Date: 19-07-2017

પ્ર.1 નીચેના પ્રશ્નોના જવાબ આપો

અ. ઘા એટલે શું? 03

Définition: Wound (જખમ,ધા ) એટલે ચામડી અથવા તેની નીચે આવેલા ટીસ્યુમાં ઈજા થાય,જે જેમાંથી લોહી વહેવા માંડે અને તે માર્ગે રોગ પેદા જંતુઓ દાખલ થઈ શકે તેને વુંડ કહેવામાં આવે છે.

બ. પંકચર વુન્ડની પ્રાથમિક સારવાર જણાવો. 04

પંકચર વુંડ (Puncture Wound) ની પ્રાથમિક સારવાર:

પંકચર વુંડ એ તે છે જ્યારે કોઈ ધારદાર પદાર્થ, જેમ કે સોય, નખ, કાચ, અથવા ધાતુના ટુકડા, ત્વચા પર છિદ્ર કરીને અંદર ઘૂસી જાય છે. આ પ્રકારની ઇજાઓમાં સંક્રમણ અને તબીબી ગંભીરતાની સંભાવનાઓ વધારે હોય છે, તેથી યોગ્ય પ્રાથમિક સારવાર મહત્વપૂર્ણ છે.

પંકચર વુંડની પ્રાથમિક સારવાર માટેના પગલાં:

હાથની સ્વચ્છતા જાળવો:

• પ્રાથમિક સારવાર શરૂ કરતા પહેલા હાથોને સારી રીતે સાફ કરો, અથવા જો ઉપલબ્ધ હોય તો દસ્તાના ઉપયોગ કરો, જેથી ઇન્જરીમાં ચેપ થવાના જોખમને ઘટાડવો.

રક્તસ્ત્રાવ થતો અટકાવો:

• જો રક્તસ્ત્રાવ વધારે હોય તો સાફ કપડું અથવા ગોઝ પેડ લઈને નુકશાનગ્રસ્ત વિસ્તારમાં નમ્રતાથી દબાણ કરો.
• રક્તસ્ત્રાવ અટકતા તેને સરળતાથી બાંધો.

ઘા સાફ કરો:

• પંકચર વુંડના વિસ્તારને સાફ કરવા માટે ઠંડા અને સાફ પાણી અથવા માઈલ્ડ સાબુનો ઉપયોગ કરો. આસપાસના પદાર્થો કે ગંદકી દૂર કરો.
• વધુ ઊંડા પંકચર wound માં તાત્કાલિક ડોક્ટર દ્વારા સારવાર જરૂરી છે, જેથી અંદર રહેલા પદાર્થો કાઢી શકાય.

ઘાને જંતુનાશક કરો:

• ઘા સંપૂર્ણપણે સાફ કર્યા પછી, ઘા પર એન્ટિસેપ્ટિક દવા (જેમ કે બેટાડીન અથવા જંતુનાશક ક્રીમ) લગાવો, જેથી ચેપ ન ફેલાય.

ડ્રેસિંગ અથવા બાંધકામ:

• પંકચર wound ને સ્ટેરિલ ગોઝ પેડ અથવા ક્લિન બાંધકામ સામગ્રીથી ઢાંકી નાખો.
• બાંધકામ ન હળવું રાખો કે જેથી બ્લડ સર્ક્યુલેશનમાં અવરોધ ન થાય.

વૈજ્ઞાનિક સારવાર માટે સંપર્ક:

• જો પંકચર wound ખૂબ ઊંડું હોય, સંક્રમણનું જોખમ હોય, કે ચેપી પદાર્થો (જેમ કે કચરો, લોખંડ) સાથે સંપર્કમાં આવેલું હોય, તો તરત ડોક્ટર પાસે જવું જોઈએ.
• ટેટનસ ઇમ્યુનાઈઝેશનની સ્થિતિ ચકાસવી જરૂરી છે. જો 5 વર્ષથી વધુ સમય થઈ ગયો હોય, તો ટેટનસ ટોક્સોઇડ ઇન્જેકશન લેવું.

સંક્રમણના લક્ષણો જોવા:

• લાલાશ, ગંદું પ્રવાહી, વધતો દુખાવો, તાવ અથવા સૂજન જોવા મળે તો તરત ડોક્ટરનો સંપર્ક કરવો.

ઉપસંહાર:
પંકચર wound ની પ્રાથમિક સારવારમાં રક્તસ્ત્રાવ રોકવો, ઘા સાફ કરવો અને ચેપથી બચાવવું મહત્વપૂર્ણ છે. સાથે, ટેટનસની રસી લેવું પણ ખૂબ જ જરૂરી છે.

ક. રામપુરામાં ડેન્ગ્યુનો રોગચાળો ફાટી નીકળ્યો છે તો ANM તરીકે તમે શું ભૂમિકા ભજવશો? 05

ડેન્ગ્યુ રોગચાળો દરમિયાન ANM (Auxiliary Nurse Midwife) તરીકે ભૂમિકા:

ડેન્ગ્યુ એ મચ્છરજન્ય રોગ છે, જે Aedes મચ્છર દ્વારા ફેલાય છે. રામપુરામાં ડેન્ગ્યુનો રોગચાળો ફાટી નીકળ્યો છે તો ANM તરીકે તમારી ભૂમિકા ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. ANM આરોગ્યસેવાની અગ્રિમ પંક્તિમાં હોય છે, અને આફતના સમયમાં દર્દીઓ અને સમુદાયની આરોગ્ય જાળવણીમાં મહત્વપૂર્ણ યોગદાન આપે છે.

ANM તરીકેની તમારી ભૂમિકા નીચે મુજબ હોઈ શકે છે:

1. આરોગ્ય શિક્ષણ અને જાગૃતિ (Health Education and Awareness):

• ડેન્ગ્યુના લક્ષણો વિશે લોકોને માહિતગાર કરવું: તાવ, માથાનો દુખાવો, સાંધાનો દુખાવો, ઉલ્ટી, ચામડી પર લાલ દાગ.
• મચ્છરપ્રેરિત રોગો માટે પ્રધાન પરિબળો, જેમ કે મચ્છરનો પ્રજનન સ્થળ દૂર કરવું અને પાણી ભરાયેલા જગ્યાઓને સાફ રાખવી.
• લોકોને મચ્છરદાની, મચ્છરરિપેલન્ટ, અને સંપૂર્ણ બાંધકામ વસ્ત્રો પહેરવા માટે પ્રોત્સાહિત કરવું.
• લોકોમાં ચોમાસાના સમયમાં સ્વચ્છતા જાળવવી, સ્ટેગ્નન્ટ પાણી દૂર કરવું, અને દરરોજ પાણીના સંગ્રહને સંપૂર્ણપણે ખાલી કરવું તે અંગે જાગૃતિ લાવવી.

2. પ્રાથમિક સારવાર અને નિદાન (Primary Care and Diagnosis):

• તાવ અથવા ડેન્ગ્યુના લક્ષણો દર્શાવતા દર્દીઓનું પ્રાથમિક મૂલ્યાંકન કરવું.
• પ્રાથમિક તાવની સારવાર, હાઇડ્રેશન (પાણી અને ઇલેક્ટ્રોલાઇટનો પૂરવઠો) એ મહત્વનું પગલું છે.
• લોહીની તપાસ માટે દર્દીઓને હોસ્પિટલ અથવા પ્રાથમિક આરોગ્ય કેન્દ્ર (PHC) પર મોકલવું.
• કિસ્સાઓની ઓળખ અને નિરીક્ષણની નોંધપોથીમાં નોંધવું, અને જો કોઈ ગંભીર છે તો તેને વધુ ઉપચાર માટે રિફર કરવું.

3. મચ્છરપ્રેરિત માધ્યમનું નિયંત્રણ (Vector Control):

• સમુદાયને પાણીના સંચાલન માટે જાગૃત કરવું, જેમ કે ઘરઆંગણામાં અને આસપાસ ક્યારેય પાણીના ખાડા ન રહેવા દેવું.
• મચ્છરદાની અને મચ્છર રિપેલેન્ટ્સના ઉપયોગ માટે સમુદાયમાં જાગૃતિ ફેલાવવી.
• મચ્છરોના પ્રજનન સ્થળો, જેમ કે ખુલ્લા પાણીના સ્ત્રોતો (ટાંકી, વાસણો, ફૂલદાણ) નિહાળી, સમુદાયને તે સાફ રાખવા માટે પ્રેરિત કરવું.
• સ્થાનિક આરોગ્ય વિભાગ સાથે સંકલન કરીને અન્ય આરોગ્ય કર્મચારીઓ સાથે જોડાઈને સ્પ્રે અને ફોગિંગ કામગીરીમાં સહયોગ કરવો.

