase )

આ ફેઝ ની શરૂઆત જ્યારે નર્સ પેશન્ટ સાથે ઇન્ટરેકશન કરે છે ત્યારથી થાય છે જ્યાં નર્સ પોતાની ઓળખ આપે છે અને પેશન્ટ પણ તેનાથી અજાણ હોય છે આ ફેઝ માં બંને એકબીજાના પરિચિત થાય છે એકબીજાને સ્વીકારે છે એકબીજા સાથે નો સારવાર બાબત ના કોન્ટ્રાક્ટ થાય છે આ વખતે પેશન્ટ સાથે વાતચીત કરતી વખતે તમારા વર્તનમાં તેના પ્રત્યે ટ્રસ્ટ બતાવો. મળેલી માહિતીની કોન્ફિડન્સિયાલીટી વિશે પેશન્ટને જણાવવુંનર્સ અને પેશન્ટ બંને એકબીજાને યુનિક હ્યુમન બીન તરીકે સ્વીકારે ત્યારે ઓરિયેન્ટેશન ફેસ કમ્પ્લીટ થઈ જાય છે

3. વર્કિંગ ફેઝ (Working phase )

આ ફેસમાં નર્સ અને પેશન્ટ માટેનો પ્રોબ્લેમ સોલ્વિંગ પ્રોસેસ માટેનો ફેસ છે જેમાં orientation ફેજમાં નક્કી કરેલા ગોલપુરા કરવા નર્સ કામગીરી કરે છે પેશન્ટની રિકવરી માટે કામગીરી કરે છે આમાં નર્સ પોતાની એન્ઝાઇટી ઉપર કાબુ મેળવે છે અને તેનો તેના ફિયરમાં ઘટાડો થાય છે આ સમય દરમિયાન પેશન્ટને સોશિયલાઈઝેશન માટે ઇનકરેજ કરવું કોમ્યુનિકેશન કરવા માટે મોટીવેટ કરવું સોલ્યુશન લાવવામાં મદદ કરવી વગેરે કાર્ય કરે છે

4. ટર્મિનેશન ફેઝ (Termination phase)

આ નર્સ અને પેશન્ટના થેરાપ્યૂટિક રીલેસન નો અંતિમ તબક્કો છે આ ફેઝ ને રિઝોલ્યુશન ફેઝ અથવા તો એન્ડ ફેસ પણ કહે છે ટર્મિનેશન ફેઝ નો મુખ્ય હેતુ નર્સ અને પેશન્ટ વચ્ચે ની થેરાપ્યૂટિક રીલેસન રિલેશનશિપ નો અંત લાવવાનો છે ટર્મિનેશન ફેઝની શરૂઆત ઓરિએન્ટેશન ફેસ ના પેશન્ટના કોન્ટ્રાક્ટ કરતી વખતે થાય છે પેશન્ટ ડિસ્ચાર્જ થાય પેશન્ટ પેરોલ પર જાય અને ફરીથી પાછો ન આવે ક્લિનિકલ રોટેશન મુજબ બીજી જગ્યાએ જવાનું થવાથી પેશન્ટમાં ઇમ્પ્રુવમેન્ટ થવાથી વન ટુ વન રિલેશનશિપની જરૂરિયાત ન રહેવાથી પેશન્ટ હોસ્પિટલમાં હોવા છતાં નર્સ રિલેશનશિપ ટર્મિનેટ કરે પેશન્ટ હોસ્પિટલમાંથી ડિસ્ચાર્જ થાય અને થેરાપીટિક રિલેશનશિપનો અંત લાવે વગેરે કારણોથી ટર્મિનેશન ફેસ આવે છે પેશન્ટને ટર્મિનેશન બાબતે જાણ કરવી મહત્વનું છે અને તે જાણવાનો હક છે પેશનને તેના વિચારો અને ફિલિંગ્સ રજૂ કરવું કરવા દેવા જોઈએ

b. Socio- cultural causes of mental illness. મેન્ટલ ઇલનેસ થવા માટેના સોશિયો-કલ્ચરલ કારણો,

