PSYCHOTIC DISORDERS (Schizophrenia And Mood Disorder : Mania, Depression and Bipolar Disorders)
SCHIZOPHRENIA( સ્કીઝોફ્રેનીયા).
- The term “schizophrenia” Eugen Bleuler દ્વારા 1908 માં આપવા માં આવી હતી.
- The name derives from theઆ નામ Greek words “schizo-સ્કીઝો” (split-સ્પ્લીટ) અને “phren-ફ્રેન” (mind), એટલે કે આ disorder મા સામાન્ય રીતે fragmented thinking જોવા મળે છે.
Definition – ડે્ફિનિશન
સ્કિઝોફ્રેનિઆ (Schizophrenia) એ એક સાયકોટિક કન્ડિશન છે જે બ્રેઈન ના નોર્મલ ફંક્શન ને અસર કરે છે,જેમાંવ્યક્તિના થિન્કિંગ (Thinking),ઈમોશન (Emotion), અને બિહેવિયર ફંક્શન (Behaviour Function) માં ડિસ્ટર્બન્સ જોવા મળે છે.સ્કિઝોફ્રેનિઆ (Schizophrenia) ધરાવતી વ્યક્તિ બિહેવિયર(Behaviour) , પરસેપશન (Perception) અને થિન્કિંગ (Thinking) માં ફેરફાર અનુભવે છે જે તેમને Reality થી દૂર કરી શકે છે. જ્યારે વ્યક્તિ Reality સાથેનો સંપર્ક ગુમાવે છે, ત્યારે સાયકોસીસ (Psychosis) નો અનુભવ કરે છે.
Impaired Insight એ સ્કિઝોફ્રેનિઆ (Schizophrenia) નું કોમન ફીચર છે. સ્કિઝોફ્રેનિઆ (Schizophrenia) ની ટર્મ આપનાર વ્યક્તિ (યુજેન બ્લ્યુલર-Eugen Bleuler છે.)
WHAT CAUSES OF SCHIZOPHRENIA (સ્કિઝોફ્રેનિઆના કારણો.)
સ્કિઝોફ્રેનિઆ (Schizophrenia) નું કોઈ ચોક્કસ કારણ આઇડેન્ટિફાઈ થયેલ નથી. પરંતુ કેટલાક ફેક્ટર છે જેનાથી સ્કિઝોફ્રેનિઆ (Schizophrenia) ડેવલપ થઇ શકે છે. જે નીચે મુજબ છે.
1.Genetics Factors(આનુવંશિક ફેક્ટર)
Schizophrenia મા strong genetic component ની અસર ધરાવે છે. સ્કિઝોફ્રેનિઆ (Schizophrenia) ફેમિલીમાં હોય શકે છે જેનો અર્થ થાય છે કે પેરેન્ટ્સ માંથી તેમના બાળકોને થઈ શકે છે. સામાન્ય વસ્તીમાં સ્કિઝોફ્રેનિઆ ધરાવતા પેરેન્ટ્સમાંથી બાળકોમાં સ્કિઝોફ્રેનિઆ થવાનું 10% ચાન્સ હોય છે. મોનોઝાયગોટિક ટ્વિન્સ (Twins) માં સ્કિઝોફ્રેનિઆ થવાની શક્યતા ડાયઝાયગોટિક ટ્વિન્સ (Twins) કરતાં વધુ હોય છે. જો બંને parents ને schizophrenia હોય તો 40-50% risk વધી જાય છે.
2.Biochemical Factor(જૈવરાસાયણિક ફેક્ટર)
- સ્કિઝોફ્રેનિયા ધરાવતા અમુક લોકો માં કેમિકલ ઇમબેલેન્સ હોઈ શકે છે.મગજ (Brain) માં તેઓ કાં તો ડોપામાઈન (Dopamine) નામના કેમિકલ પ્રત્યે ખૂબ જ સેન્સિટિવ હોઈ શકે છે અથવા ખૂબ વધારે Production કરે છે,ડોપામાઇનનું અસંતુલન મગજની ચોક્કસ stimuli ની પ્રતિક્રિયાઓને અસર કરે જેમ કે સાઉન્ડ ,સ્મેલ્સ અને સાઈટ અને હેલ્યુઝિનેશન અને ડેલ્યુઝન તરફ લઇ જાય છે.
- Overactivity of dopamine in the mesolimbic pathway causes positive symptoms (hallucinations, delusions).
- Dopamine underactivity in the mesocortical pathway leads to negative symptoms (apathy, lack of emotion).
- Glutamate Dysfunction: Impaired glutamate signaling at NMDA receptors is linked to cognitive and negative symptoms.
Brain Structure Abnormality(બ્રેઈન સ્ટ્રક્ચર એબનોર્માલિટી)
- સ્કિઝોફ્રેનિયા ધરાવતા લોકોમાં બ્રેઈનનું એબનોર્મલ સ્ટ્રકચર અને ફંકશન જોવા મળ્યું છે.Decrease બ્લડ ફ્લો,Decrease metabolic activity અને સેરેબરલ એટ્રોફી ને કારણે સ્કિઝોફ્રેનિયા થઇ શકે છે જો કે, આ પ્રકારની એબનોર્માલિટી તમામ સ્કિઝોફ્રેનિક્સમાં જોવા મળતી નથી અને તે Disease વગર ના લોકોમાં પણ થઈ શકે છે.
- Enlarged ventricles in the brain.
- Reduced gray matter in the prefrontal cortex, hippocampus, and thalamus.
3.Psychological Factors (મનોવૈજ્ઞાનિક ફેક્ટર્સ)
ફેમિલી ટેન્સન (Family Tension),મધર ચાઈલ્ડ રિલેશનશિપ (Mother Child Relationship),ડિસફંક્શનલ ફેમિલી સિસ્ટમ્સ (Dysfunction Family Symptoms) અને ડબલ બાઈન્ડ કોમ્યૂનિકેશન (Double Mind Communication) વગેરે જેવા ફેમિલી રિલેશનશિપ ના કારણો ને લીધે સ્કિઝોફ્રેનિયા થઇ શકે છે.
Pregnancy And Birth Complication(પ્રેગ્નેન્સી અને બર્થ કોમ્પ્લીકેશન),Trauma અથવા Infection ને રીલેટેડ fetus માં એબનોર્માલિટી સ્કિઝોફરેનીયા થવા માટેનું ફેક્ટર છે.
Environmenral Factors(પર્યાવરણીય ફેક્ટર્સ)
કેટલાક environmental પરિબળો, જેમ કે વાયરલ ઇન્ફેકશન,poor સોશ્યિલ ઇન્ટરેકશન અથવા વધુ સ્ટ્રેશફુલ પરિસ્થિતિઓ લોકો માં સ્કિઝોફ્રેનિયા ડેવલપ કરી શકે છે.
TYPES OF SCHIZOPHRENIA ACCORDING TO ICD 10 CLASSIFICATION (સ્કિઝોફ્રેનિયા ના પ્રકારો ICD-10 મુજબ)
Paranoid Schizophrenia(પેરાનોઈડ સ્કિઝોફ્રેનિયા)
આ મોસ્ટ કોમન Type છે.આ પ્રકારના લોકો કોઈ બીજા લોકો દ્વારા તેમને સજા આપવામાં આવે છે તે અંગે ખોટી માન્યતાઓ (Delusion )ધરાવે છે . તેમની થિન્કિંગ ,સ્પીચ (SPEECH) અને ઈમોશન (EMOTION) જોકે, એકદમ નોર્મલ રહે છે.તેમનો Onset gradual હોય છે. કોઈક case માં acute પણ જોવા મળે છે.Good prognosis હોય છે. Persecution અને Grandeur ડીસઓર્ડર જોવા મળે છે.
•Hebiphrenic Or Disorganized Schizophrenia( હેબિફ્રેનિક અથવા ડીસઓર્ગનાઈઝ સ્કિઝોફ્રેનિયા)
આ પ્રકારના સ્કિઝોફ્રેનિયા ધરાવતા લોકો ઘણીવાર કન્ફ્યુઝન માં અને અસંગતતા હોય છે,અને તેમના માં Jumbled સ્પીચ જોવા મળે છે. Worst prognosis હોય છે. તેમનું બાહ્ય વર્તન ઈમોશન વગરનું અથવા અયોગ્ય, મૂર્ખ અથવા બાળક જેવું વર્તન ધરાવે છે. તેમની ડેઇલી એકટીવીટી પણ યોગ્ય રીતે પરફોર્મ કરી શકતા નથી.હેલ્યુઝિનેશન પણ જોવા મળે છે.Hebephrenic schizophrenia પછી સૌથી worst prognosis જોવા મળે છે.
Catatonic Schizophrenia(કેટાટોનિક સ્કિઝોફ્રેનિયા)
Onset acute અને sudden હોય છે.આ પ્રકારના સૌથી striking ફિઝિકલ સિમ્પ્ટમસ ફિઝિકલ છે. કેટાટોનિક સ્કિઝોફ્રેનિઆ (Catatonic Schizophrenia) ધરાવતા લોકો સામાન્ય રીતે તેમની આસપાસ ના વર્લ્ડ (world) માટે સ્થિર અને અનરિસ્પોન્સ઼ીવ હોય છે. તેઓ ઘણીવાર ખૂબ જ કઠોર અને સખત બની જાય છે, તેઓ એકજ જગ્યા એ રહે છે મુવ થતા નથી.તેઓ નું બિહેવયર વિચિત્ર (bizzare ) જોવા મળે છે.તેઓ અન્ય વ્યક્તિ દ્વારા બોલાયેલા શબ્દ રીપીટ કરી શકે છે. કેટાટોનિક સ્કિઝોફ્રેનિઆ ધરાવતા લોકો માલન્યુટ્રીશન, અને પોતાને injury પહોંચાડવાનું રિસ્ક રહે છે.તેમનો best prognosis હોય છે.ECT અને IV LORAZEPAM તેમની બેસ્ટ ટ્રીટમેન્ટ છે.
Undifferentiated Schizophrenia (અવિભાજિત સ્કિઝોફ્રેનિઆ)
આ Sub type નું Diagnosis ત્યારે થાય છે જ્યારે વ્યક્તિના સિમ્પટોમ્સ અન્ય ત્રણ sub types માંથી એકને સ્પષ્ટ રીતે રજૂ કરતા નથી.
Post Schizophrenic Depression (પોસ્ટ-સ્કિઝોફ્રેનિક ડિપ્રેશન)
સ્કિઝોફ્રેનિક illness ના પરિણામે ઉદભવતો ડિપ્રેસિવ એપિસોડ છે જ્યાં કેટલાક Low-level ના સ્કિઝોફ્રેનિક સિમ્પટોમ્સ પણ પ્રેઝન્ટ હોઈ શકે છે.
Residual Schizophrenia (રેસિડ્યૂઅલ સ્કિઝોફ્રેનિઆ)
આ પ્રકાર નો સ્કિઝોફ્રેનિઆ Chronic હોય છે.HALLICINATION, DELUSION અને અન્ય સિમ્પટોમ્સ પણ પ્રેઝન્ટ હોઈ શકે છે પરંતુ જ્યારે સ્કિઝોફ્રેનિઆનું Diagnosis થાય છે તેના કરતાં તે નોંધપાત્ર રીતે ઓછા હોય છે.Eccentric (તરંગી) Behaviour, ઇમોશનલ બ્લન્ટિંગ, એક્સેસીવ અને લોજીક વગરનું થિન્કિંગ જેવા સિમ્પટોમ્સ જોવા મળે છે.
Simple Schizophrenia (સિમ્પલ Schizophrenia)
આમાં Insidious અને progressive પ્રોમિનન્ટ નેગેટિવ સિમ્પટોમ્સ જોવા મળે છે.
Pfropf Schizophrenia(પ્રોપ્ફ સ્કીઝૂફરેનીયા)
મેન્ટલ રીટાર્ડેશન સાથે જોડાયેલ Types છે. તેમને ગ્રાફટેડ સ્કિઝોફ્રેનિયા કહે છે.
SIGN AND SYMPTOMS OF SCHIZOPHRENIA (સ્કિઝોફ્રેનિયા ના સાઈન અને સિમ્પ ટમ્સ)
થીંકિંગ (Thinking) અને બિહેવિયર (Behaviour) માં Changes થવો એ સ્કિઝોફ્રેનિયા નું obvious sign છે.
સોશ્યિલ વિથડ્રોવલ (Social Withdwal) એ સ્કિઝોફ્રેનિયા નુ ફર્સ્ટ સાઈન છે.
સ્કિઝોફ્રેનિયાના સિમ્પટમ્સને પોઝિટિવ, નેગેટિવ અને કોગનિટીવ સિમ્પટમ્સ તરીકે ડિવાઈડ કરવામાં આવે છે.
Positive Symptoms – પોઝિટિવ સિમ્પટમ્સ
•Delusion-ડેલ્યુઝન (ખોટી માન્યતાઓ)
•Hallucination – હેલ્યુઝિનેશન (ભ્રમણા )
•Disorganized Speech – ડિસઓર્ગનાઇઝ સ્પીચ
•Disorganized Thought- ડીસઓર્ગનાઈઝ થોટ
•Catatonic Behaviour – કેટાટોનિક બિહેવિયર (મુવમેન્ટ અને રિસ્પોન્સ ન હોય)
•Conceptual Disorganization-કોન્સપ્ટયુઅલ ડિસઓર્ગનાઈઝેશન (પોતાના કોન્સેપટ બરાબર ગોઠવી શકે નહિ.)
•Suspiciousness સસ્પીસયસનેશ (શંકાશીલ)
•Agitation-એઝીટેશન
• Grandiosity (ગ્રેન્ડીયોસીટી)
Negetive symptoms-નેગેટિવ સિમ્પટમ્સ
•Apathy-એપેથી (Emotion ન હોય, પોતાની personal Hygiene બાબતે aware ન હોય).
•Alogia (વાતચીત પ્રોપર રીતે ન કરી શકે તેમને પૂવર્ટી ઓફ સ્પીચ પણ કહે છે.)”
•Avolition – ( કોઈ પણ Goal Directed Behaviour પ્રત્યે ઇન્ટરેસ્ટ ન હોય, lake of motivation)
•Anhedonia-એનહેડોનીયા ( કોઈ પણ એકટીવીટી માંથી પ્લેઝર ન મળે)
•Flat affect-ફ્લેટ અફેક્ટ(રિસ્પોન્સ પ્રોપર ન આપે)
•Reduce Energy-રેડ્યૂસ એનર્જી
•મૂડ અને વિચાર situation પ્રમાણે ફિટ ન બેઠે (ઉદાહરણ તરીકે જોક્સ સમયે રડવાનું શરૂ કરી દે છે.)