4. ટિકાકરણ અને રોગચાળો નિયંત્રણ (Vaccination and Epidemic Control):

• જો કોઈ રસીકરણ ઉપલબ્ધ હોય તો, દરેક વ્યક્તિનું ટિકાકરણ સુનિશ્ચિત કરવું.
• રોગચાળાની સ્થિતિની જાણ કરી યોગ્ય અધિકારીઓને જાણ કરવી અને ટિચર અને ડ્રગ્સની ઉપલબ્ધતા માટે મદદ કરવી.

5. સમુદાય સાથે સંવાદ (Community Mobilization):

• ગ્રામસંભાળ ટીમ સાથે મળીને અંતર-પ્રાધાનિક અને દ્રષ્ટિએ શિબિરો આયોજિત કરવી.
• આરોગ્ય શિબિરો યોજવી, જ્યાં લોકો ડેન્ગ્યુ રોગ વિશે માહિતી મેળવી શકે અને તાત્કાલિક સારવાર મેળવવી.
• શાળાઓ, ગામ સમૂહો અને મહિલા મંડળોમાં જાગૃતિ કાર્યક્રમો આયોજિત કરવું.

6. ઘરની મુલાકાત અને ફરીવાર નિરીક્ષણ (Home Visits and Follow-up):

• ઘરની મુલાકાત લઈને, ડેઙ্গ્યુના સંક્રમિત દર્દીઓની કાળજી લેવી અને જરૂર પડે ત્યારે વધુ સારવાર માટે મોકલવું.
• લોકોને ક્વિક રેસ્પોન્સ ટ્રીટમેન્ટ માટે આગળની કાર્યવાહી જણાવવી.

ઉપસંહાર:
ANM તરીકે, ડેન્ગ્યુ રોગચાળો વખતે આરોગ્ય શિક્ષણ, મચ્છર નિયંત્રણ, તાત્કાલિક સારવાર, અને રોગચાળો નિયંત્રણમાં અગત્યની ભૂમિકા છે. પ્રાથમિક આરોગ્ય સેવાઓ અને લોકોમાં જાગૃતિ ફેલાવવી એ કાર્ય ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે.

અથવા

અ. ઇન્ફેકશન એટલે શું? 03

• Infection ઈન્ફેકશન : જીવાણુ શરીરમાં દાખલ થાય અને તેનો વૃધ્ધિ વિકાસ થાય તથા ઝેર પેદા કરે અને તેના લીધે વ્યકિતમાં અમુક ચોક્કસ પ્રકારના ચિન્હો લક્ષણો જોવા મળે છે. કોઈપણ રોગ ઉત્પન્ન થાય તેને ઈન્ફેકશન કહેવાય છે.
• Secondary Infection સેકન્ડરી ઈન્ફેશન કોઈપણ ચેપ દરમિયાન કે ચેપ થી બીજો કોઈ રોગ કે ચેપ લાગી જાય તેને સેકન્ડરી ઈન્ફેશન કહેવાય છે. દાત. એઈડસના દર્દી ને ટી.બી .નો ચેપ લાગવો.

બ. ઇન્ફેકશન ના પ્રકાર જણાવો. 04

ઇન્ફેક્શન (સંક્રમણ) વિવિધ પ્રકારના હોઈ શકે છે, જે મુખ્યત્વે તેમના કારણો અનુસાર વર્ગીકૃત કરવામાં આવે છે. અહીં કેટલાક મુખ્ય પ્રકારના ઇન્ફેક્શનોના ઉદાહરણો છે:

ઈન્ફેકશનના નીચે મુજબ પ્રકાર પાડવામાં આવેલ છે.

→ Endogenous Infection એન્ડોજીનીયસ ઈન્ફેક્શન :

• જયારે વ્યક્તિના શરીરના કોઈપણ ભાગમાં લાગેલા ઈન્ફેક્શનથી જયારે તે જ વ્યકિતને બીજા ભાગમાં ચેપ લાગે તેને એન્ડોજીનીયસ ઈન્ફેકશન કહેવાય છે.

▸Exogenous Infection એકસોજીનીયસ ઈન્ફેકશન ::આ એવો ચેપ છે કે જે વ્યકિતને બહારથી લાગે છે. (તેના શરીરમાં હોતુ નથી) તે બીજી વસ્તુ કે બીજી વ્યક્તિમાંથી મેળવાય છે.

▸Primary Infection પ્રાઈમરી ઈન્ફેક્શન :

વ્યક્તિ(યજમાન)ના શરીરમાં શરૂઆતનો પ્રથમ ચેપ લાગે તેને પ્રાઈમરી ઈન્ફેકશન કહે છે.

▸ Secondary Infection:યજમાન(હોસ્ટ) ની રોગપ્રતિકારક શકિત જીવાણુઓ દ્રારા ઓછી થઈ ગઈ હોય તેમજ પ્રથમ જીવાણુ દ્વારા લાગેલા ચેપ ઉપર બીજા જીવાણુઓનો ચેપ લાગે છે તેને સેકન્ડરી ઈન્ફેકશન કહેવામાં આવે છે.

▸ Focal Infection:ચોકકસ જગ્યા પર લાગેલા ચેપને કારણે જયારે આખા શરીરમાં અસર જોવા મળે તેને ફોકલ ઈન્ફેક્શન કહેવામાં આવે છે.

► Cross Infection

• એક ચેપી વ્યક્તિનો ચેપ બીજી વ્યક્તિને લાગે તે ને ક્રોસ ઈન્ફેશન કહેવામાં આવે છે. દાત.ચેપી દર્દીએ ઉપયોગમાં લીધેલ લીનન અન્ય વ્યકિત વાપરેતો તેને પણ રોગ થાય છે. અથવા ચેપી વ્યક્તિને ઈન્જેકશન આપ્યાબાદ
• એ જ સોય સીરીજ વડે અન્ય વ્યકિતને ઈન્જેકશન આપવાથી જે ચેપ લાગે તેને ક્રોસ ઈન્ફેક્શન લાગ છે.

▸ Isogonics Infection:દર્દી માટે કોઈપણ પ્રોસીઝર કરતી વખતે અથવા પ્રક્રિયા દરમિયાન પ્રક્રિયા કે પ્રોસીઝર કરનાર આરોગ્ય કાર્યકર કે ડોકટર દ્વારા યજમાન(દદર્દી) ના શરીરમાં ચેપ દાખલ થાય તેને આઈસોજનીક ચેપ કહેવામાં આવે

ક. સુક્ષ્મજીવાણુઓની વૃદ્ધિ અને વિકાસ માટેના જરૂરી પરિબળો લખો. 05

સુક્ષ્મજીવાણુઓની વૃદ્ધિ અને વિકાસ માટેના જરૂરી પરિબળો:

• સુક્ષ્મજીવાણુઓ, જેમ કે બેક્ટેરિયા, ફંગસ, વાયરસ, વગેરેની વૃદ્ધિ અને વિકાસ માટે વિશિષ્ટ પરિબળોનું માહોલ જરૂરી હોય છે. આ પરિબળો સીધા જ તેમની સંતાનધારણ, વિકાસ અને સજીવતાને અસર કરે છે.

સુક્ષ્મજીવણુઓની વૃદ્ધિ માટેના 5 મુખ્ય પરિબળો:

1 તાપમાન (Temperature):

દરેક પ્રકારના સુક્ષ્મજીવાણુઓની વૃદ્ધિ માટે ચોક્કસ તાપમાન જરૂરિયાત હોય છે.

• બેક્ટેરિયા તાપમાનના આધારે ત્રણ કેટેગરીમાં વહેંચાય છે:
• મેસોફિલ્સ (Mesophiles): 20°C થી 45°C વચ્ચેનું તાપમાન જરૂરી છે.
• સાઈક્રોફિલ્સ (Psychrophiles): 0°C થી 20°C પર વિકસે છે.
• થર્મોફિલ્સ (Thermophiles): 45°C થી 80°C પર વૃદ્ધિ કરે છે.

2. પી.એચ. સ્તર (pH Level):

• સુક્ષ્મજીવાણુઓ માટેનો આલ્કલાઈન અથવા એસિડિક માહોલ તેમના વિકાસ પર અસર કરે છે.

વધુશાં સુક્ષ્મજીવાણુઓનું આદર્શ pH સ્તર 6.5 થી 7.5 છે, પરંતુ કેટલાક જીવો અસાધારણ pH પર પણ જીવંત રહે છે:

• એસિડોફિલ્સ (Acidophiles): 5 pH કરતાં ઓછી.
• અલ્કાલોફિલ્સ (Alkalophiles): 9 pH કરતાં વધુ.

3. ઑક્સિજન (Oxygen):

• ઓક્સિજનની ઉપલબ્ધતા સુક્ષ્મજીવાણુઓની વૃદ્ધિ માટે મહત્વપૂર્ણ પરિબળ છે.