• આપણી સોસાયટીમાં ફેમિલી અને કલ્ચર એક મજબૂત સપોર્ટ સિસ્ટમ છે જ્યાં વ્યક્તિ નો ઉછેર ઘણું બધુ શીખે છે અને મોટા ભાગે ઇન્ટરેક્શન કરે છે જેની ઘણી બાબતો તેના મેન્ટલ હેલ્થ પર અસર કરે છે .
• જેમ કે આપણે ક્યાં રહીએ છીએ, અમારી પાસે મજબૂત સપોર્ટ નેટવર્ક કેવું છે નજીકનું કુટુંબઅને મિત્રો કે જેઓ જેનાથી સુરક્ષિત અનુભવે છે અને જેના પર આપણે ભરોસો રાખી શકીએ છીએ
• આપણું કાર્ય સ્થળ અને આપણે કેવી રીતે અને ક્યાં આરામ કરી શકીએ.
• ભૌતિક વાતાવરણ જેમ કે તમે જ્યાં રહો છો તે પડોશ ખૂબ જ તણાવપૂર્ણ હોઈ શકે છે, ખાસ કરીને જ્યારે પડોશીઓ સાથે સમસ્યાઓ હોય અથવા જ્યાં ગુનાખોરીનો દર વધુ હોય અને આવી અન્ય સમસ્યાઓ હોય તે બાબત પણ અસર કરે છે
• શું વ્યક્તિ તેના કામનો આનંદ માણે છો, અથવા અનુભવવો કે ત ખૂબ દબાણ હેઠળ કામ કરવું
• રોજગાર શોધવામાં સફળ ના થવું
• નજીક ના સગા નું ડેથ
• ડિવોર્સ
• જોબ અને સ્કૂલ માં ફેરફાર
• સોશ્યલ અને કલ્ચરલ આશાઓ
• સબસ્ટન્સ એબયુઝ
• સતત ઓછું હોવાની ભાવના
• ગરીબી

આ સિવાય ઘણા કારણો છે જે મેન્ટલ ઇલનેસ નું કારણ બને છે

1. war and violence’s (યુદ્ધ અને હિંસાખોરી) :-તેની અસર લાંબા સમય સુધી લોકોના માનસિક સ્વાસ્થ્ય પર પડે છે
2. Group Prejudice (જુથ ની પ્રતિકૂળ અસર):-જેમ કે ધાર્મિક અસહિષ્ણુતા અને દુશ્મનાવટ લોકોના માનસિક સ્વાસ્થ્યને અસર કરે છે જ્યારે તે અન્ય જૂથો પર એક જૂથ દ્વારા લાગુ કરવામાં આવે છે.
3. Economic and Employment problem (આર્થિક અને રોજ્ગાર ની સમસ્યા) :-માનસિક સ્વાસ્થ્ય માટે તે એક અન્ય ફાળો આપનાર પરિબળ છે. કેટલીકવાર આર્થિક સમસ્યા આત્મહત્યા અને બીજા ની હત્યા સુધી પરિણમે છે
4. 4. technological and social changes (ટેક્નોલોજિક્લ સામાજીક ફેરફારો):-ઝડપી તકનીકી ફેરફારો લોકોમાં ખૂબ જ તણાવનું કારણ બને છે

c. Classification of mental disorders. – મેન્ટલ ડિસઓર્ડર્સનું વર્ગીકરણ.