•ફેમિલી, ફ્રેન્ડઝ અને સોશ્યિલ એકટીવીટી થી વિથડ્રોલ થાય છે.
કોગનિટીવ સિમ્પ્ટમ્સ (Cognitive Symptoms)
•મેમરી પ્રોબ્લેમ્સ (Memory Problems)
•લર્નિંગ ડિફિકલ્ટી (Learning Difficulties)
•ઇમપેર્ડ સેન્સરી પરસેપશન (Impaired Sensory Perception)
Bleulre 4 A- બ્લુલર 4A’s
1.Affect Disturbance-અફેક્ટ ડિસ્ટર્બન્સ
આમાં પેશન્ટના મૂડમાં ડિસ્ટર્બન્સ જોવા મળે છે ક્યારેક મૂડ ફ્લેટ હોય તો ક્યારેક બલન્ટ.
2.Loosening of association-લૂઝનિંગ ઓફ એસોસીએશન
આ એક પ્રકારનો ફોર્મલ થોટ ડિસઓર્ડર છે આમાં પર્સન ઓછા સંબંધિત અથવા સંબંધિત ન હોય તેવા એક ટોપિક માંથી બીજા ટોપિક માં પહોંચી જાય છે.
ઉદાહરણ આમાં વ્યક્તિ કહે છે કે મને નૃત્ય કરવું ગમે છે, બધા લોકોના હાથ હોય છે.” “મને રમતો રમવી ગમે છે કારણ કે નદી પર્વતની નીચેથી વહી રહી છે.”
3. Autistic thinking-ઓટીસ્ટિક થિન્કિંગ
આ એક પ્રકારનો થોટ પ્રોબ્લેમ્સ છે, આમાં વ્યક્તિ દિવાસ્વપ્ન જુએ છે, જેનો વાસ્તવિકતા સાથે ઓછો અથવા કોઈ સંબંધ હોતો નથી.આસપાસ ના એનવાયરમેન્ટ ની કઈ ભાન રહેતી નથી.
4.Ambivelence-એમ્બિવલેન્સ
એક જ વ્યક્તિ, વસ્તુ કે પરિસ્થિતિ પ્રત્યે ઓપોઝીટ ફીલિંગ કે એટિટ્યૂડ અને ઇમોશન દર્શાવવું.
અન્ય સિમટમ્સ
•ડેલ્યુઝનલ પરસેપશન (આમાં વ્યક્તિ સામાન્ય ધારણા કરી અને વિશેશ અર્થ બતાવે છે.
•થોટ ઇન્સરશન (વ્યક્તિ ને એવુ ફીલ થાય છે કે કોઈ મારાં માં વિચારો ઇન્સર્ટ કરી રહ્યું છે.)
•ઓડિબલ થોટ (વિચારો સંભળાય)
•થોટ વિથડ્રોલ (વ્યક્તિ ને એવુ ફીલ થાય કે મારાં વિચારો કોઈ લઇ જાય છે.)
•થોટ બ્રોડકાસ્ટીંગ (વ્યક્તિ ને એવી માન્યતા હોય છે કે મારાં વિચારો બીજા સાંભળે છે)
TREATMENT AND MANAGEMENT OF SCHIZOPHRENIA (સ્કિઝોફ્રેનિયાનું મેનેજમેન્ટ અને ટ્રીટમેન્ટ)
ફાર્માકોલોજીકલ મેનેજમેન્ટ (Pharmacological Management)
- એન્ટિસાયકોટિક મેડિકેશન (Antipsychotic Medication)
- ટીપિકલ એન્ટિસાયકોટિક (Typical Antipsychotic): ક્લોર્પ્રોમેઝિન (Chlorpromazine), હૅલોપેરિડોલ (Haloperidol), ટ્રી ફ્લુપેરાઝીન (Trifluoperazine), ડ્રોપેરીડોલ (Droperidol), પીમોઝાઈડ (Pimozide).
- એટીપીકલ એન્ટિસાયકોટિક (Atypical Antipsychotic): ઓલાંઝાપાઇન (Olanzapine), રેસ્પેરીડોન (Risperidone), ઝીપ્રા સિડન (Ziprasidone), એમીસલપ્રાઈડ (Amisulpride), એરીપીપરાઝોલ (Aripiprazole).
નોન-ફાર્માકોલોજીકલ મેનેજમેન્ટ (Non-Pharmacological Management)
- ઇલેક્ટ્રોકોનવલ્સિવ થેરાપી (Electroconvulsive Therapy – ECT):
- **સ્કિઝોફ્રેનિયા (Schizophrenia)**ના એકયુટ (Acute) કેસમાં અને જ્યારે મેડિકેશન (Medication) રિસ્પોન્ડ ન આપે ત્યારે ECT નો ઉપયોગ થાય છે.
- **સ્કિઝોફ્રેનિયાના ડિપ્રેસીવ (Depressive) અને કેટાટોનિક (Catatonic) સિમટમ્સ (Symptoms)**ને રેડ્યુસ કરવા માટે ઇફેક્ટિવ છે.
(Other Treatments)
•પ્રમોશન પ્રોગ્રામ (Promotion Program)
- રિહેબીલીટેશન (Rehabilitation)
- સાયકોસોશ્યિલ ટ્રીટમેન્ટ (Psychosocial Treatment)
- વોકેશનલ કાઉન્સેલિંગ (Vocational Counseling)
- સપોર્ટિવ સાયકોથેરાપી (Supportive Psychotherapy)
- હોસ્પિટલાઈઝેશન (Hospitalization)
સાયકોસોશ્યિલ મેનેજમેન્ટ (Psychosocial Management)
સોશ્યિલ સ્કિલ્સ ટ્રેનિંગ (Social Skills Training)
સાયકો એજ્યુકેશન (Psychoeducation)
CBT (કોગનિટીવ બિહેવિયરલ થેરાપી) [Cognitive Behavioral Therapy]
NURSING MANAGEMENT OF SCHIZOPHRENIA (સ્કિઝોફ્રેનીઆનું નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ)
- ડિસ્ટર્બ થોટ પ્રોસેસ (Disturbed Thought Process)
- અલ્ટર્ડ અફેક્ટ – બલન્ટ અફેક્ટ (Altered Affect – Blunted Affect)
- ડિસ્ટર્બ સેન્સરી પરસેપશન – હેલ્યુઝિનેશન, ઇલ્યુઝન (Disturbed Sensory Perception – Hallucination, Illusion)
- એકટીવીટી ડિસ્ટર્બન્સ (Activity Disturbance)
- ડિસ્ટર્બ પર્સનલ આઈડેન્ટિટી (Disturbed Personal Identity)
- ઈમ્પેર્ડ જજમેન્ટ અને અટેનશન (Impaired Judgment and Attention)
- ઈમ્પેર્ડ વર્બલ કોમ્યુનિકેશન (Impaired Verbal Communication)
- અલ્ટર્ડ ન્યુટ્રિશન લેસ બોડી રિકવાયરમેન્ટ (Altered Nutrition Less than Body Requirements)
- સ્લીપ ડિસ્ટર્બન્સ (Sleep Disturbance)
- ઈમ્પેર્ડ ઈન્સાઈટ (Impaired Insight)
- સેલ્ફ કેર ડેફિસિટ (Self-Care Deficit)
- લો સેલ્ફ કન્સેપ્ટ (Low Self-Concept)
ડિસ્ટર્બ થોટ પ્રોસેસ (Disturbed Thought Process)
Objectives
- ડિસ્ટર્બ થોટ (Disturbed Thought) ને ઘટાડવું.
- Anxiety (Anxiety)નું સ્તર ઘટાડવું.
- ડેલ્યુઝન (Delusion)ને ઘટાડવું.
નર્સિંગ ઇન્ટરવેનશન (Nursing Interventions)
- ડેલ્યુઝન (Delusion) ની ફ્રિકવેનસી (Frequency), ડ્યુરેશન (Duration) અને ઇન્ટેન્સીટી (Intensity) અસેસ (Assess) કરવી જોઈએ.
- પેશન્ટ (Patient) નું કેરફુલ મોનીટરીંગ (Careful Monitoring) કરવું જેથી ડેલ્યુઝન (Delusion) ને કારણે પોતાને નુકસાન ન કરે.
- ક્લાયન્ટ (Client) સાથે વાતચીત કરતી વખતે sincere અને honest બનવું.
- ક્લાયન્ટ (Client) ને ક્યારેય જણાવશો નહીં કે તમે ડેલ્યુઝન (Delusion) ને રિયાલિટી (Reality) તરીકે accept કરો છો.
- વાસ્તવિક વસ્તુઓના આધારે ક્લાયન્ટ (Client) સાથે ઇન્ટરેક્ટ (Interact) કરો; ડેલ્યુઝનલ મટીરીયલ (Delusional Material) પર ધ્યાન ન આપો.
- શરૂઆતમાં, ક્લાયન્ટ (Client) સાથે દલીલ કરવી નહીં અથવા ક્લાયન્ટ (Client) ને સમજાવવાનો પ્રયાસ કરશો નહીં કે ડેલ્યુઝન (Delusion) ખોટું અથવા અવાસ્તવિક છે.
- ક્લાયન્ટ (Client) ની સિદ્ધિઓને ઓળખવી અને સપોર્ટ (Support) આપવો.
- પેશન્ટ (Patient) સાથે વધુ લાંબી ડિસ્કશન (Discussion) કરવી નહીં અને તેમની સાથે real પર્સન (Real Person) real ઇવેન્ટ (Real Event) બાબતે ચર્ચા કરવી.
- તેમની સાથે same સ્ટાફ (Staff) રહે તે ઇફેક્ટિવ (Effective) છે અને ક્લાયન્ટ (Client) ની ફીલિંગ્સ (Feelings) પ્રત્યે એમ્પથી (Empathy) દર્શાવવી.
- પેશન્ટ (Patient) ની સાથે પ્રમાણિકતા સાથે વ્યવહાર કરવો અને સિમ્પલ (Simple) વાતચીત કરવી અને પેશન્ટ (Patient) ની કન્ડિશન (Condition) વિશે યોગ્ય ફીડબેક (Feedback) આપવો જોઈએ.
ડિસ્ટર્બ સેન્સરી પરસેપ્શન (Disturbed Sensory Perception)
Objectives
- હેલ્યુઝિનેશન (Hallucination) ઘટાડવું.
- અન્ય લોકો સાથે ઇન્ટરેક્ટ (Interact) કરવા માટે મોટીવેશન (Motivation) આપવું.
- પ્રિસ્ક્રાઈબ કરેલ મેડિકેશન (Medication) આપવી.
નર્સિંગ ઇન્ટરવેનશન (Nursing Interventions)
- હેલ્યુઝિનેશન (Hallucination) ના ટાઈપ્સ (Types) ને અસેસ (Assess) કરવું.
- પેશન્ટ (Patient) ના હેલ્યુઝિનેટિંગ બિહેવિયર (Hallucinating Behavior), જેમ કે પોતાના પર હસવું અથવા પોતાનાથી વાતો કરવી, નો ઓબઝર્વેશન (Observation) કરવું જોઈએ.
- અન્ય રૂમમાંથી આવતા અવાજો (Auditory Stimuli), જેમ કે ટેલિવિઝન (Television) અથવા રેડિયો (Radio), થી આસપાસના stimuli (Stimuli) થી અવેર (Aware) રહેવું.
- Stimuli (ઉત્તેજના) ઘટાડવાનો પ્રયાસ કરો અથવા ક્લાયંટ (Client) ને અન્ય એરિયા (Area) માં ટ્રાન્સફર (Transfer) કરો.
- હેલ્યુઝિનેશન (Hallucination) સિવાયની અન્ય બાબતો વિશે પેશન્ટ (Patient) સાથે ચર્ચા કરવી જોઈએ.
- પેશન્ટ (Patient) “અવાજો” સાથે વાતચીત ન કરે તે ધ્યાન રાખવું અથવા અન્યથા વાસ્તવિકતા તરીકે હેલ્યુઝિનેશન (Hallucination) માં ક્લાયન્ટ (Client) ની માન્યતા મજબૂત બનાવવી નહીં.
- ચોક્કસ વર્બલ કૉમ્યૂનિકેશન (Verbal Communication) નો ઉપયોગ કરવો અને પેશન્ટ (Patient) ના કોમ્યૂનિકેશન (Communication) ને ઈમ્પ્રુવ (Improve) કરવું.
- સિમ્પલ ટોપિક (Simple Topics) નો કૉમ્યૂનિકેશન (Communication) નો ઉપયોગ કરવો જેથી પેશન્ટ (Patient) સમજી શકે.
- પ્રિસ્ક્રાઈબ કરેલ એન્ટિસાયકોટીક મેડિકેશન (Antipsychotic Medication) પેશન્ટ (Patient) ને આપવી.
- પેશન્ટ (Patient) ને લાગણીઓ વ્યક્ત કરવા પ્રોત્સાહિત (Encourage) કરો અથવા હેલ્યુઝિનેશન (Hallucination) થી દૂર રાખવા માટે અન્ય કાર્યો (Activities) માં વ્યસ્ત રાખવું.
ઈમ્પેર્ડ વર્બલ કોમ્યુનિકેશન (Impaired Verbal Communication)
Objectives
- ડિસ્ચાર્જ (Discharge) સમયે પેશન્ટ (Patient) યોગ્ય રીતે કોમ્યુનિકેશન (Communication) કરી શકે.
નર્સિંગ ઇન્ટરવેનશન (Nursing Interventions)
- કોમ્યુનિકેશન (Communication) નું લેવલ (Level) અસેસ (Assess) કરવું જોઈએ અને સિન્સિયર (Sincere) અને ઈન્ટરેસ્ટેડ મેનર (Interested Manner) માં અટેનશન (Attention) આપવું.
- પેશન્ટ (Patient) ને પોતાની ફીલિંગ્સ (Feelings) કહેવા માટે મોટીવેટ (Motivate) કરવા અને વાતચીત કરવા માટે સેપરેટ જગ્યા (Separate Space) પ્રોવાઈડ (Provide) કરવી.
- પેશન્ટ (Patient) ને સોશ્યલ સ્કિલ (Social Skills) શીખવવી જોઈએ.
- પેશન્ટ (Patient) સાથે ટૂંકમાં અને સિમ્પલ લેંગ્વેજ (Simple Language) માં વાતો કરવી.