સુક્ષ્મજીવાણુઓને ઓક્સિજનની જરૂરિયાત મુજબ ત્રણ પ્રકારમાં વહેંચવામાં આવે છે:

• ઍરોબ્સ (Aerobes): જે ઓક્સિજનમાં રહે છે અને તેના વગર વિકાસ નથી કરી શકતા.
• ઍનઍરોબ્સ (Anaerobes): જે ઓક્સિજન વિના વિકાસ કરી શકે છે.
• ફેકલ્ટેટિવ ઍનઍરોબ્સ (Facultative Anaerobes): જે ઓક્સિજન સાથે કે વિના બંને પરિસ્થિતિમાં વિકાસ કરી શકે છે.

4. જળ (Water):

• સુક્ષ્મજીવાણુઓના વિકાસ માટે પાણી ખૂબ જરૂરી પરિબળ છે, કારણ કે તે તેમના ચયાપચય માટે જરૂરી છે.
• પાણી જળમાં ઘૂંટી જવાનું માધ્યમ છે અને આકાશીય ઘટકો અને પોષક તત્વો સુક્ષ્મજીવાણુઓ સુધી પહોંચાડે છે.

5. પોષક તત્વો (Nutrients):

• સુક્ષ્મજીવાણુઓને વૃદ્ધિ અને વિકાસ માટે વિવિધ પોષક તત્વોની જરૂર પડે છે, જેમ કે કાર્બોહાઇડ્રેટ્સ, પ્રોટીન્સ, લિપિડ્સ, મિનરલ્સ અને વિટામિન.
• આ પોષક તત્વોથી સુક્ષ્મજીવાણુઓ તેમના ઉત્પાદન અને એનર્જીની જરૂરિયાતો પૂરી કરે છે.

ઉપસંહાર:

• સુક્ષ્મજીવાણુઓની વૃદ્ધિ અને વિકાસ માટે તાપમાન, pH સ્તર, ઑક્સિજન, પાણી અને પોષક તત્વો જેવા પરિબળોનું યોગ્ય સંતુલન જરૂરી છે. આ પરિબળોમાં થતી નાના ફેરફારો પણ તેમને અસર કરી શકે છે.

પ્ર.2 નીચેના પ્રશ્નોના જવાબ આપો.

અ. ક્ષયના દર્દીના ચિન્હો અને લક્ષણો લખો અને DOTS માટે ANMનો રોલ લખો. 08

ક્ષય (Tuberculosis – TB)ના ચિન્હો અને લક્ષણો:

• ક્ષય એ Mycobacterium tuberculosis નામના બેક્ટેરિયા દ્વારા થતો ચેપજન્ય રોગ છે, જે મુખ્યત્વે ફેફસાંને અસર કરે છે, પરંતુ શરીરના અન્ય અંગોને પણ અસર કરી શકે છે. તેના મુખ્ય ચિન્હો અને લક્ષણો નીચે મુજબ છે:

ક્ષયના ચિન્હો અને લક્ષણો:

ખાંસી (Cough):

• 2 થી વધુ સપ્તાહ સુધી ખાંસી રહેવી.
• ક્યારેક ખાંસીમાં લોહી આવવું.

ભૂખમાં ઘટાડો (Loss of Appetite):

• દર્દીને સામાન્ય રીતે ભૂખમાં ઘટાડો થાય છે, જેના કારણે વજનમાં ઘટાડો થાય છે.

અસાધારણ તાવ (Fever):

• ખાસ કરીને સાંજે ઓછો તાપમાન સાથે તાવ રહેવું.
• રાત્રે તાવ સાથે આંસુ ફૂટવું (Night Sweats).

થકાવટ (Fatigue):

• શ્રમ વિના અથવા સામાન્ય પ્રવૃત્તિઓ કર્યા પછી વધુ થાક અનુભવવો.

વજન ઘટવું (Weight Loss):

• કોઈ સ્પષ્ટ કારણ વગર શરીરનો વજન ઓછો થવો.

છાતીમાં દુખાવો (Chest Pain):

• છાતીમાં સતત દુખાવો કે શ્વાસ લેતી વખતે તીવ્ર પીડા અનુભવવી.

શ્વાસમાં તકલીફ (Breathlessness):

• ઘણા સમયમાં શ્વાસ લેવામાં તકલીફ, ખાસ કરીને જ્યારે ક્ષય ફેફસાંને અસર કરે છે.

---

ANM માટે DOTS (Directly Observed Treatment, Short-course) માટેની ભૂમિકા:

DOTS એ TBની સારવાર માટે વિશ્વ આરોગ્ય સંગઠન (WHO) દ્વારા ભલામણ કરાયેલ અભિગમ છે, જેમાં દર્દીને રોગની લંબિત સારવાર કરવાનું સુનિશ્ચિત કરવામાં આવે છે. ANM ની ભૂમિકા DOTS કાર્યક્રમના અમલીકરણમાં અત્યંત મહત્વપૂર્ણ છે.

ANMની ભૂમિકા DOTS માટે:

દર્દીની ઓળખ (Identification of Patients):

• ANM તરીકે, તમે તમારી નજીકની આસપાસ TBના સંભવિત દર્દીઓને ઓળખીને તેમના લક્ષણોનું મૂલ્યાંકન કરી શકો છો.
• TBના લક્ષણો ધરાવતા લોકોની ખંખેરાની તપાસ અને એક્સ-રે દ્વારા TBની પૃષ્ઠભૂમિ ચકાસવા માટે ડોક્ટર પાસે રિફર કરી શકો છો.

તબીબી માર્ગદર્શન અને સારવાર (Treatment Guidance):

• TBના પોઝિટિવ દર્દીઓની DOTS હેઠળ દવા લેવામાં મદદ કરો અને નિયમિત સમયમર્યાદા સુધી દવા લેવું સુનિશ્ચિત કરો.
• દરરોજ દર્દીઓને TBની દવાઓ આપવાની દેખરેખ કરવી, જેથી તેઓ નિયમિત રીતે દવા લેતા રહે.

જાગૃતિ અને શિક્ષણ (Awareness and Education):

• TBના ચિન્હો અને લક્ષણો વિશે લોકોને જાગૃત કરો અને આ રોગની ફેલાવા વિશે સમજાવવું.
• દર્દીઓ અને તેમના પરિવારને TBના ચેપથી બચવા માટેની કાળજી લેવી, જેવી કે ખાંસી કરતાં વખતે મોઢું ઢાંકવું, દવામાં વિલંબ ન કરવો અને આરોગ્ય જાળવી રાખવી.

નિરીક્ષણ અને ફોલો-અપ (Monitoring and Follow-up):

• દવા ચાલી રહી છે તેની દરરોજ નજર રાખવી અને ખાતરી કરવી કે દર્દી સમયસર પોતાની દવા લે છે.
• TB સારવાર દરમ્યાન ફોલો-અપ અને રોગની પ્રગતિને સતત નિરીક્ષણમાં રાખવું.

ફેલાવા રોકવા માટે કાળજી (Infection Control):

• TBના સંક્રમણને રોકવા માટે બાળકો, વૃદ્ધો અને નબળા વ્યક્તિઓને TBના ચેપથી દૂર રાખવા માટે માર્ગદર્શન આપવું.
• TBના દર્દીઓને ઘરના અન્ય સભ્યો સાથે ખાધા પીધા, સૂવાની જગ્યા, વગેરે ન વહેંચવા જણાવવું.

સામાજિક અને માનસિક સહાયતા (Social and Emotional Support):

• TB દર્દીઓને માનસિક પ્રોત્સાહન આપવું અને તેમને TBની સંપૂર્ણ સારવાર કરવાનું મહત્વ સમજાવવું.
• TBનું સ્ટિગ્મા દૂર કરવા સમુદાય સાથે કામ કરવું અને TB દર્દીઓના પરિવારને સહાનુભૂતિ સાથે રહેવા પ્રોત્સાહિત કરવું.

મુક્ત સેવાઓ અંગે જાણકારી (Free Services):

• TBના દર્દીઓને સરકારી મફત જાંચ અને દવાઓની ઉપલબ્ધતા વિશે માહિતી આપવી.

ઉપસંહાર:
ANM તરીકે, DOTS કાર્યક્રમમાં TBના દર્દીઓની નિશ્ચિત દવા, જાગૃતિ, અને નિયંત્રણમાં એક મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવી છે. તમારું કાર્ય TBના રોગચાળાને નિયંત્રિત કરવામાં અને દર્દીઓના સ્વાસ્થ્ય સુધારવામાં મોટી મદદરૂપ બને છે.

બ. બાયોમેડીકલ વેસ્ટ (BMW) વિશે લખો 04

• હોસ્પિટલમાં નીકળતા કચશનો સાદો કચરો ન કહેતા જૈવ તબીબી કચરો(બાયોમે ડીકલ વેસ્ટ કહેવામાં આવે છે. આ પ્રકારના કચરાનો યોગ્ય નિકાલ ન કરવામાં આવે તો ખુબ જ નુકશાન કરે છે અને ઘણા બધા રોગો ફેલાવી શકે છે. હોસ્પિટલમાં બે પ્રકારના કચરાનો સમાવેશ થાય છે.