ICD-10 મુજબ નું વર્ગીકરણ

• F0 – F9: Organic, including symptomatic, mental disorders (ઓર્ગેનિક મેન્ટલ ડિસોર્ડર)
• F10 – F-19: Mental and behavioural disorders due to use of psychoactive substances (સાયકો એક્ટિવ સબસ્ટંસ ના ઉપયોગ થી થતા મેન્ટલ અને બિહેવિયર ડિસોર્ડર)
• F20 – F25: Schizophrenia, schizotypal and delusional disorders (સ્કિઝોફ્રેનીઆ અને ડિલ્યુશનલ ડિસઓર્ડર)
• F30 -F39: Mood [affective] disorders (મુડ ડિસઓર્ડર )
• F40 – F49: Neurotic, stress-related and somatoform disorders(ન્યુરોટિક સ્ટ્રેસ અને સોમેટોફોર્મ ડિસઓર્ડર)
• F50 – F59: Behavioural syndromes associated with physiological disturbances and physical factors (બિહેવિયરલ સિંડ્રોમ ફિઝિકલ અને ફિઝિયોલોજિકલ ફેક્ટર્સ ના કારણે)
• F60 – F69: Disorders of personality and behaviour in adult persons (પુખ્ત વ્યક્તિ મા પર્સનાલિટી અને બિહેવિયર ડિસઓર્ડર)
• F70 – F79: Mental retardation (મેન્ટલ રીટાર્ડેશન)
• F80 – F89: Disorders of psychological development (સાયકોલોજીકલ ડેવલપમેન્ટ)
• F90 – 98: Behavioural and emotional disorders with onset usually occurring in childhood and adolescence (બાળકો અને એડોલેશન્સ મા વિહેવિયર અને ઇમોશનલ ડિસઓર્ડર)

DSM-5 મુજબ નું વર્ગીકરણ

Axis I: Clinical Disorders (all mental disorders except Personality Disorders and Mental Retardation)(ક્લિનિકલ ડિસોર્ડર)

Axis II: Personality Disorders and Mental Retardation (પર્સનાલિટિ અને મેન્ટલ રીટાર્ડેશન )

Axis III: General Medical Conditions (must be connected to a Mental Disorder)(જનરલ મેડીકલ ની એવી સ્થિતિ કે જે મેન્ટ્લ ડિસઓર્ડર સાથે સંકળાયેલ હોય)

Axis IV: Psychosocial and Environmental Problems (for example limited social support network) (સાયકોલોજીકલ અને ઇન્વાયર્મેંન્ટ ની સમસ)

Axis V: Global Assessment of Functioning (Psychological, social and job-related functions are evaluated on a continuum between mental health and extreme mental disorder) (ગ્લોબલ એસેસમેન્ટ)

Indian classification (નું વર્ગીકરણ )

A.Psychosis

• Functional (ફંક્શનલ)
  • સ્કીઝોફ્રેનીયા,પેરનોઈડ સ્કીઝોફ્રેનીયા,હેબીફરેનીક સ્કીઝોફ્રેનીયા,કેટાટોંનીક સ્કીઝોફ્રેનીયા,સિમ્પલ સ્કીઝોફ્રેનીયા વગેરે
• Affective (અફેક્ટિવ)
  • મેનિયા
  • ડિપ્રેશન
• Organic (ઓર્ગેનિક)
  • એક્યુટ
  • ક્રોનિક

B.Neurosis (ન્યૂરોસીસ)

• ઓબસેસિવ કૅમ્પલસીવ ડિસઓર્ડર (OCD)
• ફોબિક ન્યૂરોસીસ
• ડિપ્રેસિવ ન્યૂરોસીસ
• એનજાયટી ન્યૂરોસીસ
• હિસટેરિકલ ન્યૂરોસીસ

Special disorder

• ચાઈલ્ડ ચાઈલ્ડ હુડ ડીસઓર્ડર્સ
  • કંડક્ટ ડિસઓર્ડર્સ ઈમોશનલ ડિસઓર્ડર્સ
    પર્સનાલિટી ડિસઓર્ડર્સ
    સબસ્ટન્સ એબ્યુઝ
  • આલ્કોહોલ
    સાયકો ફિઝિયોલોજીકલ
  • ડિસઓર્ડર્સ અસ્થમા સઓરઈયઆસઈસ
    મેન્ટલ રિટર્ન રિટર્ન
    માઈલ મોડરેટ સિવ્યોર પ્રોફાઉન

d. Nursing management of suicide attempted patient. સ્યૂસાઇડ અટેમ્પ્ટ કરેલ પેશન્ટનું નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ,

1.થેરાપ્યુટીક નીડ નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ

પેશન્ટ ને આરામદાયક વાતાવરણ આપવું.અને પેશન્ટ ના રિલેટિવ ને તેની સાથે સતત રહેવા માટે કહેવું