- પરિપૂર્ણ થયેલી કોઈપણ સફળતાઓ (Successes), જવાબદારીઓ (Responsibilities), પ્રોજેક્ટ્સ (Projects), અથવા સ્ટાફ મેમ્બર્સ (Staff Members) સાથેના ઇન્ટરેક્ટશન (Interaction) ને સપોર્ટ (Support) આપવું.
- સ્પેશિફિક સ્કિલ્સ (Specific Skills) નું વર્ણન કરો અને દર્શાવો, જેમ કે આઈ કોન્ટેક્ટ (Eye Contact), અને ધ્યાનપૂર્વક સાંભળવું (Active Listening).
- પેશન્ટ (Patient) ને તેના ગ્રુમિંગ (Grooming) ઈમ્પ્રુવ (Improve) કરવામાં હેલ્પ (Help) કરવી, અને જ્યારે જરૂરી હોય ત્યારે બાથીંગ (Bathing), લોન્ડ્રી (Laundry) વગેરેમાં મદદ કરવી.
- પેશન્ટ (Patient) ની જરૂરીયાતો પૂર્ણ કરવા માટે સપોર્ટ (Support) અને ટકો (Encouragement) પુરી પાડવી જેથી તે ઇફેક્ટિવ કોમ્યુનિકેશન (Effective Communication) કરી શકે.
ડિસ્ટર્બ પર્સનલ આઈડેન્ટિટી (Disturbed Personal Identity)
Objectives
- પેશન્ટ (Patient) ની પોતાની આઈડેન્ટિટી (Identity) ઈમ્પ્રુવ (Improve) કરવી.
નર્સિંગ ઇન્ટરવેનશન (Nursing Interventions)
- પેશન્ટ (Patient) ને ટૂંકમાં અને સરળ રીતે ડેઇલી રૂટિન (Daily Routine), એક્ટિવિટી (Activity) વગેરે સમજાવી, environment (Environment) સેફ (Safe) છે તેની ખાતરી આપવી.
- પેશન્ટ (Patient) ને પોતાના અથવા અન્ય દ્વારા નુકસાનથી પ્રોટેક્ટ (Protect) કરવું અને પેશન્ટ (Patient) ને આજુબાજુના environment (Environment) થી અવેર (Aware) કરવું.
- પેશન્ટ (Patient) ને પોતાના વિશે અને તમામ સ્ટાફ મેમ્બર (Staff Members) વિશે માહિતી આપવી અને environment (Environment) માં વધેલા stimuli (Stimuli) ઘટાડવા જોઈએ.
- જરૂર પડે ત્યારે મેડિસિન (Medicine) આપવી અને પેશન્ટ (Patient) ની જરૂરિયાતો આઈડેન્ટિફાય (Identify) કરવી જોઈએ.
- પેશન્ટ (Patient) સાથે ટાઈમ (Time) સ્પેન્ડ (Spend) કરવો અને પેશન્ટ (Patient) ને પર્સન (Person), સ્થળ (Place), અને સમય (Time) ની માહિતી આપવી.
- પેશન્ટ (Patient) સાથે સરળ (Simple) અને વસ્તુઓ વિશે વાત કરવી અને પેશન્ટ (Patient) સાથે સિમ્પલ (Simple) અને ડાયરેક્ટ (Direct) વાતચીત કરવી.
DEPRESSION(ડિપ્રેશન)
DEFINITION(ડેફીનીશન)
ડિપ્રેશન એ એક મૂડ ડિસઓર્ડર (Mood Disorder) છે, જેમાં નીચેના મુખ્ય લક્ષણો જોવા મળે છે:
- સેડનેસ (Sadness) અને હોપલેસનેસ (Hopelessness) ની લાગણીઓનો અનુભવ થાય છે.
- દૈનિક એકટીવીટીઝ (Activities) માં ઇન્ટરેસ્ટ (Interest) અને પ્લેઝર (Pleasure) ની લોસ (Loss) થાય છે.
- સોશ્યલ (Social) અને ઓક્યુપેશનલ ફંક્શન (Occupational Function) પ્રભાવિત થાય છે.
- સ્લીપ પેટર્ન (Sleep Pattern) અને એપેટાઈટ (Appetite) માં બદલાવ આવે છે.
- આ સ્થિતિ મૂડ (Mood), થોટ (Thought), બિહેવિયર (Behavior), અને ઓવરઓલ હેલ્થ (Overall Health) પર પ્રભાવ કરે છે.
ETIOLOGY OF DEPRESSION(ડિપ્રેસનની ઇટીઓલોજી)
ડિપ્રેશનના કારણો (Causes of Depression)
- જિનેટીક એબનોર્માલિટી (Genetic Abnormality):
ડિપ્રેશનને વંશાગત કારણો સાથે જોડવામાં આવે છે, જેમાં પરિવારના ઈતિહાસનો મોટો પ્રભાવ હોય છે.
- ઇન્વાયર્નમેન્ટલ ફેક્ટર (Environmental Factors):
જીવનમાં નિષ્ફળતા, આઘાતજનક ઘટનાઓ, નજીકના વ્યક્તિનો ગુમાવવાનો દુઃખદ અનુભવ વગેરે.
- બાયોકેમિકલ ફેક્ટર (Biochemical Factor):
- બાયોકેમિકલ થિયરી (Biochemical Theory):
મગજના ન્યુરોટ્રાન્સમીટર (Neurotransmitters) જેમ કે સેરોટોનીન (Serotonin), નોરએડ્રિનાલિન (Noradrenaline), ડોપામાઇન (Dopamine) ની ડેફિસિયન્સી ડિપ્રેશનનું કારણ બને છે.
- કોગનિટીવ થિયરી (Cognitive Theory):
- ઇમપેર્ડ કોગ્નીશન (Impaired Cognition):
વ્યક્તિ પોતાને નિરાશાવાદી (Pessimistic), અપૂરતી અને નકામી માને છે, અને જીવનને નિરાશાજનક માને છે.
- રેડ્યુસ ડોપામિનર્જીક એક્ટિવિટી (Reduced Dopaminergic Activity):
- ડિપ્રેશનમાં આ એક્ટિવિટી ઘટે છે, જ્યારે મેંનિયા (Mania) માં વધે છે.
- લર્નિંગ હોપલેસનેસ (Learned Hopelessness):
- વ્યક્તિની અસંખ્ય નિષ્ફળતાઓ તેને ડિપ્રેસિવ ઇલનેસ તરફ દોરી જાય છે.
- ઑબ્જેક્ટ લોસ થિયરી (Object Loss Theory):
- જો વ્યક્તિ મહત્ત્વના સંબંધોમાંથી છૂટા પડે અથવા ઝગડો થાય, તો ડિપ્રેશન જોવા મળે છે.
- એન્ડોક્રાઈન ફેક્ટર (Endocrine Factors):
- હાયપોથાયરોડિઝમ (Hypothyroidism) અને કુશિંગ સિન્ડ્રોમ (Cushing Syndrome) જેવા એન્ડોક્રાઈન ડિસઓર્ડર.
- આલ્કોહોલ અને ડ્રગ એબ્યુઝ (Alcohol and Drug Abuse):
આની અસર મગજના ફંક્શન પર થાય છે અને ડિપ્રેશનને વધુ તીવ્ર બનાવે છે.
- હોર્મોન્સ લેવલ ચેન્જીસ (Hormonal Level Changes):
હોર્મોનલ અસંતુલન, ખાસ કરીને ગર્ભાવસ્થા પછી અથવા મેનોપોઝ દરમિયાન ડિપ્રેશનમાં વધારાનો ખતરો રહે છે.
- મેડિકેશનની સાઈડ ઇફેક્ટ (Side Effects of Medications):
- મેડિસિન્સ જેમ કે એનાલજેસિક (Analgesics), એન્ટિસાયકોટીક (Antipsychotics), એન્ટીડિપ્રેસિવ (Antidepressants), એન્ટીકનવલઝન્ટ (Anticonvulsants) વગેરે.
TYPES OF DEPRESSION (ડિપ્રેસનના પ્રકારો)
મેજર ડિપ્રેસીવ ડીસઓર્ડર (Major Depressive Disorder)
ટાઈપ્સ (Types):
- સાયકોટિક ડિપ્રેસન (Psychotic Depression):
- ડિપ્રેશન સાથે સાયકોસિસ (Psychosis) જોવા મળે છે, જેમાં ડેલ્યુઝન (Delusions) અને હેલ્યુઝિનેશન (Hallucinations) સમાન લક્ષણો હોય છે.
- સીઝનલ અફેક્ટિવ ડીસઓર્ડર (Seasonal Affective Disorder – SAD):
- જે ડિપ્રેશન મુખ્યત્વે વિન્ટર (Winter) કે અંધકારમય ઋતુઓ દરમિયાન થાય છે, જ્યારે પ્રકાશ ઓછું હોય.
- આ ડિસઓર્ડર પ્રકાશ ઉપચાર (Light Therapy) થી સુધરી શકે છે.
- પરઝીસ્ટન્ટ ડિપ્રેસીવ ડીસઓર્ડર (Persistent Depressive Disorder – PDD):
- અગાઉ ડિસ્ટાઈમિયા (Dysthymia) તરીકે ઓળખાતું હતું.
- લાંબા ગાળાના ડિપ્રેસિવ લક્ષણો (2 વર્ષ કે તેથી વધુ સમય સુધી) જોવા મળે છે, ભલે તે નરમ હોય.
- પોસ્ટપાર્ટમ ડિપ્રેસન (Postpartum Depression):
- માતામાં ડિલિવરી (Delivery) પછી જોવા મળતું ડિપ્રેશન.
- હોર્મોનલ ફેરફાર (Hormonal Changes), શારીરિક થાક અને નવા માતાપાનું માનસિક ભારણ આ ડિપ્રેશનનું મુખ્ય કારણ બને છે.
SIGN AND SYMPTOMS OF DEPRESSION (ડિપ્રેસન ના સાઈન અને સિમ્પટમ્સ)
- સેડનેસ (Sadness)
- હેલ્પલેસનેસ (Helplessness)
- હોપલેસનેસ (Hopelessness)
- વૉર્થલેસનેસ (Worthlessness)
- ડિપ્રેસ્ડ મૂડ (Depressed Mood)
- ડેલ્યુઝન (Delusion)
- હેલ્યુઝિનેશન (Hallucination)
- સ્યુસાઈડલ થોટ (Suicidal Thought)
- સ્લો થિન્કિંગ (Slow Thinking)
- પુઅર મેમરી (Poor Memory)
- પુઅર કન્સન્ટ્રેશન (Poor Concentration)
- ડિકરીઝ એપેટાઈટ (Decreased Appetite)
- વેઇટ લોસ (Weight Loss)
- સાયકોમોટર એજીટેશન (Psychomotor Agitation)
- ડિકરીઝ લીબિડો (Decreased Libido)
- ડીપેનડેંસી (Dependency)
- ફટિગ (Fatigue)
TREATMENT AND MANAGEMENT OF DEPRESSION (ડિપ્રેસનનું મેનેજમેન્ટ અને ટ્રીટમેન્ટ)
ડિપ્રેશનનું ટ્રીટમેન્ટ (Treatment for Depression)
ડિપ્રેશનને મેનેજ કરવી (Managing Depression):
- ડિપ્રેસનને ટ્રીટ કરી શકાય છે.
- સપોર્ટ (Support):
- પ્રેક્ટિકલ સોલ્યુશન (Practical Solutions) અને પોસિબલ કારણો (Possible Causes) પર ચર્ચા કરો.
- ફેમિલી મેમ્બર્સ (Family Members) ને એજ્યુકેટ (Educate) કરવું.
- મેડિકેશન (Medication):
- એન્ટિડિપ્રેસન મેડિકેશન (Antidepressant Medication) મોડરેટ (Moderate) થી સિવિયર ડિપ્રેસન (Severe Depression) માટે ઉપયોગી છે.
- વિવિધ ક્લાસની એન્ટિડિપ્રેસન્ટ મેડિકેશન ઉપલબ્ધ છે, અને દરેક ન્યુરોટ્રાન્સમીટર્સ (Neurotransmitters) અથવા કોમ્બાઇન ન્યુરોટ્રાન્સમીટર્સ પર કામ કરે છે.
મેડિકેશનના પ્રકાર (Types of Medications):
એટીપિકલ એન્ટિડિપ્રેસન્ટ્સ (Atypical Antidepressants):
મિરટાઝાપાઈન (Mirtazapine), બ્યુપરોપીયોન (Bupropion), ટેરાઝોડોન (Trazodone).
TCAs (ટ્રાયસાયક્લીક એન્ટિડિપ્રેસન્ટ્સ – Tricyclic Antidepressants):
ઈમિપ્રામાઈન (Imipramine), એમિટ્રીપ્ટીલીન (Amitriptyline), ક્લોમીપ્રામાઈન (Clomipramine), ડેઝીપ્રામાઈન (Desipramine).
SSRIs (Selective Serotonin Reuptake Inhibitors):
વિલાઝોડોન (Vilazodone), ફ્લૂક્સેટીન (Fluoxetine), એસિટાલોપ્રામ (Escitalopram), શર્ટ્રેલિન (Sertraline).
SNRIs (Selective Norepinephrine Reuptake Inhibitors):
ડ્યુલોકઝેટીન (Duloxetine), ડેસવેનલાફેકઝીન (Desvenlafaxine).
MAOIs (Monoamine Oxidase Inhibitors):
નારડીલ ફેનેલઝીન (Nardil – Phenelzine).સોકાર્બોક્સાઝીડ વગેરે…
સાયકોથેરાપી (Psychotherapy)
- સાયકોથેરાપી ને ટોકિંગ થેરાપી (Talking Therapy) તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે.
- આ થેરાપી પેશન્ટને તેની લાગણીઓ અને વિચારોને સમજવા અને મર્યાદિત કરવા માટે મદદ કરે છે.
પ્રકારો (Types of Psychotherapy):
- CBT (કોગનિટીવ બિહેવિયરલ થેરાપી – Cognitive Behavioral Therapy):
- પેશન્ટના નકારાત્મક વિચારોને ઓળખીને, તેને પોઝિટિવ દ્રષ્ટિકોણમાં બદલવા માટે સહાય કરે છે.
- વન ટુ વન કાઉન્સેલિંગ (One-to-One Counseling):
- પેશન્ટ અને થેરાપિસ્ટ વચ્ચેની વ્યક્તિગત મીટિંગમાં લાગણીઓ અને સમસ્યાઓ પર ચર્ચા થાય છે.