⇒ (Infectious waste ):

• ડ્રેસીંગ મટીરીયલ્સ,નીડલ, સ્લાઈડ, લેબરરૂમ માંથી નિકળતો કચરો, નકામી સીરીંજ અને નીડલ ,ઓપરેશન દરમિયાન કાપવામાં આવેલા અંગોના ભાગ, લોહીવાળા સેટ, ગ્લાઉઝ, લેબોરેટરીમાંથી નિકળતા સીરમ અને બોટલ, ઉપયોગમાં લીધેલા અમુક ડીસ્પોઝેબલ આટીકલ્સ વગેર

(Non Infectious waste):

• એઠવાડ, કાગળ, નાળીયેરઅને અમુક પ્લાસ્ટીક બેગો વગેરે હોસ્પિટલમાં કેવા પ્રકારનો કચરો કયા પ્રકારની ડોલમાં કે ડસ્ટબીનમાં નાખવો તે ચોકકસ નકકી કરેલ
• હોય છે. બાયોમેડીકલ વેસ્ટ અને પોલ્યુશન કંટ્રોલ બોર્ડ દ્વારા આ માટે ધારાધોરણ નકકી કરવામાં આવેલ છે.હોસ્પિટલના કચરાનો નિકાલ માટે જુદા જુદા રંગની ડોલ નિશ્ચીત કરવામાં આવેલ છે. અને દરેક ડોલના ક્લર મુજબ તેમાં તે જ ક્લર ની પ્લાસ્ટીક ની કોથળીઓ પણ હોય છે. જેમાં મુખ્ય ચાર રંગની ડોલ ક કોથળીનો સમાવેશ થાય છે.
  

પીળા રંગની કોથળી / ડોલ (જૈવીક કચરો) (Yellow Bag )

• ચેપયુક્ત રૂના પુમડા,ગોઝપીસ (ડ્રેસીંગ મટીરીયલ્સ)
• માનવ શરીરના અંગો, માસપેશીઓ તથા પ્લાસન્ટા
• પ્રાણી જન્ય કચરો

વાદળી રંગની કોથળી / ડોલ (જૈવીક કચરો) (Blue bag )

• ઈજા પહોંચાડે તેવો ધારદાર કચરો
• સોય સિરીજ
• કાચની તુટેલી વસ્તુઓ
• વાયલ અને એમ્બ્યુલ
• બ્લેડ વગેરે

લાલ રંગની કોથળી / ડોલ (જૈવીક કચરો) (Red Bag )

• બાળી ન શકાય પરંતુ ચેપ મુક્ત કરવાની જરૂર હોય તેવો કચરો
• નળીઓ
• કેથેટર, આઈ.વી.સેટ,બી.ટી. સેટ પ્લાસ્ટીક અને રબરનો કચરો
• રાઈલ્સ ટયુબ અને એનીમા ટયબ સેટ

સફેદ રંગની કોથળી / કંટેનર (જૈવીક કચરો) (White bag )

• સાર્પ વસ્તુઓ
• મેટલની વસ્તુઓ

લીલા રંગની કોથળી / ડોલ (જૈવીક કચરો) (Green bag )

• ભીનો કચરો
• ફળફળાદીના છોતરા
• એઠવાડ

દવાખાના માંથી નિકળતો અન્ય કચરો પુંઠા, થર્મોકોલબોર્ડ અને કાગળ વગેરે

પ્ર.3 નીચેના પ્રશ્નોના જવાબ આપો. (કોઇ પણ બે) 2×6=12

અ. વેક્સીનના સ્ટોરેજ અને કેર વિશે લખો.

• શીત શૃંખલા (Cold Chain) શીત શૃંખલા એ એક એવી શુખલા છે કે જેમાં રસીઓને ઉત્પાદક સ્થળથી લાભાથી સુધી યોગ્ય તાપમાને એટલે કે2સે.થી ૮ સે. તાપમાન જાળવવામાં આવે છે. જેથી રસીની ગુણવતા જળવાઈ રહે આવી રસી ઓને ઉત્પાદન મથકથી લાભાથી સુધી પ્રભાવક સ્થિતીમાં પહોંચાડવાની પધ્ધિતીને શીતશૃંખલા કહેવાય છે
• શીત શુખેલાની જાળવણી માટે નીચેના મુદ્દાઓ ધ્યાનમાં રાખવા જોઈએ.
• રસીઓ ઉતપાદક સ્થળેથી એરપોર્ટ અને એરપોર્ટ થી વિભાગીય અને જીલ્લા તથા આરોગ્ય કેન્દ્રએ મોકલતી વખતે તેનું તાપમાન ૨ સે.થી ૮ સે. જળવાઈ રહેવું જોઈએ.
• રફ્રિજરેટરમાં ડાયલ થર્મોમીટર હોવું જોઈએ અને દિવસમાં એક વખત તાપમાન માપી ને નોંધ કરવી જોઈએ.
• આરોગ્ય કેન્દ્રમાં હમેશા જરૂરીયાત મુજબનો જ જથ્થો મંગાવવો એક માસથી વધુ સમયનો જથ્થો. મંગાવવો નહીં.
• રસી ઓનું પરિવહન જયારે એક કેન્દ્રથી બીજા કેન્દ્ર પર કરતા હોય ત્યારે તાપમાનનું ખાસ ધ્યાન રાખ્યું.
  રસીઓને જરૂરીયાત મુજબ જ બહાર કાઢવી.એક જ સેશન દરમિયાન વધુને વધુ બાળકો આવરી લેવાની કોશીશ કરવી
• રસીકરણ બેઠક દરમિયાન રસીઓનું તપામાન જાળવવા રસી એક વખત બહાર કાઢયા બાદ બરફના વાટકામાં મુક્ વારંવાર વક્સીન કેરીયરને ખોલ બંધ કરવું નહી.
• જો રસીઓ ઓગાળવાની હોય તો જરૂરીયાત પ્રમાણે જ આગાળો એક વખત ઓગાળેલી રસીઓનો ઉપયોગ વધુમાં વધુ ચાર કલાક સુધી જ કરવો.
• રસીઓની સંવનંદનશીલતાનો આધાર ગરમી અને લાઈટ તથા તેના થીજવા પર રહેલો હોય છે. ઘણી રસીઓ ગરમી અને પ્રકાશથી સંવેનદનશીલ હોય છે જયારે અમુક પ્રકારની રસીઓને જો થીજી જાયતો બગડી જાય છે. જેમાં નીચે મુજબની રસીઓનો સમાવેશ થાય છે.

ગરમી અને સુર્યપ્રકાશ એટલે કે લાઈટથી સેન્સેટીવ રસીઓ :

• બી.સી.જી.
• ઓ.પી.વી.
• મીઝલ્સ
• રોટા વાયરસ

ફ્રીઝ એટલે કે જામી જવાથી સેન્સેટીવ બનતી રસીઓ :

• પેન્ટાવેલેન્ટ હીપેટાઈટીસ બી. ટી.ડી
  ડી. ટી
• રસીઓ બગડવામાં કયા કયા પરીબળો ભાગ ભજવે છે ?
• હીટ ડેમેજ (ગરમીના લીધે )
• આમાં જો તાપમાન ૮ સે. થી વધી જાયતો રસીઓ ભગડી જાય છે.
• સીધા સૂર્યપ્રકાશના સંપર્કમાં આવવાથી
• ડીઝોલ્વ એટલે કે ઓગાળેલી રસીઓ ચાર કલાક બાદ બગડી જાય છે. દાત.બી.સી.જી. મીઝલ્સ વારંવાર આઈ.એલ.આર. ખોલ બંધ કરવાથી
  ફ્રીઝ ડેમેજ થવાના લીધે.
• કોલ્ડ ચેઈનના સાધનો ભંગબર કામ ન કરતા હોય ત્યારે
• રસીઓની જાળવણીનું અપુસ્તુ જ્ઞાન હોય ત્યારે
• કોલ્ડ ચેઈન (શીત શૃંખલા) માટેના સાધનો ૩
• કોલ્ડ ચેઈન (ચીત શૃંખલા) માટેના સાધનો મુખ્ય બે પ્રકારના હોય છે.