ડૉક્ટર એ પ્રિસ્ક્રાઇબ કરેલ મેડિસિન અપાવી.તેની સાઇડ ઇફેક્ટ માટે જોવું અને તેનો રેકૉર્ડ-રિપોર્ટ રાખવો.સામાન્ય રીતે સ્યૂસાઇડ અટેમ્પ્ટ કરેલ પેશન્ટ ને એન્ટિ ડિપ્રેઝ્ન્ટ દ્રગ આપવા મા આવે છે તે આપવી

પેશન્ટ નું MSE કરવુ તેમા તેના સ્યુસાઇડ ના વિચારો અને પ્લાન તેમજ તે કેટ્લુ ઘાતક છે તે તેમા જાણવુ અને તે દરેક નુ રેકૉર્ડ કરવું

જો પેશન્ટ ને ECT આપવાનું હોય તો તેમા મદદ કરવી અને તેની તૈયારી કરવી

2.ફિઝિકલ નીડ નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ

a.સેફ ઇન્વારર્ન્મેંટ

• પેશન્ટ સતત ઓબ્ઝર્વેશનમાં રાખવું એક નર્સ સતત તેની સંભાળ માટે હોવી જોઈએ
• ગ્લાસ આર્ટીકલ્સ દોરડાઓ પાયજામા અને પેટીકોટની નાડીઓ , નેટ ટાઈ વગેરે રૂમમાંથી દૂર કરવા જોઈએ
  લાંબી બેડશીટ નો પણ ઉપયોગ ન કરવો જોઈએ કારણ કે તેના માટે હેંગિંગ માટે ઉપયોગ કરી શકે છે
  ફૂડ માટે પેપર ડીશ નો ઉપયોગ કરવો
• ઇલેક્ટ્રીક કનેક્શન ઓપન ન રાખવા જોઈએ
• મેડિસિન અને ઇન્સ્ટ્રુમેન્ટ્સ વોર્ડમાં લોક રાખવા જોઈએ
• પેશન્ટ એક કરતાં વધારે મેડિસિન ન ગળે તેની ત્યાં કાળજી રાખવી જોઈએ
  નર્સિંગ સ્ટેશનની નજીક રૂમ આપવો જોઈએ

3.પર્સનલ હાઇજિન :-

પેશન્ટ પોતાનું પર્સનલ હાયજીન મેન્ટેન કરે તે માટે તેને પ્રોત્સાહિત કરવું તેને તેના કપડા ચેન્જ કરવા બાથ લેવા ,હેયર કોમબીગ કરવું વગેરે માટે પ્રોત્સાહિત કરવું તમે આજે ખુબ સરસ દેખાવ છો તેવું કહો

4. ન્યુટ્રિશનલ લીડ

પેશન્ટને ડાયટ લેવા માટે સલાહ આપો તેનો ઇનપુટ અને આઉટપુટ રેકોર્ડ કરો

4.સાયકો સોશ્યલ નીડ :-

ટ્રસ્ટીંગ રિલેશનશિપ

પેશન્ટ સાથે વાત કરો તેને શાંતિથી સાંભળો તેનામાં રહેલી પોઝિટિવ બાબતોને બહાર લાવો પેશને તેના રિલેટિવ ની વિઝીટ કરવા દો તેની અંદર પોઝિટિવ એટીટ્યુડ નિર્માણ થાય તેવા માટેના પ્રયત્ન કરવો

સુસાઇડલ આઈડિયા ઘટાડવા

પેશન્ટ ને તેના સુસાઇડ આઈડિયા અને કઈ રીતે સુસાઇડ કરવું વગેરે વિશે વાતો કરવા માટે પ્રોત્સાહિત કરો તે સ્યુસાઈડ માં શેનો ઉપયોગમાં કરવા માને છે તે કેટલી લેથલ છે તે જાણો પેશન્ટ ને તેના સુસાઇડ થી થતા પરિણામોની જાણ કરો કે તમારા ફેમિલી મેમ્બર પર શું વિતશે વગેરે

સેલ્ફ એસ્ટીમ માં વધારો કરવો

પેશન્ટને તેના નામથી બોલાવું તેના પોઝિટિવ પોઇન્ટ અને તેના પોઝીટીવ અચિવમેન્ટને બિરદાવવું