- ઇન્ટરપર્સનલ થેરાપી (Interpersonal Therapy – IPT):
- વ્યક્તિગત સંબંધો અને સામાજિક પરિબળોની મુશ્કેલીઓના નિરાકરણ માટે ઉપયોગ થાય છે.
- ફેમિલી થેરાપી અને મરાઇટલ થેરાપી (Family and Marital Therapy):
- પરિવાર અને દંપતીના મેમ્બર્સ વચ્ચેના સંઘર્ષ અને સમસ્યાઓનું નિરાકરણ લાવે છે.
- સપોર્ટીવ સાયકોથેરાપી (Supportive Psychotherapy):
- પેશન્ટને મોરલ સપોર્ટ (Moral Support) અને પ્રેક્ટિકલ સલાહ (Practical Advice) આપે છે.
- સાયકોએનાલિટિક સાયકોથેરાપી (Psychoanalytic Psychotherapy):
- પેશન્ટના અવચેતન મગજ (Unconscious Mind) ને તપાસીને સમસ્યાના મૂળ કારણો શોધે છે.
- ગ્રુપ થેરાપી (Group Therapy):
- સમાન સમસ્યાઓ ધરાવતા લોકોના સમૂહમાં થેરાપી પૂરી પાડે છે, જે પરસ્પર સહકાર અને સમજણ માટે ફાયદાકારક છે.
ECT (ઇલેક્ટ્રોકનવલ્ઝીવ થેરાપી – Electroconvulsive Therapy)
- ECT એ મેજર ડિપ્રેસન (Major Depression) માટે ખૂબ જ ઇફેક્ટિવ ટ્રીટમેન્ટ (Effective Treatment) છે.
- મેડિકેશન (Medication) અને સાયકોથેરાપી (Psychotherapy) કામ ન કરે ત્યારે ECT ઉપયોગી થાય છે.
- ECT દવાઓની તુલનામાં વધુ ઝડપથી (Faster) અસર કરે છે.
જ્યારે ECT જરૂરી બને:
- મેજર ડિપ્રેસન (Major Depression):
- ડિપ્રેશનમાં ડ્રગ ઓફ ચોઈસ (Drug of Choice) તરીકે ECT આપવામાં આવે છે.
- ડ્રગ રેસિસ્ટન્ટ ડિપ્રેસન (Drug-Resistant Depression):
- જ્યારે ડિપ્રેશનમાં મેડિકેશન કોઈ પ્રતિક્રિયા (Response) આપતું નથી.
- તાત્કાલિક અસર (Immediate Effect):
- પેશન્ટની તાત્કાલિક સુધારા માટે, ખાસ કરીને ગંભીર લક્ષણો જેવા કે સ્યુસાઈડલ થોટ્સ (Suicidal Thoughts) હોય ત્યારે.
લાભ (Benefits):
- ડિપ્રેશનને ઝડપી સુધારવામાં મદદરૂપ થાય છે.
- પેશન્ટના મૂડ (Mood), થોટ (Thought) અને બિેહેવિયર (Behavior) માં ઝડપથી સુધારો લાવે છે.
NURSING MANAGEMENT OF DEPRESSION (ડિપ્રેસન નું નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ)
- સ્યુસાઈડલ આઇડીએશન અને અટેમ્પ્ટ (Suicidal Ideation and Attempt)
- હાઈ રિસ્ક ફોર વાયોલેન્સ (High Risk for Violence)
- ડિસ્ટર્બ એકટીવીટી (Disturbed Activity)
- લોસ ઓફ ઇન્ટરેસ્ટ (Loss of Interest)
- increased વેઇટ લોસ (Increased Weight Loss)
- ઇમપેર્ડ કોગનીશન (Impaired Cognition)
- ઇમપેર્ડ સોશ્યિલાઈઝેશન (Impaired Socialization)
- ઇમપેર્ડ કોમ્યુનિકેશન (Impaired Communication)
- અલ્ટર્ડ ન્યુટ્રીશન લેસ ધેન બોડી રિકવાયરમેન્ટ (Altered Nutrition Less than Body Requirements)
- અલ્ટર્ડ સ્લીપ પેટર્ન (Altered Sleep Pattern)સેલ્ફ કેર ડેફિસીટ (Self-Care Deficit)
સ્યુસાઈડલ આઇડીએશન અને અટેમ્પ્ટ (Suicidal Ideation and Attempt)
Objectives:
- પેશન્ટને સ્યુસાઈડલ આઇડીએશન (Suicidal Ideation) અને અટેમ્પ્ટ (Attempt) થી પ્રિવેન્ટ (Prevent) કરવું.
નર્સિંગ ઇન્ટરવેનશન (Nursing Interventions):
- પેશન્ટને એકલા રાખવા નહિ (Do not leave the patient alone):
- શાર્પ ઇન્સ્ટ્રુમેન્ટ (Sharp Instruments) અને જોખમી વસ્તુઓ દૂર રાખવી:
- આજુબાજુ ગ્લાસિસ (Glasses), દોરડું (Rope), અથવા અન્ય જોખમી વસ્તુઓ રાખવી નહિ.
- સેફ એન્વાયરમેન્ટ (Safe Environment):
- પેશન્ટને પ્રોટેક્શન (Protection) અને સેફ એન્ાવરમેન્ટ (Safe Environment) પ્રદાન કરો.
- પેસીવ સ્યુસાઈડ (Passive Suicide) માટે અવલોકન કરવું:
- જેમ કે, પેશન્ટ ભૂખે મરી શકે છે અથવા બાથ ટબ (Bath Tub) અથવા સિંક (Sink) માં સૂઈ શકે છે.
- નિરીક્ષણ (Observation) જરૂરી છે:
- ખાસ કરીને ત્યારે, જ્યારે પેશન્ટ **ડિપ્રેશન (Depression)**માંથી બહાર આવી રહ્યો હોય, કારણ કે તે સમયે પેશન્ટ વધુ જોખમમાં હોઈ શકે છે.
- ટોયલેટ અને બાથરૂમ ચેક કરવો (Check toilet and bathroom):
- સ્યુસાઈડ (Suicide) કરવા માટેના સાધનો અને જોખમી પરિસ્થિતિઓનું નિરીક્ષણ કરવું.
- ફીલિંગ અને ઈમોશન માટે પ્રોત્સાહન (Encourage feelings and emotions):
- પેશન્ટને પોતાની લાગણીઓ અને ભાવનાઓ વ્યક્ત કરવા માટે પ્રોત્સાહિત કરો.
- સ્યુસાઈડલ પ્લાન વિશે વાત કરવા પ્રોત્સાહિત કરો:
- પેશન્ટને પોતાનું સ્યુસાઈડલ પ્લાન (Suicidal Plan) અને મેથડ (Method) જણાવવા પ્રોત્સાહિત કરો.
- વાસ્તવિક પરિસ્થિતિઓનો અર્થ શોધવામાં મદદ કરવી:
- કોપિંગ મેકેનિઝમ (Coping Mechanisms) શીખવો, જેથી પેશન્ટ પરિસ્થિતિનો સામનો કરી શકે.
- પેશન્ટની ઇનસાઈટ (Insight) સુધારવી:
- પેશન્ટને સ્યુસાઈડ (Suicide) ના વિચારો અને પ્રયત્નોથી દૂર રહેવા માટે ફેમિલી સપોર્ટ (Family Support) આપવું.
ઇમપેર્ડ કોગનિશન (Impaired Cognition)
Objectives:
- પેશન્ટ પાસે ઓપ્ટિમમ કોગનિટીવ એબિલિટીઝ (Optimal Cognitive Abilities) હોય.
- પેશન્ટની થોટ પ્રોસેસ (Thought Process) ઈમ્પ્રુવ થાય.
નર્સિંગ ઇન્ટરવેનશન (Nursing Interventions):
- કોગનિશનનું અસેસમેન્ટ (Cognition Assessment):
- પેશન્ટનું સંપૂર્ણ અસેસમેન્ટ (Assessment) કરવું અને તેમનું કોગનિશન લેવલ (Cognitive Level) જાણી લેવું.
- કોપિંગ મિકેનિઝમ (Coping Mechanism):
- પેશન્ટને નવી ટેક્નિક (New Techniques) શીખવામાં હેલ્પ કરવી અને તેનો ઉપયોગ કરવા માટે પ્રમોટ (Promote) કરવું.
- ટાઈમ સ્પેન્ડ કરવો (Spend Time):
- પેશન્ટ સાથે સમય વિતાવવો અને તેમના કોગનિટીવ એબિલિટીઝ (Cognitive Abilities) સુધારવા માટે મદદ કરવી.
- ક્રિએટિવ એક્ટિવિટી (Creative Activities):
- પેશન્ટને **ક્રિએટિવ એક્ટિવિટી (Creative Activities)**માં ભાગ લેવા માટે મોટીવેટ (Motivate) કરવું.
- એક્ટિવ ફ્રેન્ડલી એપ્રોચ (Active Friendly Approach):
- પેશન્ટ સાથે ફ્રેન્ડલી (Friendly) અને એક્ટિવ (Active) અભિગમ રાખવો, જેથી તેઓનો કોન્ફિડેન્સ (Confidence) વધે.
ઇમપેર્ડ કોમ્યુનિકેશન (Impaired Communication)
Objectives:
- પેશન્ટનું કોમ્યુનિકેશન (Communication) સુધારવું.
- પેશન્ટ લોકો સાથે ઇન્ટરેક્શન (Interaction) કરે.
નર્સિંગ ઇન્ટરવેનશન (Nursing Interventions):
- કોમ્યુનિકેશન અને ઇન્ટરેકશનનું અસેસમેન્ટ (Assessment of Communication and Interaction):
- પેશન્ટનું કોમ્યુનિકેશન લેવલ (Communication Level) અને સોશ્યલ ઇન્ટરેકશન (Social Interaction) નું મૂલ્યાંકન કરવું.
- ફ્રેન્ડલી એપ્રોચ (Friendly Approach):
- પેશન્ટ સાથે ફ્રેન્ડલી (Friendly) અભિગમ રાખવો અને યોગ્ય કમ્યુનિકેશન (Communication) કરવું.
- ગ્રુપ થેરાપી (Group Therapy):
- પેશન્ટને ગ્રુપ થેરાપી (Group Therapy) માં ભાગ લેવાનું એનકરેજ (Encourage) કરવું.
- સરળ ભાષાનો ઉપયોગ (Use Simple Language):
- પેશન્ટ સાથે સમય વિતાવવો અને સરળ ભાષા (Simple Language) માં કૉમ્યુનિકેશન (Communication) કરવું, જે પેશન્ટને સમજાય.
- સોશ્યલ ઇન્ટરેકશન માટે તક પૂરી પાડવી (Provide Opportunities for Social Interaction):
- પેશન્ટને સોશ્યલ ઇન્ટરેકશન (Social Interaction) માટે તક આપવી અને ફ્રેન્ડલી એન્વાયરમેન્ટ (Friendly Environment) પુરૂ પાડવું.
- મોટીવેટ કરવું (Motivate for Social Interaction):
- પેશન્ટને સોશ્યલ ઇન્ટરેકશન (Social Interaction) માટે મોટીવેટ (Motivate) કરવું, જેથી તેઓના કોમ્યુનિકેશન સ્કિલ્સ (Communication Skills) સુધરે.
સેલ્ફ કેર ડેફિસિટ (Self-Care Deficit)
Objectives:
- પેશન્ટ પોતાની ડેઇલી લાઈફ એકટીવીટીઝ (Daily Life Activities) ઇન્ડિપેન્ડન્ટલી (Independently) કરી શકે.
- પેશન્ટ પોતાની પર્સનલ હાઈજિન (Personal Hygiene) મેન્ટેન રાખે.
નર્સિંગ ઇન્ટરવેનશન (Nursing Interventions):
- ડેઇલી લાઈફ એકટીવીટીનું અસેસમેન્ટ (Assessment of Daily Life Activities):
- પેશન્ટની બાથિંગ (Bathing), ડાયટ ઈન્ટેક (Diet Intake), કપડાં અને હેર કેર (Cloth and Hair Care) વગેરેની પ્રવૃત્તિઓનું મૂલ્યાંકન કરવું.
- પર્સનલ હાઈજિન માટે પ્રોત્સાહિત કરવું (Motivate for Personal Hygiene):
- પેશન્ટને પર્સનલ હાઈજિન (Personal Hygiene) જાળવવા મોટીવેટ (Motivate) કરવું અને હેલ્થ એજ્યુકેશન (Health Education) આપવું.
- દૈનિક હાઈજિન પ્રવૃત્તિઓ માટે માર્ગદર્શન (Daily Hygiene Guidance):
- પેશન્ટને દરરોજ બાથ (Bath) લેવા માટે કહેવું અને નેલ (Nails) તથા હેર કેર (Hair Care) કરવા માટે પ્રોત્સાહિત કરવું.
- ડેઇલી લાઈફ એકટીવીટીઝ માટે પ્લાન બનાવવો (Plan for Daily Life Activities):
- પેશન્ટની સ્થિતિ મુજબ ડેઇલી લાઈફ એકટીવીટીઝ (Daily Life Activities) માટે પ્લાન (Plan) બનાવવો અને સક્રિય ભાગ (Active Participation) લેવા માટે પ્રોત્સાહિત કરવું.
- બિહેવિયરલ ચેન્જ ટેક્નિક (Behavioral Change Techniques):
- પેશન્ટને બિહેવિયરલ ચેન્જ ટેક્નિક (Behavioral Change Techniques) શીખવવી અને તેને ફોલો (Follow) કરવા માટે મોટીવેટ (Motivate) કરવું, અને જ્યારે જરૂરી હોય ત્યારે મદદ પૂરી પાડવી.
- ડિસકશન માટે તક આપવી (Provide Opportunity for Discussion):
- પેશન્ટ સાથે તેમના ડિસઓર્ડર (Disorder), મેડિકેશન (Medication) અને થેરાપી (Therapy) વિશે ચર્ચા કરવા માટે તક આપવી, સાથે તેમની લાગણીઓ અને જરૂરિયાતોને સમજવી.
અલ્ટર્ડ સ્લીપ પેટર્ન (Altered Sleep Pattern)
Objectives:
- સ્લીપ પેટર્ન (Sleep Pattern) સુધારવું.
- રેસ્ટ (Rest) અને એક્ટિવિટી (Activity) વચ્ચે બેલેન્સ (Balance) જાળવવું.