૧) ઈલેક્ટ્રીકલ

• ડીપ ફિઝર
• આઈ.એલ.આર.
• ડોમેસ્ટીક રેફ્રિજરેટર

૨) નોન ઈલેકટ્રીકલ

• કોલ્ડ બોકસ
• વેકસીન કેરીયર
• આઈસ પેક
• થર્મોસ

૩) અધર્સ

• કોલ્ડ વૈહાંકલ (વાહન) કોલ્ડ સ્ટોરેજ

૧) ઈલેક્ટ્રીકલ સાધનો : ડીપ ફ્રિઝર :

• → આમાં આઈસ પેક થીઝવવામાં આવે છે.
• — આમાં તાપમાન – ૧૫સે. થી ર૫ સે. જેટલું હોય છે.
• → તે નાની અને મોટી બે સાઈઝમાં હોય છે.
• → મોટી સાઈઝના ડીપ ફ્રિઝરમાં ૨૦૦ આઈસ પેક એક સાથે થીજાવી શકાય છે.
• → નાની સાઈઝના ડીપ ફ્રિઝરમાં ૧૦૦ જેટલા આઈસ પેક થીજાવી શકાય છે.
• → આકસ્મીક સંજોગોમાં ઈલેક્ટ્રીક પાવર જાય તો પણ ૧૮ થી રર કલાક સુધી કામ આપે છે.
• → અંદરના ભાગે તાપમાન માપવા માટે થર્મોમીટર હોય છે.

આઈ.એલ.આર. : આઈસ લેન્ડ રેફ્રિઝરેટર :

• → તે પ્રા.આ.કે. કક્ષાએ હોય છે.
• → તેમાં મોટા જથ્થામાં રસીઓની જાળવણી કરી શકાય છે.
• → તેમાં તાપમાન ર સે થી ૮ સે. ની વચ્ચે જાળવી શકાય છે.
• → ગુણવતા સભર રસીઓ જાળવવા માટેનું ઉત્તમ સાધન છે.
• → આકસ્મીક સંજોગોમાં ઈલેક્ટ્રીક પાવર જાય તો ૨૪ કલાક કામ આપે છે.
• → તેમાં તાપમાન માપવા માટે ડાયલ થર્મોમીટર હોય છે.
• → તેમાં રસીઓ રાખવા માટે કેબીનેટ હોય છે.
• → રસીઓ ઓગાળવા માટે વપરાતા પ્રવાહીઓ સેશનના ૨૪ ક્લાક પહેલા મુકવામાં આવે છે.
• → રસીઓના બે બોકસની વચ્ચે જગ્યા રાખવી જોઈએ.
• → રસીઓને ટોપ થી બોટમમાં એટલે કે ઉપરથી નીચે આ રીતે આઈ.એલ.આર.માં આખવી જોઈએ.
• → હીપેટાઈટીસ બી. -પેન્ટાવેલેન્ટ, ડી.ટી. ટી.ડા—બી.સી.જી.
• → મીઝલ્સ – ઓ.પી.વી.

ડોમેસ્ટીક રેફ્રિઝરેટર :

• → આમાં પણ ૪ કલાક સુધી ર સે. થી ૮ સે તાપમાન જાળવી શકાય છે.
• → રસીઓની જાળવણી માટે આ હીતાવહ નથી પણ આકસ્મીક સંજોગોમાં ઉપયોગ કરી શકાય
• → ફ્રિઝર કંપાર્ટમેન્ટમાં આઈસ પેક થીજાવી શકાય છે.
• → ચીલર કંપાર્ટમેન્ટમાં ઓ.પી.વી.
• → પહેલા સેલ્ફમાં બી.સી.જી. અને ટી.ટી.
• → બીજા સેલ્ફમાં ડી.પી.ટી અને ડીટી
• → ત્રીજા સેલ્ફમાં હીપેટાઈટીસ બી
• → રસીઓના બે બોક્સ વચ્ચે જગ્યા રાખવી
• → ડાયલ્યુટ પ્રવાહીને સામેની સાઈડે રાખવા
• → ઓગાળેલી રસીઓ બી.સી.જી. અને મીઝલ્સ સામેની સાઈડે રાખી શકાય .
• — તાપમાન મોનીટરીંગ માટે ડાયલ થર્મોમીટર રાખવો

” વેકસીન વાન :

• → આ ઈન્સ્યુલેટેડ વાન હોય છે.
• → આ વેકસીનને યોગ્ય તાપમાને હેરવવા ફેરવવામાં મદદ કરે છે.
• → વાહનનો પાછળનો ભાગ કોલ્ડ સ્ટોરેજ હોય છે.
• → એક સાથે એક જ સમયે ૬ થી ૧૦ લાખ જેટલા રસીઓના ડોઝનો જથ્થો લઈ જઈ શકાય છે.
• → એરપોર્ટ થી કોલ્ડ સ્ટોરેજ સુધી રસીઓનો જથ્થો પહોચાડવામાં મદદરૂપ થાય છે.

કોલ્ડ બોકસ :

• → આ ઈન્સ્યુલેટેડ બોકસ હોય છે.
• – તેનો ઉપયોગ ટ્રાન્સર્પોટેશન અને આકસ્મીક સંજોગોમાં રસીઓની જાળવણીમાં થાય છે.
• – નીચેની સાઈડમાં આઈસ પેક ગોઠવવામાં આવે છે. અને રસીઓન પ્લાસ્ટીક બેગમાં રાખી મુકવામાં આવે છે.
• → કોલ્ડ બોકસમાં થર્મોમીટર રાખવામાં આવે છે.
• -ડીપી.ટી,ડી.ટી., ટી.ટી., હીપે. બી, કયારે આઈસ પેકના સીધા સંપર્કમાં આવે તે રીતે મુકવા નહી.
• – કોલ્ડબોકસ પર કયારે વજન મુકવું નહી.
• → કોલ્ડ બોકસ બીન જરૂરી ખોલ બંધ કરવું નહી.

વેકસીન કેરીઅર :

• → આ એક પેટી જેવું સાધન છે.
• → આમાં ચાર આઈસ પેક રાખવામાં આવે છે.
• → આમાં રસીઓને ર સે.થી ૮ સે. સુધી જો ખોલવામાં ન આવે તો ૧૨ કલાક સુધી જાળવી શકાય છે.
• → ચારે બાજુ ચાર આઈસ પેક મુકી વચ્ચે પ્લાસ્ટીક બેગમાં વેકસીન રાખવામાં આવે છે.
• → આમાં ૧૬ થી ૨૦ વાયલ જેટલુ વેકસીન રાખી શકાય છે.
• → કયારેય ઉપર બસવું નહી.
• → હંમેશા સૂર્યપ્રકાશથી દુર અને છાયા વાળી જગ્યાએ રાખવું
• → સેશન પૂર્ણ થયા બાદ વધેલુ વેકસીન આઈ.એલ.આર.માં પાછુ મુકવું
• → ક્યારેય ખોલવા માટે તીક્ષ્ણ હથીયારનો ઉપયોગ કરવો નહી
• → બે આઈસ પેક સાથે કયારેય વાપરવું નહી-

આઈસ પેક :

• → આ પ્લાસ્ટીક કંટેનર છે.
• → આમાં પાણી ભરવામાં આવે છે.
• → આને ડીપ ફ્રિઝરમાં થીજવવામાં આવે છે.
• → આઈસ પેક ડીપ ફ્રિઝરમાં મુક્તા પહેલા બહારની સપાટીનું પાણી બરાબર સાફ કરવું.
  → આઈસ પેક કયારેય પાણી થી પુરેપુરા ભરવા નહી .
• → તુટેલા આઈસ પેક કયારેય મુકવા નહી
• → બે આઈસ પેકની વચ્ચે જગ્યા રાખવી.
• → આઈસ પેકનું ઢાકણું ચુસ્ત બંધ કરવું

થર્મોમીટર :

• → દરેક કોલ્ડ ચેઈન સાધનમાં જયાં વાપરી શકાય તેમ હોય ત્યાં થર્મોમીટરનો ઉપયોગ કરવો
• → થર્મોમીટરને વચ્ચોવચ ઉભુ રહે તે રીતે રાખવું.
• → જો ડાયલ થર્મોમીટર હોય તો ફીઝમાં અંદરના ઉપરના ભાગે રાખવું.
• — દરરોજ સવાર અને સાંજ બે સમય તાપમાન માપીને નોંધ કરવી.
• → જો થર્મોમીટર ભાંગી જાય કે કામ ન આપે તો તુરત જ બદલી નાખો .

(બ.) મોં દ્વારા દવા આપતી વખતે ધ્યાનમાં રાખવાના મુદ્દા લખો.

મો દ્વારા દવા આપતી વખતે નીચેના મુદાઓ ધ્યાનમાં રાખવા જોઈએ.

૧) કોઈપણ દવાઓ આપતી વખતે નર્સને દવાઓનું પુરતુ જ્ઞાન હોવુ જોઈએ.

• દવાના ઈન્ડીકેશન
• દવાના કોન્ટ્રાઈન્ડીકેશન
• દવાની સાઈડ ઈફેકટ વગેરે

૨) દવા હમેશા યોગ્ય રૂટ દ્વારા જ આપવી જોઈએ.

૩) દવા ડોક્ટર ઓર્ડર મુજબ અને ચોકકસ પ્રમાણમાં જ આપવી જોઈએ.

૪) દવા આપતી વખતે ફાઈવ – આર(Five – R) ધ્યાનમાં રાખવા જોઈએ.