ઈમ્પ્રુવ સોશીયલાઈઝેશન

પેશન્ટને ક્યારેય એકલું મૂકવું જોઈએ નહીં તેમને ધીમે ધીમે બેડ માંથી બહાર આવી લોકો સાથે મળવા મળવા માટે કહેવું

રીક્રીએશનલ નીડ

પેશન્ટની તેની ફેવરિટ હોબી અથવા તો ગેમ ની ઓળખ કરવી તેમને તેની હોબી પૂરી કરવા છતાં આઉટડોર ગેમ્સ માટે પૂરતો સમય આપવો જો જીતે તો તેને યશ આપવો હારી જાય તો કોઈપણ જાતના ડિસ્ટર્બન્સ વગર સ્વીકાર કરો

સ્પિરિશચ્યુઅલ એક્ટિવિટીઝ

પેશન્ટ શા માટે મરવા માંગે છે તે જાણો
જો તે જીવશે તો તે શું શું કરી શકશે તેના વિશે વાત કરો
તેમને ધાર્મિક પુસ્તકો વાંચવા માટે આપો અને ધાર્મિક પુસ્તકોનું તેની સાથે ડિસ્કશન કરો તેને તેની ક્વોલિટી ઓળખવામાં મદદ કરો

Q-5 Define the following (Any Six) વ્યાખ્યા આપો (કોઈપણ છ) 6X2=12

1. Delirium -ડીલિરિયમ

આ એક માઇન્ડ અથવા કોન્સિયસનેસ ને ડિસ્ટર્બ કરતો એક્યુટ ઓર્ગેનિક કન્ડીશન છે.જેમાં વ્યકિત ને કન્ફુઝન, ડીસ – ઓરિએન્ટટેશન, ઍજીટેશન , હેલ્યુસિનેશન વગેરે symptoms જોવા મળે છે જે ફિવર,intoxication, વગેરે ફિઝિકલ ડિસઓર્ડર ના કારણે જોવા મળે છે

2. Dementia -ડિમેન્શિયા

બ્રેઇન ના ઓર્ગેનિક disease ના કારણે વ્યકિત માં intelectual ફંકશન નો પ્રોગ્રેસિવ અથવા સતત ઘટાડો થાય તેની સાથે મેમરી, પર્સનાલિટી,અને થીંકિંગ માં પણ ઘટાડો જોવા મળે છે જેને ડિમેંન્સિયા કહે છે.

૩.Deja vu-ડિજા વ્યૂ

આમાં વ્યકિત ને એવું લાગે છે કે તેમને આ વ્યકિત,જગ્યા કે દ્શ્ય ક્યાંક જોયેલું હોય તેવું લાગે છે પરંતુ ક્યાં અને ક્યારે તે ખબર હોતી નથી. વાસ્તવિક એ પ્રથમ વખત જ તે પરિસ્થિતિ અનુભવે છે જેને ડેજા વુ કહે છે.

4.Tangentiality-ટેન્ઝેન્શિયાલીટી

આમાં વ્યકિત ના થોટ પ્રોસેસ માં ડિસ્ટર્બન્સ જોવા મળે છે.જેમાં વ્યકિત ને પુછવા માં આવતા પ્રશ્ન નો જવાબ આપવા ના બદલે વધુ પડતી અને અયોગ્ય બાબતો બતાવ્યા કરે છે (બિન જરૂરી) પરંતુ આપણે ઇચ્છિત પ્રશ્ન નો જવાબ આપતો નથી વ્યકિત તેના ગોલ સુઘી પહોચી શક્તો નથી અંતે પણ જવાબ મળતો નથી.