નર્સિંગ ઇન્ટરવેનશન (Nursing Interventions):
- સ્લીપ પેટર્ન અસેસ કરવું (Assess Sleep Pattern):
- પેશન્ટના સ્લીપ પેટર્ન (Sleep Pattern) ને અભ્યાસમાં લાવી અને ક્લીન અને કમ્ફર્ટેબલ બેડ (Clean and Comfortable Bed) પ્રદાન કરવો.
- ક્લીન અને કાલ્મ એન્વાયરમેન્ટ (Clean and Calm Environment):
- સ્લીપ ઇમ્પ્રુવ (Sleep Improve) કરવા માટે શાંતિપૂર્ણ અને સ્વચ્છ વાતાવરણ (Calm and Clean Environment) પ્રદાન કરવું.
- મેડિસિન (Medication):
- ડોક્ટર દ્વારા પ્રીસક્રાઇબ કરેલી મેડિસિન (Prescribed Medication) આપવી અને પેશન્ટની હાઈજિન (Hygiene) જાળવવી.
- એક્ટિવિટી માટે પ્રોત્સાહિત કરવું (Encourage Activity):
- પેશન્ટને દિનચર્યામાં એક્ટિવિટી (Activity) માટે પ્રોત્સાહિત કરવું, જેથી તે શારીરિક થાક અનુભવેઓ અને સ્લીપ (Sleep) સુધરે.
MANIA(મેનિયા)
*DEFINITION (ડે્ફિનિશન)
મેનીયા (Mania) એ સાયકીયાટ્રીક (Psychiatric Illness) ઇલનેસ છે જેમાં મૂડમાં પરઝીસ્ટન્ટ (Persistent),એબનોર્મલ (Abnormal) અને એક્સ્ટ્રીમ ચેન્જીસ (Extreme Changes) થાય છે.જેમાં વધુ એક્ઝાઇટમેન્ટ, એજીટેશન (Agitation), હાયપરએક્ટિવિટી (Hyperactivity) અને ઇરીટેબીલીટી (Irritability) જોવા મળે છે. મેનિયામાં એલિવેટેડ મૂડ (Elevated Mood)ની સાથે ડિસ્કનેક્ટેડ થોટ (Disconnected Thought) , સેક્સુઅલ ડિઝાયર (Sexual Desire) માં વધારો, ઇનકરીઝડ એનર્જી અને એક્ટવિટી લેવલ(Activity Level) , એબનોર્મલ સોશ્યિલ બિહેવિયર જેવા સિમ્પટમ્સ જોવા મળે છે.
VARIOUS TYPES OF MANIA (મેનીયા ના કેટલાક ટાઈપ્સ)
સિમ્પટમ્સ ના અકોર્ડિંગ મેનીયા ના ત્રણ પ્રકાર પાડવામાં આવે છે.
•Hypomania (હાયપોમેંનીયા)
•Acute mania (એકયુટ મેંનીયા)
•Delirious mania (ડિલિરિયસ મેંનીયા)
Hypomania(હાયપોમેનીયા)
આ સ્ટેજમાં ડિસ્ટર્બન્સ (Disturbance) એટલુ સિવિયર (Severe) નથી કે સોશ્યિલ (Social) અથવા ઓક્યુપેશનલ ફંક્શન (Occupational Function) ઇમપેર્ડ (Impaired) થાય અથવા હોસ્પિટલાઈઝેશન (Hospitalization) થવાની જરૂર પડે.
આ ટાઈપ્સ માં cheerfulness (ખુશ) અને એક્સપેનસીવ
તથા unfulfilled desire (અધૂરી ઈચ્છાઓ)ને કારણે irritability જોવા મળશે.
Acute Mania (એકયુટ મેંનીયા)
એકયુટ મેંનીયા (Acute Mania) માં ફંક્શન (Function) ઇમપેર્ડ (Impaired) થાય છે અને વ્યક્તિને હોસ્પિટલમાં એડમિટ (Hospital Admission) કરવાની જરૂર પડે છે.
- યુફોરીયા (Euphoria):
- ફીલિંગ ઇમોશનલ એન્ડ ફિઝિકલ વેલબેઇંગ (Feeling Emotional and Physical Wellbeing).
- ઇલેશન (Elation):
- પેશન્ટ (Patient) overjoyed (વધુ ખુશ) ફીલ કરે.
- મૂડ ચેન્જ (Mood Change):
- એંગર (Anger) અને સેડનેસ (Sadness) માં રૂપાંતરિત થાય છે.
Delirious mania (ડિલિરિયસ મેનીયા)
આ મેંનિયા (Mania) નું સિવિયર ફોર્મ (Severe Form) છે, જેમાં કલાઉડિંગ ઓફ કોન્સિયસનેસ (Clouding of Consciousness) તથા એક્યૂટ મેંનિયા (Acute Mania) સાથે એસોસિયેટ થયેલા સિમ્પટમ્સ (Symptoms) નું ઇન્ટેન્સિફિકેશન (Intensification) જોવા મળે છે, જેનાથી સિમ્પટમ્સની સિવિયારિટી (Severity) વધે છે.
પેશન્ટ ગ્રેન્ડિયોસિટી (Grandiosity) અનુભવ કરે છે, જેમાં તે પોતાને ભવ્ય અને વિશિષ્ટ માન્ય રાખે છે.
આ ટાઈપ (Type) માં પેશન્ટ Labile (અસ્થિર) રહે છે અને નિરાશાની ફીલિંગ્સ (Feelings of Hopelessness) બતાવે છે.
CAUSES OF MANIA(મેંનીયા ના કારણો)
A. જિનેટિક્સ (Genetics):
- ફેમિલી હિસ્ટ્રી (Family History):
- જો પરિવારના સભ્યને મેંનિયા હોય, તો અન્ય સભ્યોને આ સ્થિતિનો ખતરો વધારે હોય છે.
- ટ્વિન્સ સ્ટડીઝ (Twins Studies):
- આઈડેન્ટિકલ ટ્વિન્સ (Identical Twins) માં ફ્રેટર્નલ ટ્વિન્સ (Fraternal Twins) કરતા મેંનિયા થવાની શક્યતા વધુ હોય છે.
B. બ્રેઈન કેમિસ્ટ્રી (Brain Chemistry):
- ડોપામાઈન (Dopamine) અને નોરએપિનેફરીન (Norepinephrine) જેવા ન્યુરોટ્રાન્સમીટર (Neurotransmitters) નું લેવલ ઇમબેલેન્સ (Imbalance) થવાથી મેંનિયા થઈ શકે છે.
C. સબ્સ્ટન્સ એબ્યુઝ (Substance Abuse):
- ડ્રગ (Drugs) અને આલ્કોહોલ (Alcohol) નો વધુ ઉપયોગ મેનિક એપિસોડ (Manic Episode) નો કારણ બની શકે છે.
D. સ્ટ્રેસફુલ લાઈફ ઇવેન્ટ (Stressful Life Events):
- ટ્રોમેટિક અનુભવ (Traumatic Experiences) અથવા લાઈફ સ્ટ્રેસ (Life Stress) કારણે મેનિક એપિસોડ (Manic Episodes) જોવા મળે છે.
E. મેડિકેશન (Medication):
- એન્ટીડિપ્રેસન્ટ્સ (Antidepressants), સ્ટીમ્યુલન્ટ્સ (Stimulants), અને સ્ટીરોઈડ (Steroids) જેવી દવાઓના સાઇડ ઇફેક્ટ (Side Effects) મેંનિયાને કારણભૂત બની શકે છે.
F. સ્લીપ ડિસ્ટર્બન્સ (Sleep Disturbance):
- સ્લીપ પેટર્ન (Sleep Pattern) માં ફેરફાર મેંનિયા (Mania) માટે એક મોટું જોખમ છે.
G. મેડિકલ કન્ડિશન (Medical Conditions):
- થાયરોઇડ ડિસઓર્ડર (Thyroid Disorder) અને ન્યુરોલોજીકલ કન્ડિશન (Neurological Conditions) મેનીયાના લક્ષણો સાથે સંકળાયેલા છે.
H. બ્રેઈન લીઝન (Brain Lesion):
- રાઈટ ફ્રોન્ટો-ટેમ્પોરલ (Right Fronto-Temporal) અથવા લેફ્ટ-પેરેટો-ઓસિપિટલ (Left Parieto-Occipital) લીઝન મેંનિયા સાથે જોડાયેલ છે.
I. સાયકોલોજીકલ ફેક્ટર (Psychological Factors):
- પર્સનાલિટી ટ્રેટ્સ (Personality Traits) અને કોપિંગ મિકેનિઝમ (Coping Mechanisms) પણ મેંનિયા થવા માટે જવાબદાર છે.
CLINICAL FEATURSE OF MANIA (મેનિયાના ક્લિનિકલ ફીચર્સ)
1. યુફોરીયા (Euphoria):
- લક્ષણો (Symptoms):
- મૂડમાં માઈલ્ડ એલીવેશન (Mild Elevation) જોવા મળે છે.
- વ્યક્તિ ઇમોશનલ અને ફિઝિકલ વેલ-બેઇંગ (Emotional and Physical Wellbeing) ફીલ કરે છે.
2. ઇલેશન (Elation):
- લક્ષણો (Symptoms):
- મોડરેટ મૂડ એલિવેશન (Moderate Mood Elevation) થાય છે.
- વ્યક્તિ ઇન્જોયમેન્ટ (Enjoyment) અને ઉત્સાહ અનુભવ કરે છે.
3. એક્ઝલટેશન (Exaltation):
- લક્ષણો (Symptoms):
- મૂડમાં સિવિયર એલિવેશન (Severe Mood Elevation) થાય છે.
- ગ્રેન્ડીયોસિટી ડેલ્યુઝન (Grandiosity Delusion) જોવા મળે છે, જેમાં વ્યક્તિ પોતાને ભવ્ય અને અનોખો માને છે.
4. એક્ટેસી (Ecstasy):
- લક્ષણો (Symptoms):
- મૂડમાં વધુ સિવિયર એલિવેશન (Extreme Severe Elevation) થાય છે.
- વ્યક્તિ એક્સ્ટ્રીમ જોય (Extreme Joy) નો અનુભવ કરે છે, જે સામાન્ય રીતે ડિલિરિયસ મેંનિયા (Delirious Mania) માં જોવા મળે છે.
1. સાઇકોમોટર એક્ટિવિટી (Psychomotor Activity):
- સાઇકોમોટર એક્ટિવિટી વધી જાય છે (Increased Psychomotor Activity):
- વ્યક્તિ વધારે એક્ટિવ (Active) અને હાઈપરએજેટેડ (Hyper-agitated) થઈ જાય છે.
2. સ્પીચ અને થોટ ડિસ્ટર્બન્સ (Speech and Thought Disturbances):
- ફ્લાઈટ ઓફ આઈડિયા (Flight of Ideas):
- વ્યક્તિ તરત જ એક વાતમાંથી બીજી વાત પર પસાર થાય છે, લોજિકલ કનેક્શન (Logical Connection) વિના.
- પ્રેસર ઓફ સ્પીચ (Pressure of Speech):
- વ્યક્તિ વધુ ઉંચા અવાજે (Loud Voice) અને સતત બોલ્યા કરે છે, રોકાવું મુશ્કેલ બને છે.
- ડેલ્યુઝન ઓફ ગ્રેન્ડિયોસિટી (Delusion of Grandiosity):
- વ્યક્તિ પોતાને મહાન (Great) અથવા વિશિષ્ટ વ્યક્તિ માનવા લાગે છે.
- ડેલ્યુઝન ઓફ પરસેક્યુશન (Delusion of Persecution):
- ખોટી માન્યતા કે અન્ય લોકો તેને નુકસાન પહોંચાડશે (Harmful Intentions by Others).
- ડિસ્ટ્રેક્ટિબિલિટી (Distractibility):
- પ્રોપર એટેનશન (Proper Attention) ન હોઈ, આસપાસની વસ્તુઓ દ્વારા તાત્કાલિક ડિસ્ટ્રેક્ટ થાય છે.
- પૂવર્ટી ઓફ થોટ (Poverty of Thought):
- થોટની સંખ્યા અને વિવિધતા ઓછી (Reduced Thought Variety) થાય છે, અને વિચારો ખૂબ ધીમે મગજમાંથી પસાર (Slow Thinking) થાય છે.
Other Features of Mania
Behavioral Features:
- ઈમ્પલસિવ બિહેવિયર (Impulsive Behavior):
- વ્યક્તિ અણધાર્યુ અને જોખમભર્યું (Unplanned and Risky) વર્તન કરે છે.
- એકશન ઓરિયેન્ટેડ Wishes (Action-Oriented Wishes):
- બધું તરત જ પૂરૂ કરવા માટેની ઈચ્છા (Desire to Act Quickly).
- પોઝિટિવ સેલ્ફ ઈમેજ (Positive Self-Image):
- વ્યક્તિ પોતાને મહાન અથવા શ્રેષ્ઠ (Great or Superior) માને છે.
- અન્ય ને બ્લેમ કરવાની ટેન્ડન્સી (Tendency to Blame Others):
- પોતાની ભૂલ માટે અન્ય લોકો ને જવાબદાર (Blame Others) માને છે.
Cognitive Features:
- એકઝીબીટ પૂઅર જજમેન્ટ (Exhibit Poor Judgment):
- લોજિકલ અને યોગ્ય નિર્ણય લેવામાં અસમર્થ (Inability to Make Rational Decisions).
- પ્રોબ્લેમ ને નકારવું (Denial of Problems):
- પોતાની સામાન્ય સમસ્યાઓને નકારી દેવું (Refuse to Acknowledge Problems).
- પુઅર જજમેન્ટ (Poor Judgment):
- ખોટા અને જોખમભર્યા નિર્ણયો (Poor and Risky Decisions) લેવાની ટેવ.
Physical and Social Features:
- લાઉડનેસ (Loudness):
- બોલવાની પદ્ધતિ વધુ ઊંચી અને ઉગ્ર (Loud and Intense) બને છે.
- હાયપરએકટીવીટી (Hyperactivity):
- શારીરિક અને માનસિક રીતે વધુ સક્રિય (Excessive Activity) રહે છે.
- પ્રોડકટીવીટી (Productivity):
- મોટું અને વધુ ઉત્પાદક વર્તન (Increased Productivity), જો કે તે યોગ્ય ન હોઈ શકે.
- ઇનફટિગેબીલીટી (Infatigability):
- થાક ન અનુભવવો (Inability to Feel Tired).