►R….. Right Patient

►R….. Right Time

►R….. Right Route

►R….. Right Dose

► R….. Right Drugs

૫) દવા આપતા પહેલા ત્રણ વખત ચેક કરવી.

• દવા કાઢતી વખતે
• દવા આપતી વખતે
• દવા પાછી મુકતી વખતે

૬) કેશ પેપરમાં ઓર્ડર બે વખત વાંચવા

• દવા કાઢતી વખતે
• દવા આપતી વખતે

૭) દવાઓનો વાસ કે કલર બદલાય ગયેલ હોયતો દવાઓ વાપરવી નહી.

૮) દવાઓની બોટલ કે સ્ટ્રીપ પર મેન્યુફેક્ચર ડેઈટ તથા એકસ્પાઈરી ડેઈટ ખાસ જોવી.

૯) અમુક દવામાં એકસ્પાઈરી ડેઈટ હોતી નથી તેમાં અમુક સમયમાં જ ઉપયોગ કરવો તેવુ લખેલ હોય તો જોવુ.

૧૦) દવાઓ કયારેય પેશન્ટના કોટ પર મુકવી નહી તમારી હાજરીમાં જ આપવી.
૧૧) આર્યન વાળી દવાઓ આપતી વખતે પેશન્ટને સમજણ આપવી કે…

• આનાથી સ્ટૂલ(ઝાડા) નો કલર કાળો આવશે.
• આ દવા હમેશા ખટાશ(વિટામીન-સી) સાથે લેવાની સમજણ આપવી
• આ દવાઓ કયારેય દુધ સાથે ન લેવી તેનું પાચન થતુ નથી
• વાઓ લેતી વખતે જીભના પાછળના ભાગમાં મુકવી જેથી દાંત કાળા ન થાય.

૧ર) વિટામીન -બી કોમ્પલેક્ષ વાળી દવાઓ આપતી વખતે સમજણ આપવી કે.. પેશાબનો કલર પીળો આવશે.

૧૪) ભુલથી ખોટી દવાઓ અપાઈ ગઈ હોય તો સીસ્ટર ઈન્ચાર્જ ને જાણ કરવી.

૧૫) દવાનો ડોઝ આપવાનો ભુલાઈ ગયેલ હોય તો ડબલ ડોઝમાં દવા આપવી નહી.

ક. ફ્રેક્ચર એટલે શું? ફ્રેક્ચર કયા કયા પ્રકારના છે તેનુ લીસ્ટ લખો.

Definition:

• બોનની Continuty (સળંગતા) માં Break થાય તેને ફ્રેકચર કહેવામાં આવે છે.
  Fracture means breaking or kracking to bone.
• શરીરના કોઈપણ ભાગ પર સહન ન થઈ શકે તેવો માર વાગવાથી હાડકું ભાંગી જાય કે તેમાં તીરાડ પડે તેને ફ્રેકચર કહેવામાં આવે છે.
  Types of Fracture :

1) Simple or Close Fracture : સીમ્પલ અથવા કલોઝ ફ્રેકચર :
2) Compound or Open Fracture : કંપાઉન્ડ અથવા ઓપન ફ્રેકચર :
3)Green stick Fracture :
4) Impacted Fracture :
5) Compression Fracture :
6)Depress Fracture :
7) Comminuted Fracture :
8) Complicated Fracture :

પ્ર.4 નીચેની ટૂંકનોંધ લખો (કોઇ પણ ત્રણ) 3×4=12

અ. ORS બનાવવાની રીતનું વર્ણન કરો.

• ORS (Oral Rehydration Solution) બનાવવી ખૂબ સરળ છે અને આ છોકરીઓ અને મોટા ભાગના રોગોના કારણે થઈને ડાયરીયા (અતિસાર)ના કારણે થયેલી પાણીની કમીને પૂરી કરવાની અસરકારક પદ્ધતિ છે. અહીં ORS બનાવવાની રીતનું વર્ણન છે:

સામગ્રી:

1. સાફ અને ઉકાળેલું પાણી – 1 લિટર (4 કપ)
2. ખાંડ – 6 ચમચી (સાદી ખાંડ)
3. મીઠું – 1/2 ચમચી (સાદું મીઠું)

ORS બનાવવાની પદ્ધતિ:

પાણી તૈયાર કરો:

• એક લિટર (4 કપ) સાફ પાણી લો. જો શક્ય હોય તો પાણી ઉકાળીને ઠંડુ કરી લો.

ખાંડ ઉમેરો:

• પાણીમાં 6 ચમચી સાદી ખાંડ ઉમેરો.
• ખાંડ આખી રીતે ઘૂમસી જાય તેવા હળવે હલાવો.

મીઠું ઉમેરો:

• હવે 1/2 ચમચી સાદું મીઠું પાણીમાં ઉમેરો.
• મીઠું સંપૂર્ણપણે ઓગળી જાય ત્યાં સુધી હલાવો.

ORS તૈયાર:

• તમારું ORS તૈયાર છે. જો આખી રીતે ખાંડ અને મીઠું ઓગળી ગયું હોય તો જ તેની ખાતરી કરો.
• ORS ને તુરંત ઉપયોગમાં લો અને તેને 24 કલાકની અંદર સમાપ્ત કરો. 24 કલાક પછી બાકી રહેલું ORS ફેંકી દેવો જોઈએ.

મહત્વપૂર્ણ નોંધ:

• ઓછી ખાંડ અથવા મીઠું ORS ને ઓછું અસરકારક બનાવી શકે છે, જ્યારે વધુ ખાંડ અથવા મીઠું નુકસાનકારક હોઈ શકે છે.
• જો કસ્ટમ-મેડ ORS પેકેટ ઉપલબ્ધ હોય, તો પેકેટ પર જણાવેલા નિર્દેશો અનુસાર ઉપયોગ કરવો શ્રેષ્ઠ છે.

ORS શરીરમાંથી જટિલ ઈલેક્ટ્રોલાઇટ્સ અને પ્રવાહી ના સ્તરને પુનઃસ્થાપિત કરવામાં મદદ કરે છે, જે ડાયરીયા અને ડિહાઇડ્રેશનની સમસ્યાને સમાધાન કરવામાં ખૂબ અસરકારક છે.

બ. Autoclave પદ્ધતિ વિશે લંખો.

• Autoclave એ એક ઉપકરણ છે જે ઉચ્ચ તાપમાન અને દબાણ વાપરીને વિવિધ સામગ્રીને જંતુમુક્ત (Sterilize) કરવા માટે ઉપયોગમાં લેવાય છે. આ પદ્ધતિનો મુખ્ય હેતુ છે બેક્ટેરિયા, વાયરસ, ફંગસ, અને સ્પોર્સ જેવા સુક્ષ્મજીવાણુઓને નષ્ટ કરવી, જેથી દર્દીઓ માટે સુરક્ષિત સામગ્રીની ઉપલબ્ધતા સુનિશ્ચિત કરી શકાય.

Autoclave પદ્ધતિની મુખ્ય લાક્ષણિકતાઓ:

જંતુમુક્તિ માટે વપરાતું માધ્યમ: Autoclave પદ્ધતિમાં સંતૃપ્ત બાષ્પ (Saturated Steam) નો ઉપયોગ થાય છે.

તાપમાન અને દબાણ:

• Autoclave સામાન્ય રીતે 121°C (250°F)ના તાપમાન અને 15 psi (pounds per square inch) દબાણે કામ કરે છે.
• વિવિધ સામગ્રીને પૂરતી જંતુમુક્ત કરવા માટે આ તાપમાન અને દબાણ લગભગ 15-30 મિનિટ માટે રાખવામાં આવે છે.

વિદ્યિત સમય અને તાપમાન:

• સિરન્જ, શસ્ત્રક્રિયા ઉપકરણો, ડ્રેસિંગ પેડ્સ વગેરે માટે Autoclave માં સ્ટેરિલાઈઝ કરવા માટે 121°C થી 134°C વચ્ચેનું તાપમાન જરુરી હોય છે.

Autoclave ની પ્રક્રિયા (Process):

1. સામગ્રીની તૈયારીઓ: Autoclaveમાં મુકવામાં આવતી સામગ્રીને યોગ્ય રીતે પેક કરીને તૈયાર કરવી.
2. Autoclaveમાં સામગ્રી મૂકવી: Autoclaveમાં સામગ્રીને બાષ્પ પૂરતી પ્રમાણમાં પ્રવેશી શકે તે રીતે મૂકવી.
3. જંતુમુક્તિ પ્રક્રિયા: મશીન શરૂ કરવાથી તે બાષ્પ ઉત્પન્ન કરે છે અને દબાણ સાથે ઉચ્ચ તાપમાનમાં આ બાષ્પ તમામ જીવાણુઓને નષ્ટ કરે છે.
4. ઠંડું અને સૂકવવું: Autoclaveની પ્રક્રિયા પુરી થયા પછી તે સામગ્રીને ઠંડું અને સૂકવવામાં આવે છે.