5.Mannerism-મેનેરિઝમ

વ્યકિત દ્વારા તેના gesture, ચહેરા ના હાવભાવ નું unconscious સ્ટીરિયોટાઇપ વિચિત્ર મૂવમેન્ટ જોવા મળે છે જેને મેનેરિઝમ કહે છે.
ઉ. દા. ચહેરો બગાડવો, વાંદર વેળા કરવાં

6.Enuresis -એન્યુરેસિસ

પાંચ વર્ષથી વધુ ઉંમરના બાળકોમાં સતત ત્રણ મહિનાના સમયગાળા માટે અઠવાડિયામાં ઓછામાં ઓછા બે વાર કપડાં મા અથવા પથારીમાં યુરિન પાસ કરવુ જે અનૈચ્છિક (Involuntary) અથવા ઇરાદાપૂર્વક (Intentional) પુનરાવર્તિત થાય તેને એન્યુરેસિસ તરીકે વ્યાખ્યાયિત કરવામાં આવે છે. તે બાળપણની સૌથી વધુ વારંવાર થતી ક્રોનિક ડિસોર્ડર માનો એક છે.

7.Anorexia Nervosa-એનોરેક્ષીયા નર્વોસા

આ એક Eating(જમવા) ડિસોર્ડર છે જેમા વ્યક્તિ પોતાના વજન મા વધવા અને બોડિ ઇમેજ ખરાબ થવાના ડર ના કારણે ખોરાક (Food) લેતા નથી.વજન અને શરીરના આકાર વિશે ખૂબ જ ચિંતિત હોય છેતેઓ જે ખાય છે તેના પર કડક નિયંત્રણ અને મર્યાદા કરીને તેમનું વજન શક્ય તેટલું ઓછું રાખવાનો પ્રયાસ કરે છે. આ ખુબજ ચિંતાતુર હોય છે.

8.voyeurism -વોયુરિઝમ

આ એક સેક્સ્યુઅલ ડિસોર્ડર છે જેમા બિજા લોકો ની સેક્સસ્યુઅલ એક્ટિવિટી કે naked(નગ્ન) જોઇ ને આનંદ માણવો અને જાતિય સંતોષ નો અનુભવ કરવો જેને વોયુરિઝમ કહે છે. જેમા વ્યક્તિ પોતાનું એક્ટિવ ઇન્વોલમેન્ટ હોતુ નથી માત્ર તેને તે જોવા મા જ રસ હોય છે.

Q-6(A) Fill in the blanks. ખાલી જગ્યા પૂરો, 05

1. Loss of memory is known as ______ યાદશક્તિ જતી રહે તેને —— કહે છે. (Amnesia-એમ્નેશિયા)
2. Id works on _____principles. ઇડ એ________ સિધ્ધાત પર કાર્ય કરે છે.(Pleasure-પ્લિઝર)
3. Fear of height or high places is known as______ ઊંચાઈ અથવા ઊંચી જગ્યાથી લાગતાં ડરને ________ કહેવાય છે. (Acrophobia-એક્રોફોબિયા)
4. Antisocial behavior is seen in the person with _______type of per onality. ______પ્રકારની પર્સનાલિટીવાળી વ્યક્તિમાં એન્ટિસોશિયલ બિહેવિયર જોવ મળે છે.(Antisocial Personality-એન્ટિ શોસ્યલપર્સનાલિટી )
5. False perception without external stimuli is known as________ બાહ્ય ઉત્તેજનાની ગેરહાજરીમાં થતાં ખોટા આભાસને _________કહે છે. (Hallucination-હેલ્યુસિનેશન)

(C) Cross Match (જોડકાં જોડો) 05

1.Morbid anxiety related to owns health.પોતાના હેલ્થ પ્રત્યે વધારે પડતી ચિંતા કરવી a. Echolalia ઇકોલેલીયા

2.Fear of closed place. – બંધ જગ્યાની બીક b. Agoraphobia – અગોરાફોબિયા

3.Learning disability લર્નિંગ ડિસેબીલીટી c. Claustrophobia કલસ્ટ્રો ફોબિયા

4 Tendency to repeat other person’s word બીજાએ બોલેલા શબ્દો રિપીટ કરવાની ટેન્ડન્સી d. Dyslexia ડીસલેક્સીયા

5.Fear of open place- ખુલ્લી જગ્યાની બીક e. Hypochondria – હાયપોકોન્ડ્રિયા

f. Echopraxia – ઇકોપ્રેક્ષીયા

Answer:-

1.-e

2.-c

3.-d

4.-a

5.-b

💪 💥☺ALL THE BEST ☺💥💪