Biological Features:
- ઇનકરીઝડ લીબિડો (Increased Libido):
- સેક્સ્યુઅલ ઇચ્છાઓમાં વધારો (Increased Sexual Desires).
- ઈન્સોમનિયા (Insomnia):
- ઉંઘમાં સમસ્યા (Difficulty Sleeping) અથવા બિલકુલ ઉંઘ ન આવવી.
TREATMENT AND MANAGEMENT OF MANIA (મેંનીયાનું મેનેજમેન્ટ અને ટ્રીટમેન્ટ)
A. ફાર્માકોથેરાપી (Pharmacotherapy):
- લીથીયમ કાર્બોનેટ (Lithium Carbonate):
- ફર્સ્ટ લાઈન ટ્રીટમેન્ટ (First-Line Treatment) અને ડ્રગ ઓફ ચોઈસ (Drug of Choice) મેનિયા માટે.
- ડોઝ: 900-2100mg/day.
- લીથીયમ (Lithium) એ મૂડ સ્ટેબિલાઇઝર (Mood Stabilizer) છે.
- એન્ટિકન્વલઝંટ્સ (Anticonvulsants):
- મેનીયા માટે, ખાસ કરીને જ્યારે એપીલેપ્સી (Epilepsy) સાથે મૂડની સ્ટેબિલિટી નોંધવામાં આવે છે.
- સોડિયમ વાલ્પોરેટ (Sodium Valproate): 15-60mg/kg/day.
- કેલ્શિયમ ચેનલ બ્લોકર (Calcium Channel Blockers):
- માઈનર સિમ્પ્ટમ્સ (Minor Symptoms) મેનેજ કરવા માટે ઉપયોગી.
- દવાઓ: નિફેડીપાઇન (Nifedipine), ડિલ્ટીયાઝેમ (Diltiazem), વેરાપામિલ (Verapamil).
- એન્ટિસાયકોટિક (Antipsychotics):
- સાયકોસીસ (Psychosis) સાથે મેંનીયા ના એક્યૂટ એપિસોડ (Acute Episodes) માટે.
- દવાઓ: ઓલાંઝેપાઈન્સ (Olanzapine), રેસ્પેરીડોન (Risperidone).
- બેન્ઝોડાયાઝેપાઈન્સ (Benzodiazepines):
- મેનિક સિમ્પ્ટમ્સ (Manic Symptoms) પર ઝડપથી કંટ્રોલ મેળવવા માટે.
- **મૂડ સ્ટેબિલાઇઝર્સ (Mood Stabilizers)**ને પ્રભાવકારક થવા માટે સમય આપે છે.
- દવા: કલોનાઝેપામ (Clonazepam).
B. ECT (Electroconvulsive Therapy):
- ઉપયોગ (Indications):
- જ્યારે પેશન્ટ એન્ટિસાયકોટિક્સ (Antipsychotics) અને મૂડ સ્ટેબિલાઇઝર્સ (Mood Stabilizers) દવા માટે પ્રતિસાદ ન આપે.
- પ્રેગનન્સી (Pregnancy): પ્રારંભિક ત્રિમાસિક દરમિયાન રિસ્કને ટાળવા માટે (To Avoid Risks).
C. સાયકોથેરાપી (Psychotherapy):
- મરાઇટલ થેરાપી (Marital Therapy):
- દંપતીમાં સંબંધ સુધારવા અને સહયોગ વધારવા માટે.
- ફેમિલી થેરાપી (Family Therapy):
- પરિવારના સભ્યોને મનેજમેન્ટમાં સામેલ કરી સપોર્ટ સિસ્ટમ (Support System) મજબૂત કરવી.
- બિહેવિયર થેરાપી (Behavior Therapy):
- પેશન્ટના નકારાત્મક વર્તન (Negative Behavior) બદલવા માટે.
- CBT (Cognitive Behavioral Therapy):
- કોગનિટીવ ડિસ્ટોર્શન (Cognitive Distortions) અને નકારાત્મક વિચારો દૂર કરવા માટે ઉપયોગી.
NURSING MANAGEMENT OF MANIA (મેંનીયા નું નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ)
- હાઈ રિસ્ક ફોર ઈંજયુરી (High Risk for Injury)
- હાઈ રિસ્ક ફોર વાયોલેન્સ (High Risk for Violence)
- ઇમપેર્ડ સોશ્યિલ ઇન્ટરેક્શન (Impaired Social Interaction)
- ઇમબેલેન્સ ન્યુટ્રીશન (Imbalanced Nutrition)
- અલ્ટરેશન ઇન થોટ પ્રોસેસ (Alteration in Thought Process)
- લો સેલ્ફ એસ્ટીમ ડિસ્ટર્બન્સ (Low Self-Esteem Disturbance)
- નોલેજ ડેફિસિટ (Knowledge Deficit)
- અલ્ટર્ડ સ્લીપ પેટર્ન (Altered Sleep Pattern)
- નોન કોમ્પલાયન્સ to ટ્રીટમેન્ટ (Non-Compliance to Treatment)
1. હાઈ રિસ્ક ફોર ઇનજયુરી (High Risk for Injury)
Objectives:
- પેશન્ટને સેફ (Safe) રાખવું.
- ઇન્જુરી (Injury) થી પ્રિવેન્ટ (Prevent) કરવું.
નર્સિંગ ઇન્ટરવેનશન (Nursing Interventions):
- સેફ અને શાંતિપૂર્ણ એન્વાયરમેન્ટ (Safe and Calm Environment):
- એકસ્ટર્નલ સ્ટીમ્યુલાઈ (External Stimuli) વિના શાંતિપૂર્ણ રૂમ પ્રદાન કરવું.
- સિંગલ રૂમ અસાઈન કરવો (Assign Single Room):
- પેશન્ટને વધુ લોકો સાથે ઇન્ટરેક્શન (Interaction) ન કરવા કહેવું અને અવાજ વગરનું વાતાવરણ પ્રદાન કરવું.
- જોખમી વસ્તુઓ દૂર રાખવી (Remove Hazardous Objects):
- હેઝાર્ડ્સ (Hazardous Objects) પેશન્ટની પહોંચમાંથી દૂર રાખવી.
- ડિવર્ટ કરવાની પ્રવૃત્તિઓ (Engage in Diversional Activities):
- પેશન્ટને Writing, Drawing, અને Physical Exercise કરવા માટે કહેવું.
- શાંતિપૂર્ણ કમ્યુનિકેશન (Calm Communication):
- પેશન્ટ સાથે સરળ (Simple) અને શાંતિપૂર્ણ (Calm) વાતચીત કરવી; આર્ગ્યુ (Argue) ન કરવું.
- સતત દેખરેખ રાખવી (Continuous Supervision):
- પેશન્ટને એકલા ન રાખવું (Never Leave Alone) અને માઈન્ડ ડાઈવર્ટ (Mind Diversion) માટે ડાઇવરઝનલ હેલ્પ (Diversional Help) પ્રદાન કરવી.
- મેડિસિન અને પ્રોત્સાહન (Medication and Encouragement):
- પ્રીરિસ્ક્રાઇબ કરેલ મેડિસિન (Prescribed Medication) આપવી અને પેશન્ટને પોતાની ફીલિંગ્સ (Feelings) અને ઈમોશન્સ (Emotions) વ્યક્ત કરવા માટે પ્રોત્સાહિત કરવું.
હાઈ રિસ્ક ફોર ઇનજયુરી (High Risk for Injury)
Objectives:
- પેશન્ટને સેફ (Safe) રાખવું.
- ઇન્જુરી (Injury) થી પ્રિવેન્ટ (Prevent) કરવું.
નર્સિંગ ઇન્ટરવેનશન (Nursing Interventions):
- સેફ અને શાંતિપૂર્ણ એન્વાયરમેન્ટ (Safe and Calm Environment):
- એકસ્ટર્નલ સ્ટીમ્યુલાઈ (External Stimuli) વિના શાંતિપૂર્ણ રૂમ પ્રદાન કરવું.
- સિંગલ રૂમ અસાઈન કરવો (Assign Single Room):
- પેશન્ટને વધુ લોકો સાથે ઇન્ટરેક્શન (Interaction) ન કરવા કહેવું અને અવાજ વગરનું વાતાવરણ પ્રદાન કરવું.
- જોખમી વસ્તુઓ દૂર રાખવી (Remove Hazardous Objects):
- હેઝાર્ડ્સ (Hazardous Objects) પેશન્ટની પહોંચમાંથી દૂર રાખવી.
- ડિવર્ટ કરવાની પ્રવૃત્તિઓ (Engage in Diversional Activities):
- પેશન્ટને Writing, Drawing, અને Physical Exercise કરવા માટે કહેવું.
- શાંતિપૂર્ણ કમ્યુનિકેશન (Calm Communication):
- પેશન્ટ સાથે સરળ (Simple) અને શાંતિપૂર્ણ (Calm) વાતચીત કરવી; આર્ગ્યુ (Argue) ન કરવું.
- સતત દેખરેખ રાખવી (Continuous Supervision):
- પેશન્ટને એકલા ન રાખવું (Never Leave Alone) અને માઈન્ડ ડાઈવર્ટ (Mind Diversion) માટે ડાઇવરઝનલ હેલ્પ (Diversional Help) પ્રદાન કરવી.
- મેડિસિન અને પ્રોત્સાહન (Medication and Encouragement):
- પ્રીરિસ્ક્રાઇબ કરેલ મેડિસિન (Prescribed Medication) આપવી અને પેશન્ટને પોતાની ફીલિંગ્સ (Feelings) અને ઈમોશન્સ (Emotions) વ્યક્ત કરવા માટે પ્રોત્સાહિત કરવું.
Proper monitoring and a supportive environment are critical to ensuring the safety of patients with a high risk of injury.
2.હાઈ રિસ્ક ફોર વાયોલેન્સ ઓબ્જેક્ટિવ્સ : પેશન્ટના વાયોલેન્ટ બિહેવિયર ને ચેન્જ કરવું અને સ્યુસાઈડ ને પ્રિવેન્ટ કરવું. નર્સિંગ ઇન્ટરવેનશન •સ્યુસાઈડલ થીંકીંગ ને અસેસ કરવું, જેમાં ફરીકવેન્સી, પ્લાન, ઓપોર્ચ્યુનિટી,પાસ્ટ સ્યુસાઇડ અટેમ્પટ વગેરે અસેસ કરવું. •stimuli વગર નું environment પુરુ પાડવું અને કલોઝ ઓબઝેર્વેશન પૃવાઈડ કરવું. • સંભવિત હાનિકારક વસ્તુઓ જેમ કે શાર્પ ઓબ્જેક્ટ,બેલ્ટ, હાર્મફુલ કેમિકલ વગેરે ને પેશન્ટથી દૂર રાખવા. • ક્લાયન્ટને ક્યારેય એકલા ન રહેવા દો અને સ્યુસાઈડલ થીંકીંગ વિશે પેશન્ટ દ્વારા કરવામાં આવેલા બિહેવિયર અને સ્ટેટમેન્ટ નું ઓબઝેર્વેશન કરો. •પેશન્ટના બિહેવિયરને 15 મિનિટ જેટલું ઓબઝર્વેશન કરવું જોઈએ. • તેને સ્ટ્રોંગલી રીતે પકડી રાખેલી ફીલિંગ્સ અને ઇમોશન વ્યક્ત કરવા માટે પ્રોત્સાહિત કરો. • તેના માટે અવેલેબલ કોમ્યુનિટી રિસોર્સ વિશે ઇન્ફોરમેશન આપવી.
2. હાઈ રિસ્ક ફોર વાયોલેન્સ (High Risk for Violence)
Objectives:
- પેશન્ટના વાયોલેન્ટ બિેહેવિયર (Violent Behavior) માં ફેરફાર લાવવો.
- સ્યુસાઈડ (Suicide) ને પ્રિવેન્ટ (Prevent) કરવું.
નર્સિંગ ઇન્ટરવેનશન (Nursing Interventions):
- સ્યુસાઈડલ થિંકિંગનું અસેસમેન્ટ (Assessment of Suicidal Thinking):
- ફ્રીકવેન્સી (Frequency), પ્લાન (Plan), ઓપોર્ચ્યુનિટી (Opportunity), અને **પાસ્ટ સ્યુસાઈડલ એટેમ્પ્ટ (Past Suicide Attempts)**નું મૂલ્યાંકન કરવું.
- સ્ટીમ્યુલાઈ વગરનું એન્વાયરમેન્ટ (Stimuli-Free Environment):
- શાંતિપૂર્ણ અને કલોઝ ઓબઝર્વેશન (Close Observation) પૂરી પાડવું.
- હાનિકારક વસ્તુઓ દૂર રાખવી (Remove Harmful Objects):
- શાર્પ ઓબ્જેક્ટ (Sharp Objects), બેલ્ટ (Belts), હાર્મફુલ કેમિકલ (Harmful Chemicals) વગેરે પેશન્ટની પહોંચથી દૂર રાખવું.
- સતત દેખરેખ રાખવી (Continuous Monitoring):
- પેશન્ટને એકલા ન રહેવા (Never Leave Alone) દો અને સ્યુસાઈડલ થિંકિંગ (Suicidal Thinking) સંબંધિત બિહેવિયર (Behavior) અને **સ્ટેટમેન્ટ્સ (Statements)**નું ધ્યાન રાખો.
- વિશિષ્ટ સમયાંતરે ઓબઝર્વેશન (Scheduled Observation):
- પેશન્ટના બિહેવિયરને દર 15 મિનિટે (Every 15 Minutes) ઓબઝર્વ કરો.
- ફીલિંગ્સ અને ઇમોશન વ્યક્ત કરવા પ્રોત્સાહિત કરવું (Encourage Expression of Feelings):
- પેશન્ટને સ્ટ્રોંગલી પકડી રાખેલી ફીલિંગ્સ (Strongly Held Feelings) અને ઈમોશન્સ (Emotions) વ્યક્ત કરવા માટે પ્રોત્સાહિત કરવું.
- કોમ્યુનિટી રિસોર્સ વિશે માહિતી આપવી (Provide Information on Community Resources):
- પેશન્ટને ઉપલબ્ધ કોમ્યુનિટી રિસોર્સ (Community Resources) વિશે જાણકારી આપવી.
3. અલ્ટર્ડ થોટ પ્રોસેસ (Altered Thought Process)
Objectives:
- પેશન્ટ પરસેપ્ચ્યુઅલ (Perceptual) અને થોટ ડિસ્ટર્બન્સ (Thought Disturbances) માંથી રિકવર થઈ શકશે.