Autoclave પદ્ધતિના ફાયદા:

1. પ્રભાવશાળી જંતુમુક્તિ: આ પદ્ધતિ બેક્ટેરિયા, સ્પોર્સ, વાયરસ વગેરેને સંપૂર્ણ રીતે નષ્ટ કરે છે.
2. સુરક્ષિત: Autoclave સામાન્ય શસ્ત્રક્રિયા ઉપકરણો, ગોઝ પેડ્સ, કાચની બોટલ્સ વગેરે માટે ખૂબ જ સુરક્ષિત છે.
3. વિશાળ પાયે ઉપયોગ: હોસ્પિટલ, લેબોરેટરી, હેલ્થકેર સેન્ટર અને કોસ્મેટિક ઇન્ડસ્ટ્રીઝમાં ઘણી સામગ્રીને જંતુમુક્ત કરવા માટે વ્યાપક રીતે ઉપયોગ થાય છે.

Autoclaveમાં જંતુમુક્તિ માટે યોગ્ય સામગ્રી:

• સ્ટીલના સાધનો
• ગોઝ પેડ્સ
• રબર ઉત્પાદનો
• કાચના સાધનો

Autoclaveમાં ન મુકવાની સામગ્રી:

• પ્લાસ્ટિક કે જે ગરમ થતા વિકૃતિ પામે.
• શણ, કાગળ જેવા પદાર્થો.

ઉપસંહાર:

• Autoclave પદ્ધતિ એ વિશ્વસનીય અને અસરકારક જંતુમુક્તિ પદ્ધતિ છે જે તાપમાન અને દબાણના સંયોજનથી વિવિધ સુક્ષ્મજીવાણુઓને નષ્ટ કરે છે. તે ખાસ કરીને તબીબી ઉપકરણો અને રોગચાળાના સમય દરમિયાન જંતુમુક્તતા જાળવવા માટે અત્યંત મહત્વપૂર્ણ છે.

ક, બેડશોર અટકાવવા માટેના પગલાં લખો.

બેડશોર (Bedsores) અટકાવવા માટેના પગલાં:

• બેડશોર, જેને પ્રેશર સોર્સ (Pressure Ulcers) પણ કહેવામાં આવે છે, તે લાંબા સમય સુધી બેડમાં પડેલા, શારીરિક અવરોધ ધરાવતા અથવા મુદ્રામાં ફેરફાર કરવામાં અસમર્થ વ્યક્તિઓમાં જોવા મળે છે. બેડશોર એ ત્વચા અને નીચેના કોષોને નુકસાન પહોંચાડે છે, અને તેનાથી ચામડી ફાટી શકે છે કે ખતરનાક ઘા બની શકે છે.
• બેડશોરનું મુખ્ય કારણ છે શરીરના એક જ ભાગ પર લાંબા સમય સુધી દબાણ રહેવું.

બેડશોર અટકાવવા માટેના મુખ્ય પગલાં:

1. નિયમિત મુદ્રામાં ફેરફાર (Regular Position Change):

• દર્દીને દર 2 કલાકે મુદ્રામાં ફેરફાર કરવો જોઈએ.
• આથી પ્રેશર પોઇન્ટ, જેમ કે કૂલ્હા, ખભા, હિલ્સ (કૂણછા), અને પીઠ પર દબાણ ઓછું થાય છે.

2. ઉચિત સપોર્ટ મટિરિયલ્સ (Proper Support Surfaces):

• એર મેટ્રેસ અથવા જેલ-ફિલ્ડ કૂશનનો ઉપયોગ કરવો, જેથી દબાણને વિતરણ કરવામાં મદદ મળે.
• ફોમ પેડ્સ કે હીલ પેડ્સનો ઉપયોગ કરીને દબાણવાળી જગ્યાઓને સુરક્ષિત કરવી.

3. ચામડીની કાળજી (Skin Care):

• ચામડીને સૂકી અને સાફ રાખવી. ચામડી પર ભેજની સમસ્યાને ટાળવા માટે શૌચક્રીયાની પછી યોગ્ય સ્વચ્છતા જાળવવી.
• ચામડીને નિયમિત ચકાસવું અને બેડશોરના આરંભના કોઈપણ સંકેતો, જેમ કે લાલાશ અથવા ફોલ્લા, દેખાય તો તરત પગલાં લેવાં.

4. પોષણ અને જલ સેવા (Nutrition and Hydration):

• સંતુલિત આહાર અને યોગ્ય પોષણ પ્રદાન કરવું, ખાસ કરીને પ્રોટીન, વિટામિન્સ અને ખનિજોથી ભરપૂર આહાર, જે ત્વચાની ફરી મરામત અને ચયાપચયમાં મદદ કરે છે.
• દર્દીનું પાણીનું પ્રમાણ પૂરું જાળવવું, જેથી ત્વચાની સુકાતી અસર ન પડે.

5. વ્હીલચેર યૂઝર્સ માટે કાળજી:

• જો દર્દી વ્હીલચેરમાં છે, તો દર કલાકે થોડી વાર ઉભા થવા અથવા મૂવમેન્ટ કરવા માટે પ્રોત્સાહિત કરવું.
• વ્હીલચેરમાં બેસતી વખતે કૂશન અથવા જેલ કૂશનનો ઉપયોગ કરવો.

6. રક્ષણાત્મક ડ્રેસિંગ (Protective Dressings):

• પ્રેશર પોઇન્ટ્સ પર જેલ પેડ્સ કે ફોમ પેડ્સ લગાવી શકાય છે, જે ડીકોબિટસ વલણ ધરાવતા વિસ્તારોને બચાવે છે.

7. પ્રેશર ઘટાડો કરનાર સાધનો (Pressure Relieving Devices):

• પ્રેશર રિલીવિંગ મેટ્રેસ અથવા કૂશનનો ઉપયોગ દબાણને ઘટાડવા અને સરળતાથી પ્રેરિત બેડશોર અટકાવવા માટે થાય છે.
• વિશ્વસનીય પોઝિશનિંગ ટેક્નિક્સ જેવી કે ખભા નીચેનું ટેકો અથવા કૂણછા માટે આંકડા ટાકીને દબાણને વિતરણ કરવું.

8. ફિઝિકલ મુવમેન્ટને પ્રોત્સાહન:

• જો શક્ય હોય, તો દર્દીને હળવા વ્યાયામ અને મસાજ દ્વારા નસોની જાળવણીમાં મદદ કરવી.
• આથી બ્લડ સર્ક્યુલેશન સુધરશે અને બેડશોર થવાનો જોખમ ઘટશે.

9. સાંધાનો દબાણ ઘટાડો:

• ખાસ કરીને તે વિસ્તારો જ્યાં હાડકાં વધુ પ્રોમિનેન્ટ છે, જેમ કે ઘૂંટણ, પીઠ, અને હિપ્સ, તે વિસ્તારોમાં મુલાયમ સામગ્રીનો ઉપયોગ કરીને દબાણ ઓછું કરો.

ઉપસંહાર:

• બેડશોરને અટકાવવા માટે નિયમિત મુદ્રામાં ફેરફાર, સાચી ચામડીની કાળજી, અને પ્રેશર ઘટાડવા માટેના સાધનોનો ઉપયોગ જેવા પગલાં અત્યંત મહત્વપૂર્ણ છે. જો આ પગલાંનું યોગ્ય રીતે પાલન કરવામાં આવે, તો બેડશોર થવાનો જોખમ ઘણો ઘટી જાય છે.

ડ. વજન અને ઊંચાઇ કરતી વખતે ધ્યાનમાં રાખવાના મુદ્દા લખો.

વજન અને ઊંચાઈ માપતી વખતે ધ્યાનમાં રાખવાના મહત્વપૂર્ણ મુદ્દા:

વજન માપતી વખતે ધ્યાનમાં રાખવાના મુદ્દા:

ઉપકરણની ચોકસાઈ (Accuracy of the Equipment):

• વજન માપવા માટે યોગ્ય કેલિબ્રેટેડ ડિજિટલ અથવા મિકેનિકલ વેઇંગ મશીનનો ઉપયોગ કરવો જોઈએ.
• વેઇંગ મશીનને હંમેશા સમતલ અને મજબૂત સપાટી પર રાખવું, જેથી માપણમાં કોઈ ત્રુટિ ન થાય.

કપડાં અને પૂરક સામગ્રી (Clothing and Accessories):

• વજન માપતી વખતે વ્યક્તિએ હળવા કપડાં પહેરવા જોઈએ.
• ભારો વાળતા બૂટ, ઘડિયાળ, બેલ્ટ, મોટે જવેરી, વગેરેની સ્થિતિમાં વજન વધું માપાય છે, તેથી તે કાઢી દો.