નર્સિંગ ઇન્ટરવેનશન (Nursing Interventions):
- થોટ પ્રોસેસનું અસેસમેન્ટ (Assess Thought Process):
- પેશન્ટના થોટ પ્રોસેસ (Thought Process) ને નિયમિત રીતે મૂલ્યાંકિત કરવું અને તેમને પ્રેઝન્ટ સિચ્યુએશન (Present Situation) સાથે રિયોરીયન્ટ (Reorient) કરવું.
- એક્સટર્નલ સ્ટીમ્યુલાઈ ઘટાડવું (Reduce External Stimuli):
- પેશન્ટના આસપાસના પર્યાવરણમાં શાંતિપૂર્ણ અને સ્ટીમ્યુલસ-મુક્ત (Stimulus-Free) વાતાવરણ પ્રદાન કરવું.
- સિદ્ધિઓને ઓળખવું (Recognize Achievements):
- પેશન્ટની સિદ્ધિઓ (Achievements) પર ધ્યાન આપવું અને તેમને સપોર્ટ (Support) કરવું.
- લાંબી ચર્ચા ટાળવી (Avoid Long Discussions):
- પેશન્ટ સાથે વધુ લાંબી ચર્ચા (Long Discussions) ન કરવી; રિયલ પર્સન (Real Person) અને રિયલ ઇવેન્ટ્સ (Real Events) પર જ ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવું.
- કન્ટિન્યુઅસ સ્ટાફ ટચ (Consistent Staff Interaction):
- પેશન્ટ સાથે સમાજનુકૂળ અને સતત સ્ટાફ (Same Staff) રહેવું વધુ ઇફેક્ટિવ (Effective) છે.
- પ્રમાણિકતા અને સરળતાથી વાત કરવી (Honest and Simple Communication):
- પેશન્ટ સાથે પ્રમાણિક (Honest) અને સરળ વાતચીત (Simple Communication) કરવી અને તેમની કન્ડિશન (Condition) અંગે યોગ્ય ફીડબેક (Feedback) આપવું.
- પ્રોબ્લેમ સોલવિંગ ટેક્નિક શીખવવી (Teach Problem-Solving Techniques):
- પેશન્ટને પ્રોબ્લેમ સોલવિંગ (Problem-Solving) પદ્ધતિઓ શીખવી અને તેમને પ્લેઝરેબલ એક્ટિવિટી (Pleasurable Activities) માં સામેલ કરવા માટે પ્રોત્સાહિત કરવું.
- સપોર્ટ અને પ્રોત્સાહન (Support and Motivation):
- પેશન્ટને સપોર્ટ (Support) આપવો અને તેમની ફીલિંગ્સ (Feelings) અને ઈમોશન્સ (Emotions) વ્યક્ત કરવા માટે પ્રોત્સાહિત કરવું.
- વાસ્તવિક દુનિયામાં રહેવા માટે હેલ્પ (Help to Stay in Reality):
- પેશન્ટને કાલ્પનિક (Imaginary) દુનિયા નહીં પણ **વાસ્તવિક (Real World)**માં રહેવા માટે મદદ કરવી.
- પ્રિસ્ક્રાઇબ કરેલી મેડિસિન (Prescribed Medication) નિયમિત આપવી.
4. ઇમપેર્ડ કોમ્યુનિકેશન (Impaired Communication)
Objectives:
- પેશન્ટનું કોમ્યુનિકેશન (Communication) સુધારવું.
- **ગ્રુપ ઇન્ટરાક્શન (Group Interaction)**માં ભાગ લેવડાવવો.
નર્સિંગ ઇન્ટરવેનશન (Nursing Interventions):
- કોમ્યુનિકેશન અને સોશિયલ ઇન્ટરેકશનનું મૂલ્યાંકન (Assess Communication and Social Interaction):
- પેશન્ટના કોમ્યુનિકેશન લેવલ (Communication Level) અને **સોશ્યલ ઇન્ટરેકશન (Social Interaction)**નું અસેસમેન્ટ કરવું.
- ફ્રેન્ડલી અભિગમ (Maintain a Friendly Approach):
- પેશન્ટ સાથે ફ્રેન્ડલી (Friendly) અને યોગ્ય કમ્યુનિકેશન (Appropriate Communication) કરવું.
- થેરાપ્યુટિક રિલેશનશિપ (Therapeutic Relationship):
- ગુડ અને રિયાલિસ્ટિક રિલેશનશિપ (Good and Realistic Relationship) મેન્ટેઇન કરવી.
- ગ્રુપ થેરાપી માટે પ્રોત્સાહન (Encourage Group Therapy):
- પેશન્ટને **ગ્રુપ થેરાપી (Group Therapy)**માં ભાગ લેવા માટે મોટિવેટ (Motivate) કરવું, જેથી સોશ્યલ ઇન્ટરેકશન (Social Interaction) સુધરે.
- સરળ ભાષાનો ઉપયોગ (Use Simple Language):
- પેશન્ટ સાથે ટાઈમ સ્પેન્ડ (Spend Time) કરવો અને સરળ ભાષામાં (Simple Language) કૉમ્યુનિકેશન કરવું, જે પેશન્ટને સરળતાથી સમજાય.
- સોશ્યલ ઇન્ટરેકશન માટે તક પ્રદાન (Provide Opportunities for Social Interaction):
- પેશન્ટને સોશ્યલ ઇન્ટરેકશન માટેની ઓપોર્ચ્યુનીટી (Opportunities for Social Interaction) પૂરી પાડવી.
- ફ્રેન્ડલી એન્વાયરમેન્ટ (Friendly Environment) પ્રદાન કરવું.
- ઓપોર્ચ્યુનિટીઝની ઓળખમાં મદદ (Help Identify Opportunities):
- પેશન્ટને સોશ્યલ ઇન્ટરેકશન માટેની તક (Opportunities for Interaction) શોધવામાં મદદ કરવી.
- બિહેવિયર પર મોનીટરીંગ અને ફીડબેક (Monitor Behavior and Provide Feedback):
- પેશન્ટના બિહેવિયર (Behavior) પર લિમિટ (Limit) રાખવી અને મોનીટર (Monitor) કરવું.
- જરૂરી ફીડબેક (Feedback) પ્રદાન કરવું.
BIPOLAR DISORDER(Manic-Depressive Disorder(MDP)) બાઈપોલાર ડિસઓર્ડર(મેનિક ડિપ્રેસીવ ડિસઓર્ડર)
મેનિક-ડિપ્રેસિવ ડિસઓર્ડર (Manic-Depressive Disorder) એ સાયકલિંગ મૂડ ડિસઓર્ડર (Cycling Mood Disorder) છે, જેમાં પેશન્ટનો મૂડ (Mood) અલગ-અલગ સમયે **મેનિક એપિસોડ (Manic Episode)**માંથી **ડિપ્રેસિવ એપિસોડ (Depressive Episode)**માં સ્વિંગ (Swing) થાય છે.
- મૂડ (Mood), એનર્જી (Energy), અને **ફંક્શન (Function)**માં એક્સ્ટ્રીમ શિફ્ટ (Extreme Shift) જોવા મળે છે.
- આ કન્ડિશનને બાઈપોલાર ડિસઓર્ડર (Bipolar Disorder) કહેવામાં આવે છે, કારણકે તેમાં **અલ્ટરનેટ પિરિયડ (Alternate Period)**માં ડિપ્રેશન (Depression) અને મેંનિયા (Mania) બન્ને જોવા મળે છે.
- બાઈપોલાર ડિસઓર્ડર (Bipolar Disorder) એ સૌથી કોમન (Common), સિવિયર (Severe), અને પરઝીસ્ટન્ટ મેન્ટલ ઇલનેસ (Persistent Mental Illness) છે.
WHAT CAUSES OF BIPOLAR DISORDER (બાઈપોલાર ડીસઓર્ડર ના કારણો)
1. જિનેટીક હાયપોથીસીસ (Genetic Hypothesis):
- ફર્સ્ટ ડિગ્રી રિલેટિવસ (First-Degree Relatives):
- બાઈપોલાર થવાનું લાઈફટાઈમ રિસ્ક ફર્સ્ટ ડિગ્રી રિલેટિવસમાં વધારે છે.
- પેરેન્ટ્સ (Parents):
- જો પેરેન્ટ્સ ને બાઈપોલાર હોય, તો ચિલ્ડ્રન (Children) માટે આ સ્થિતિ થવાની શક્યતા વધે છે.
2. બાયોકેમિકલ ફેક્ટર (Biochemical Factors):
- ન્યુરોટ્રાન્સમીટર (Neurotransmitters):
- સેરોટોનીન (Serotonin), ડોપામાઇન (Dopamine), GABAના અશામત સ્તરો મૂડ (Mood) પર અસર કરે છે.
- હોર્મોનલ ઇમબેલેન્સ (Hormonal Imbalance):
- સ્ટ્રેસ રિસ્પોન્સ (Stress Response) અને હોર્મોનલ ફેરફાર બાઈપોલારનું કારણ બને છે.
- નોરએપિનેફરીન અને ડોપામાઈન (Norepinephrine and Dopamine):
- ડિપ્રેશનમાં (Depression) તેમનું લેવલ ઘટે છે, જયારે મેનિયામાં (Mania) વધે છે.
3. સ્ટ્રેસફુલ લાઈફ ઇવેન્ટ (Stressful Life Events):
- ટ્રોમેટિક અનુભવ (Traumatic Experiences):
- જીવનમાં મોટા સ્ટ્રેસફુલ ઈવેન્ટસ (Stressful Events) કે દુખદ અનુભવોથી બાઈપોલાર થતા હોય છે.
4. મેડિકેશન (Medication):
- એન્ટીડિપ્રેસન્ટ્સ (Antidepressants), સ્ટીમ્યુલન્ટ્સ (Stimulants), સ્ટીરોઈડ (Steroids):
- આ દવાઓના સાઇડ ઇફેક્ટ (Side Effects) પણ બાઈપોલાર થવાનું કારણ બને છે.
5. સ્લીપ ડિસ્ટર્બન્સ (Sleep Disturbance):
- સ્લીપ પેટર્નમાં ફેરફાર (Changes in Sleep Pattern):
- ઊંઘની સમસ્યાઓ બાઈપોલાર ડિસઓર્ડર (Bipolar Disorder) માટે જોખમ વધારશે.
6. Other Factors (અન્ય કારણો):
- પ્રેગ્નન્સી (Pregnancy):
- હોર્મોનલ ફેરફાર અને શારીરિક તાણને કારણે.
- સરકેડિયન અથવા સીઝનલ રિધમ (Circadian or Seasonal Rhythm):
- આ રિધમમાં ડિસ્ટર્બન્સ થવાથી મૂડ ડિસ્ટર્બન્સ થાય છે.
- ટ્રીટમેન્ટ વિથ ડિપ્રેશન (Treatment for Depression):
- ડિપ્રેશન માટેની સારવાર પણ ક્યારેક બાઈપોલારના લક્ષણો વધારી શકે છે.
CLINICAL FEATURES OF BIPOLAR DISORDER (બાઈપોલાર ડીસઓર્ડરના ક્લિનિકલ ફીચર્સ)
મેનિક એપિસોડ (Manic Episode):
- હાઈ એનર્જી લેવલ (High Energy Level)
- યુફોરીયા (Euphoria)
- Increased સેલ્ફ કોન્ફિડન્સ (Increased Self-Confidence)
- ગ્રેનડિયોસીટી ની ફીલિંગ્સ (Feelings of Grandiosity)
- લોસ ઓફ એપેટાઈટ (Loss of Appetite)
- ઇનસોમનિયા (Insomnia)
- હાઈપરએકટીવીટી (Hyperactivity)
- રેપિડ ટોકિંગ (Rapid Talking)
- ફલાઈટ ઓફ આઈડિયા (Flight of Ideas)
- એગ્રેસીવ બિેહેવિયર (Aggressive Behavior)
- લાઉડનેસ (Loudness)
ડિપ્રેસિવ એપિસોડ (Depressive Episode):
- હેલ્પલેસનેસ (Helplessness)
- વૉર્થલેસનેસ (Worthlessness)
- હોપલેસનેસ (Hopelessness)
- એનઝાયટી (Anxiety)
- સ્યુસાઈડલ થોટ (Suicidal Thoughts)
- સ્લો થિન્કિંગ (Slow Thinking)
- પૂઅર મેમરી (Poor Memory)
- પૂઅર કન્સન્ટ્રેશન (Poor Concentration)
- ડિક્રીઝ એપેટાઈટ (Decreased Appetite)
- વેઇટ લોસ (Weight Loss)
- સાયકોમોટર એજીટેશન (Psychomotor Agitation)
- ડિક્રીઝ લીબિડો (Decreased Libido)
- ડીપેનડેંસી (Dependency)
- ફટિગ (Fatigue)
- એંગર (Anger)
- એપેથી (Apathy)
- પેસીમિસ્ટિક (Pessimistic/Nirashavadi)
- ક્રાયિંગ સ્પેલ્સ (Crying Spells)
- એનહેડોનીયા (Anhedonia):
- એકટીવીટીઝમાં પ્લેઝરનો અભાવ (Lack of Pleasure in Activities)
- હાયપરસોમનિયા (Hypersomnia) અથવા ઇનસોમનિયા (Insomnia)
- હેલ્યુઝિનેશન (Hallucination)
- ડેલ્યુઝન (Delusion)
TREATMENT OF BIPOLAR DISORDER (બાઈપોલાર ડીસઓર્ડર ની ટ્રીટમેન્ટ)
A. ફાર્માકોથેરાપી (Pharmacotherapy):
- લીથીયમ કાર્બોનેટ (Lithium Carbonate):
- લીથીયમ (Lithium) અને અન્ય મૂડ સ્ટેબિલાઇઝર્સ (Mood Stabilizers) બાઈપોલાર ડિસઓર્ડરની ટ્રીટમેન્ટ માટે મહત્વપૂર્ણ છે.
- એન્ટીકનવલઝન્ટ (Anticonvulsants):
- એન્ટીકનવલઝન્ટ મેડિકેશન (Anticonvulsant Medications) બાઈપોલારના સિમ્પટમ્સ (Symptoms) નાં નિયંત્રણ માટે ઉપયોગ થાય છે.
- એન્ટીડિપ્રેસન્ટ (Antidepressants):
- MAOIs (Monoamine Oxidase Inhibitors) અને SSRIs (Selective Serotonin Reuptake Inhibitors) જેવી એન્ટીડિપ્રેસન્ટ મેડિકેશન (Antidepressant Medications) ટ્રીટમેન્ટ માટે ઉપયોગી છે.