માપવાનો સમય (Time of Measurement):

• વજન માપવા માટે સ્થિર સમય પસંદ કરવો, ખાસ કરીને સવારે ખાલી પેટ વજન માપવું વધુ ચોક્કસ માનવામાં આવે છે.
• ભોજન પછી અથવા વધુ પાણી પીવા પછી તરત વજન માપવું ખોટું પરિણામ આપી શકે છે.

વ્યક્તિની સ્થિતિ (Posture of the Individual):

• વ્યક્તિને સીધા ઊભા થવા માટે કહીને, મશીનના કેન્દ્ર પર સ્થિર રીતે ઊભા રહેવા માટે સૂચવવું.

નિયમિત માપવું (Regular Measurement):

• વજન નિયમિત અંતરાલે માપવું (હફ્તામાં એક વાર), અને દરેક વાર સમાન શરતોમાં માપવાનો પ્રયત્ન કરવો, જેથી સતત પરિણામ મળે.

---

ઊંચાઈ માપતી વખતે ધ્યાનમાં રાખવાના મુદ્દા:

ઉપકરણની ચોકસાઈ (Accuracy of the Equipment):

• ઊંચાઈ માપવા માટે સ્ટેડિયોમીટર (Stadiometer) અથવા અપસોલ્યુટ માપક કિટનો ઉપયોગ કરવો.
• સ્ટેડિયોમીટરને સીધી અને સમતલ દિવાલ પર રાખીને તેનાથી માપવું.

સરવાળી કપડાં (Footwear and Hair Accessories):

• બૂટ, ચપ્પલ, કે કોઈપણ ફૂટવેર કાઢીને ઉંચાઈ માપવી.
• માથાના વાળ પર કોઈ ટોપી, બંદા અથવા મોટો વાળ ન હોય તે સુનિશ્ચિત કરવું.

વ્યક્તિની સ્થિતિ (Posture of the Individual):

• વ્યક્તિને પીઠ સીધી કરીને, એડી, મગજ અને ખભા દિવાલ સાથે સુસંગત રીતે ટકાવીને ઊભા રહેવું જોઈએ.
• આંખોની દિશા સમાનાંતર રાખવી, એટલે કે માથું આગળ કે પાછળ ન રહેવું જોઈએ.

માપતી વખતે દબાણ (Pressure while Measuring):

• માપતી વખતે સ્ટેડિયોમીટરના માપક પેનલને વ્યક્તિના માથાના ટોચ પર નમ્રતાથી દબાવવી, જેથી યોગ્ય માપ મળે.

સ્થાનિક ફેરફારથી બચવું (Avoid Variations in Place):

• ઊંચાઈ હંમેશા સમાન જગ્યા પર માપવી, કારણ કે અલગ સપાટીથી ફેરફાર આવી શકે છે.

ઉપસંહાર:

• વજન અને ઊંચાઈ માપતી વખતે ઉપકરણની ચોકસાઈ, વ્યક્તિના પોશ્ચર, સમય, અને માપતી વખતે પહેરેલા કપડાં અને ફૂટવેરને ધ્યાનમાં રાખવું જરૂરી છે, જેથી યોગ્ય અને સચોટ પરિણામ મળે.

પ્ર.5. નીચેની વ્યાખ્યા આપો. (કોઇ પણ છ) 6X2 =12

।. પ્રાથમિક સારવાર,

• પ્રાથમિક મદદના સિધ્ધાંતો અને તેના ઉપયોગ એ તબીબી વિજ્ઞાનના નિયમો પર રચાયેલ છે. આનું જ્ઞાન અકસ્માત અથવા એકા એક આવી પડેલ માંદગી વખતે,જયાં સુધી તબીબી સારવાર મેળવાય ત્યાં સુધી, તાલીમ પામેલ માણસો એવી કુશળ મદદ કરે છે કે જેથી ઈજા પામેલાની જીંદગીનો બચાવ થાય છે, તેને સાજા થવામાં મદદરૂપ થઈ પડે છે અને ઈજા કે માંદગીને ખરાબ થતી અટકાવે છે..

2.એપીડેમીક, Epidemic

• સામાન્ય કરતા વધારે પ્રમાણમાં કોઈ રોગ ફાટી નીકળે તે ને એપીડેમીક કહેવાય છે. આમા, એક જગ્યા એજ સમયે ઘણા બધા કેસો જોવા મળે છે. દાત.કોલેરા,ટાઈફોઈડ અને મેલેરીયા વગેરે..

3.ડિસઇન્ફેશન,

• Disinfections ડીસઈન્ફેક્શન: જીવાણુઓની ગેરહાજરી અથવા કોઈપણ જગ્યાએ થી સુક્ષ્મજીવાણુંઓ ને દુર કરવાની પ્રક્રિયાને ડીઈન્ફેક્શન કહેવામાં આવે છે.

4.સંદર્ભ સેવા,

5 વુન્ડ Définition:

Wound (જખમ,ધા ) એટલે ચામડી અથવા તેની નીચે આવેલા ટીસ્યુમાં ઈજા થાય,જે જેમાંથી લોહી વહેવા માંડે અને તે માર્ગે રોગ પેદા જંતુઓ દાખલ થઈ શકે તેને વુંડ કહેવામાં આવે છે.

6.ઇન્ફેક્શન → Infection

• ઈન્ફેકશન :જીવાણુ શરીરમાં દાખલ થાય અને તેનો વૃધ્ધિ વિકાસ થાય તથા ઝેર પેદા કરે અને તેના લીધે વ્યક્તિમાં અમુક ચોકકસ પ્રકારના ચિન્હો લક્ષણો જોવા મળે છે. કોઈપણ રોગ ઉત્પન્ન થાય તેને ઈન્ફેકશન કહેવાય છે.

7.ફીવર –

• ફીવર (તાવ) એટલે શરીરના તાપમાનમાં વધારાની સ્થિતિ. સામાન્ય રીતે, આ વેદનાત્મક પરિબળ, ચેપ, અથવા બીમારી સામે શરીરના રક્ષણાત્મક પ્રતિભાવ તરીકે થાય છે. સામાન્ય શરીરનું તાપમાન 98.6°F (37°C) હોય છે, પરંતુ તાપમાન 100.4°F (38°C) અથવા તેથી વધારે હોય ત્યારે તેને તાવ ગણાય છે. તાવનો મુખ્ય ઉદ્દેશ ચેપકારક જીવાણુઓને નષ્ટ કરવો અને રોગપ્રતિકારક પ્રણાલી (immune system)ને સક્રિય કરવો છે.

8.કેરીયર Carrier –

• કેરીયર એટલે કે વ્યક્તિ કે જેના શરીરમાં રોગના જંતુઓ હોય છે, અને વ્યકિત રોગના લક્ષણો પણ ધરાવતું નથી. અને સંપૂર્ણ સાજો લાગે છે છતા પણ તેના શરીર વડે બીજાને ચેપ લગાવી શકે છે.

પ્ર.6 – અ. નીચેની ખાલી જગ્યા પૂરો. 05

અ. રસીની જાળવણી ……….તાપંમાને કરવામાં આવે છે. 2 થી 8 c

બ. મેલેરીયા ………મચ્છર કરડવાથી થાય છે. એનોફીલીસ માદા મચ્છર

ક. પલ્સ અને રેસ્પીરેશન વચ્ચેનો રેશિયો ……. છે. 1:4

ડ. ઝાડા સાથે લોહી નિકળે તેને………. કહે છે. મરડો (Dysentery)

ઇ. નાના બાળકોમાં ………. ફેક્ચર વધુ જોવા મળે છે. ગ્રીન સ્ટ્રીક ફેક્ચર

બ. નીચેના વિધાનો ખરા છે કે ખોટા તે લખો. 05

અ. Vita-K લોહી જામવાની ક્રિયામાં મદદરૂપ થાય છે. ✅

બ. દાઝી ગયેલ વ્યક્તિ પર ઠંડુ પાણી રેડવું હિતાવહ છે. ❌

ક. મીઝલ્સ વેક્સીન 11 માસે આપવામાં આવે છે. ❌

ડ. કોઇપણ વ્યક્તિ પ્રાથમિક સારવાર આપી શકે છે. ✅

ઇ. રક્તસ્ત્રાવ અટકાવવા માટે સ્પ્લીન્ટનો ઉપયોગ થાય છે..❌

ક. નીચેના જોડકાં જોડો 05

‘ ક ‘ ‘ બ ‘

અ. એસીટીક એસિડ અ. તરત જ

બ. કન્વલઝન બ. કોપ્લીક સ્પોટ

ક. હીપેરીન ક .Diazapam

ડ. મીઝલ્સ ડ, યુરિન આલબ્યુમીન

ઇ. સ્ટેટ (Stat) ઇ. એન્ટી કોએગ્યુલન્ટ

ફ. યુરિન સુગર

અ =

બ =

ક =

ડ =બ

ઈ =અ