- એન્ટીસાયકોટીક (Antipsychotics):
- એન્ટીસાયકોટીક મેડિકેશન (Antipsychotic Medications) બાઈપોલારના સિમ્પટમ્સ (Symptoms) ઘટાડવામાં અસરકારક છે.
- ઓમેગા 3 ફેટ્ટી એસિડ (Omega-3 Fatty Acids):
- ફિશ ઓઇલ (Fish Oil) અને **ફ્લેક્સ સિડ ઓઇલ (Flaxseed Oil)**માં જોવા મળતા આ એસિડ બાઈપોલારમાં મદદરૂપ થાય છે.
B. ECT (Electroconvulsive Therapy):
- સિવિયર કેસ (Severe Cases):
- જ્યારે મેડિકેશન ઇફેક્ટિવ ન હોય (Medications are Ineffective) ત્યારે અથવા વધુ ગંભીર કિસ્સાઓમાં ECTનો ઉપયોગ થાય છે.
C. સાયકોથેરાપી (Psychotherapy):
- કોંગનિટીવ બિહેવિયરલ થેરાપી (Cognitive Behavioral Therapy – CBT):
- પેશન્ટના નકારાત્મક વિચારધારા અને વર્તનને સુધારવા માટે.
- સાયકો એજયુકેશન (Psychoeducation):
- પેશન્ટ અને પરિવારને ડિસઓર્ડર (Disorder) અને તેની મેનેજમેન્ટ વિશે શિક્ષિત કરવું.
- ફેમિલી થેરાપી (Family Therapy):
- પરિવારના સભ્યોના સહકારથી પેશન્ટની મદદ કરવા માટે.
- ઇન્ટરપર્સનલ થેરાપી (Interpersonal Therapy):
- સામાજિક અને વ્યક્તિત્વ સંબંધિત પ્રશ્નો પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવું.
- ગ્રુપ થેરાપી (Group Therapy):
- સમાન સમસ્યાઓ સાથેના લોકોને એક સાથે લાવી સહયોગ (Support) અને મોટિવેશન (Motivation) માટે મદદરૂપ થાય છે.
NURSING MANAGEMENT OF BIPOLAR DISORDER (બાઈપોલાર ડીસઓર્ડર નું નર્સીંગ મેનેજમેન્ટ)
નર્સિંગ ડાયગ્નોસીસ
હાઈ રિસ્ક ફોર ઈંજયુરી (High Risk for Injury):
- પેશન્ટની હાઇપરએકટીવીટી (Hyperactivity) અને અણધાર્યા વર્તનને કારણે ઇજાનો જોખમ.
ઇમપેર્ડ કોમ્યુનિકેશન (Impaired Communication):
- પેશન્ટના અસંગત અથવા અસહજ કૉમ્યુનિકેશન પૅટર્ન (Inappropriate Communication Patterns).
ક્રોનિક લો સેલ્ફ એસ્ટીમ (Chronic Low Self-Esteem):
- વૉર્થલેસ (Worthless) અને હોપલેસ (Hopeless) લાગવાની લાગણી.
અલ્ટર્ડ થોટ પ્રોસેસ (Altered Thought Process):
- ફલાઈટ ઓફ આઈડિયા (Flight of Ideas), ડેલ્યુઝન (Delusions) અને હેલ્યુઝિનેશન (Hallucinations) સાથે થોટમાં ડિસ્ટર્બન્સ.
ઈનઇફેક્ટિવ ઇન્ડિવિજ્યુઅલ કોપિંગ (Ineffective Individual Coping):
- પેશન્ટની જટિલ પરિસ્થિતિઓનો સામનો કરવામાં અસમર્થતા (Inability to Cope with Stress or Situations).
નોલેજ ડેફિસીટ (Knowledge Deficit):
- પેશન્ટ અથવા પરિવારજનોમાં ડિસઓર્ડર (Disorder) અને તેની મેનેજમેન્ટ (Management) અંગેની જ્ઞાનની ખોટ.
અલ્ટર્ડ ન્યુટ્રીશન (Altered Nutrition):
- ડિક્રીઝ એપેટાઈટ (Decreased Appetite) અથવા વેઇટ લોસ (Weight Loss), અથવા ઓવરેટીંગ (Overeating).
સેલ્ફ કેર ડેફિસીટ (Self-Care Deficit):
- પેશન્ટની ડેઇલી લાઈફ એક્ટિવિટી (Daily Life Activities), જેમ કે બાથિંગ (Bathing), ગ્રુમિંગ (Grooming), અને હાઈજિન (Hygiene) જાળવવામાં અસમર્થતા.
High Risk for Injury
Objectives:
- પેશન્ટને સેફ (Safe) રાખવું અને ઇન્જુરી (Injury) થી પ્રિવેન્ટ (Prevent) કરવું.
નર્સિંગ ઇન્ટરવેનશન (Nursing Interventions):
- સેફ અને શાંતિપૂર્ણ environment (Environment):
- એક્સટર્નલ સ્ટીમ્યુલાઈ (External Stimuli) વગરનું એન્વાયરમેન્ટ (Environment) પ્રદાન કરવું.
- સિંગલ રૂમ અસાઈન કરવું (Single Room):
- વધુ લોકો સાથે ઇન્ટરેક્શન (Interaction) ન કરવા માટે સિંગલ રૂમ (Single Room) આપવો અને અવાજ વગરનું (Quiet) એન્વાયરમેન્ટ (Environment) પૂરું પાડવું.
- હેઝાર્ડસ ઓબ્જેક્ટ દૂર રાખવા (Hazardous Objects):
- જોખમી વસ્તુઓ (Hazardous Objects) પેશન્ટથી દૂર રાખવી.
- ડિવર્ટ કરવાની પ્રવૃત્તિઓ (Diversional Activities):
- પેશન્ટને Writing, Drawing, અને Physical Exercise કરવા માટે પ્રોત્સાહિત કરવું.
- શાંતિપૂર્ણ વાતચીત (Calm Communication):
- પેશન્ટ સાથે સરળ (Simple) અને શાંતિપૂર્ણ (Calm) રીતે વાતચીત કરવી; આર્ગ્યુ (Argue) ન કરવું.
- સતત દેખરેખ રાખવી (Continuous Supervision):
- પેશન્ટને એકલા ન રાખવું (Never Leave Alone) અને માઈન્ડ ડાઇવર્ટ (Mind Diversion) કરવા માટે ડાયવર્ષનલ હેલ્પ (Diversional Help) પ્રદાન કરવી.
- પ્રિસ્ક્રાઇબ મેડિસિન (Prescribed Medication):
- પ્રીરિસ્ક્રાઇબ કરેલ મેડિસિન (Prescribed Medication) આપવી અને પેશન્ટને પોતાની ફીલિંગ્સ (Feelings) અને ઈમોશન (Emotions) વ્યક્ત કરવા માટે પ્રોત્સાહિત કરવું.
Altered Thought Process
Objectives:
- પેશન્ટ પરસેપ્ચ્યુઅલ (Perceptual) અને થોટ ડિસ્ટર્બન્સ (Thought Disturbances) માંથી રિકવર (Recover) થાય.
નર્સિંગ ઇન્ટરવેનશન (Nursing Interventions):
- થોટ પ્રોસેસનો આकलન કરવો (Assess Thought Process):
- પેશન્ટના થોટ પ્રોસેસ (Thought Process) નું અસેસમેન્ટ કરવું અને તેમને પ્રેઝન્ટ સિચ્યુએશન (Present Situation) સાથે રિયોરીયન્ટ (Reorient) કરવું.
- એક્સટર્નલ સ્ટીમ્યુલાઈ ઘટાડવી (Reduce External Stimuli):
- ઇન્વાયર્નમેન્ટ (Environment) માં એક્સટર્નલ સ્ટીમ્યુલાઈ (External Stimuli) ઘટાડવું.
- સિદ્ધિઓને ઓળખવું (Recognize Achievements):
- પેશન્ટની સિદ્ધિઓ (Achievements) પર ધ્યાન આપવું અને તેમને સપોર્ટ (Support) કરવું.
- લાંબી ચર્ચા ટાળવી (Avoid Long Discussions):
- પેશન્ટ સાથે લાંબી ચર્ચા (Long Discussions) ન કરવી.
- રિયલ પર્સન (Real Person) અને રિયલ ઇવેન્ટ (Real Events) પર જ ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવું.
- કન્સિસ્ટન્ટ સ્ટાફ ઇન્ટરએકશન (Consistent Staff Interaction):
- પેશન્ટ સાથે same સ્ટાફ (Same Staff) રહેવું વધુ ઇફેક્ટિવ (Effective) છે.
- સરળ અને પ્રમાણિક કમ્યુનિકેશન (Simple and Honest Communication):
- પેશન્ટ સાથે પ્રમાણિકતા (Honesty) સાથે સિમ્પલ કમ્યુનિકેશન (Simple Communication) કરવું.
- પેશન્ટની કન્ડિશન (Condition) અંગે યોગ્ય ફીડબેક (Feedback) આપવું.
- પ્રોબ્લેમ સોલવિંગ ટેક્નિક શીખવવી (Teach Problem-Solving Techniques):
- પેશન્ટને પ્રોબ્લેમ સોલવિંગ ટેક્નિક (Problem-Solving Techniques) શીખવવી.
- તેમને પ્લેઝરેબલ એકટીવીટીઝ (Pleasurable Activities) માં સામેલ કરવા માટે પ્રોત્સાહિત કરવું.
- સપોર્ટ અને પ્રોત્સાહન (Support and Motivation):
- પેશન્ટને સપોર્ટ (Support) આપવો અને તેમને ફીલિંગ્સ (Feelings) અને ઈમોશન (Emotions) વ્યક્ત કરવા માટે મોટિવેટ (Motivate) કરવું.
- વાસ્તવિક દુનિયામાં રહેવા માટે મદદ (Help Stay in Reality):
- પેશન્ટને કાલ્પનિક (Imaginary) دنیا નહીં, પણ **વાસ્તવિક (Real World)**માં રહેવા માટે મદદ કરવી.
- પ્રિસ્ક્રિપશન મેડિસિન (Prescribed Medication) આપવી.
3. Reduced Self-Esteem and Self-Concept
Objectives:
- પેશન્ટનો સેલ્ફ કન્સેપ્ટ (Self-Concept) અને સેલ્ફ એસ્ટીમ (Self-Esteem) સુધારવો.
નર્સિંગ ઇન્ટરવેનશન (Nursing Interventions):
- એક્ટિવિટી માટે બ્રિફ એક્સપ્લેનેશન (Brief Explanation for Activities):
- પેશન્ટને પોઝિટિવ પોઈન્ટ (Positive Points) ઓળખવામાં મદદ કરવી.
- અટેનશન દ્વારા સેલ્ફ સેન્સ સુધારવું (Enhance Self-Sense with Attention):
- પેશન્ટને એવી એક્ટિવિટી (Activity) માટે પ્રોત્સાહિત કરવું જે તે કોન્ફિડન્ટ (Confidently) કરીને સારી અનુભૂતિ કરે.
- પોઝિટિવ હેબિટ્સ માટે પ્રોત્સાહન (Encourage Positive Habits):
- પેશન્ટને ફિઝિકલ હેબિટ્સ (Physical Habits) માટે પ્રોત્સાહિત કરવું.
- સન્માન વધારવાની એક્સરસાઈઝ શીખવવી (Teach Self-Respect Exercises):
- પેશન્ટને સન્માન વધારવા (Increase Self-Respect) માટેની તક પૂરી પાડવી.
- મુશ્કેલ નિર્ણયો ટાળવા (Avoid Difficult Decisions):
- રિલેટિવ્સ દ્વારા પેશન્ટને સપોર્ટ (Support) પૂરું પાડવું.
- થેરાપ્યુટિક રિલેશનશિપ (Therapeutic Relationship):
- ફીલિંગ્સ (Feelings) અને ઈમોશન (Emotions) વ્યક્ત કરવા માટે મૌકો (Opportunity) આપવો.
- મેડિકેશન મેનેજમેન્ટ (Medication Management):
- પ્રિસ્ક્રાઇબ મેડિસિન (Prescribed Medication) આપવી અને **પોટેંશિયલ સાઇડ ઇફેક્ટ (Potential Side Effects)**ની તપાસ કરવી.
4. Self-Care Deficit
Objectives:
- પેશન્ટને ડેઇલી લાઈફ એક્ટિવિટી (Daily Life Activity) ઇન્ડિપેન્ડન્ટલી (Independently) કરવા માટે સક્ષમ કરવો.
- પર્સનલ હાયજિન (Personal Hygiene) જાળવવી.
નર્સિંગ ઇન્ટરવેન્સન (Nursing Interventions):
- ડેઇલી લાઈફ એક્ટિવિટીનું અસેસમેન્ટ (Assess Daily Life Activities):
- બાથ, ડાયટ ઇન્ટેક (Diet Intake), ક્લોથ (Clothes), અને **હેર કેર (Hair Care)**નું મૂલ્યાંકન કરવું.
- પર્સનલ હાયજિન માટે પ્રોત્સાહન (Motivate for Personal Hygiene):
- પેશન્ટને હેલ્થ એજ્યુકેશન (Health Education) સાથે પર્સનલ હાયજિન (Personal Hygiene) જાળવવા માટે પ્રોત્સાહિત કરવું.
- દૈનિક સ્નાન માટે પ્રોત્સાહન (Encourage Daily Bathing):
- નેલ અને હેર કેર (Nail and Hair Care) માટે પેશન્ટને પ્રોત્સાહિત કરવું.
- ડેઇલી એક્ટિવિટી માટે પ્લાન (Plan Daily Activities):
- પેશન્ટની સ્થિતિ (Condition) અનુસાર પ્લાનિંગ (Planning) અને એક્ટિવ ભાગ (Active Participation) માટે પ્રોત્સાહિત કરવું.
- બિહેવિયર મોડીફિકેશન (Behavior Modification):
- ચેન્જ ટેક્નિક્સ (Change Techniques) શીખવી અને હેલ્પ (Help) પૂરી પાડવી.
- ડિસકશન માટે તક આપવી (Provide Discussion Opportunity):
- પેશન્ટને મેડિકેશન (Medication) અને થેરાપી (Therapy) સંબંધિત ફીલિંગ્સ બાબતે ડિસકશન (Discussion) માટે તક આપવી.