Date:-31-3-2021

Q-1

a. Define Health.
હેલ્થની વ્યાખ્યા આપો.02

1948 માં W.H.O (વર્લ્ડ હેલ્થ ઓર્ગેનાઇઝેશન) એવ હેલ્થ ની ડેફિનેશન આપેલ છે, જે નીચે પ્રમાણે છે.

” હેલ્થ એટલે એવી સ્થિતિ કે જેમાં વ્યક્તિ શારીરિક માનસિક સામાજિક અને આધ્યાત્મિક રીતે તંદુરસ્ત હોય અને તેને કોઈપણ જાત નો રોગ કે ખોડ-ખાંપણ ન હોય તેને હેલ્થ કહે છે “

As per WHO

“Health is a state or complete physical, mental, social and spiritual well being and not merely an absence of disease or infirmity.”

જોકે હેલ્થ એ સતત પરિવર્તનશીલ પ્રક્રિયા છે જેથી આ ગોલ જાળવવો ઘણો મુશ્કેલ છે. મોટા ભાગના કલ્ચરમાં હેલ્થ એ કોમન છે. હકિકતમાં દરેક કોમ્યુનિટીને તેમના હેલ્થ માટેના Concept હોય છે, હેલ્થ એ દરેક વ્યકિતનો મુળભુત અને પાયાનો અધિકાર છે જેનો બંધારણ માં પણ સમાવેશ કરવા માં આવ્યો છે.

b. Explain Importance of Nutrition in Nursing.
નર્સિંગમાં ન્યૂટ્રીશનનું મહત્વ સમજાવો.05

નર્સિંગ માં ન્યુટ્રીશનનું મહત્વ (Importance of Nutrition in Nursing)

1. પેશન્ટ ની હેલ્થ જાળવવા (To maintain the health of the patient):
નર્સિંગમાં ન્યુટ્રીશનનું મુખ્ય કાર્ય પેશન્ટની હેલ્થ જાળવવા માટે છે. યોગ્ય ન્યુટ્રીશન પ્રદાન કરવાથી પેશન્ટની ઈમ્યુનીટી શક્તિ વધે છે, જેનાથી બોડી ડીસીઝ સામે લડવામાં વધુ સક્ષમ બને છે.

2.  ડીસીઝ ની મુક્તિમાં મદદ (Help in getting rid of diseases):
સારી ન્યુટ્રીશન પ્રણાલીથી બોડીનું પુનઃસ્થાપન ઝડપથી થાય છે. સામાન્ય રીતે સર્જરી અથવા ગંભીર બિમારીઓ પછી યોગ્ય ન્યુટ્રીશન આપવાથી પેશન્ટની હેલ્થ પુનઃપ્રાપ્તિની પ્રક્રિયા ઝડપે થાય છે.

3. હાઈ ન્યુટ્રીટીવ વેલ્યુ ની જરૂરિયાત પૂરી કરવી (Fulfilling the requirement of high nutritive value):
નર્સિંગના ક્ષેત્રમાં, ખાસ કરીને વયસ્કો, બાળકો, અને ગર્ભવતી સ્ત્રીઓ (ANC) માટે હાઈ ન્યુટ્રીટીવ વેલ્યુ  જરૂરિયાત હોય છે. નર્સ દ્વારા નાની નાની ન્યુટ્રીશનની ખામી ઓળખીને યોગ્ય ફૂડની સલાહ આપવામાં આવે છે.

4. એનર્જી સપ્લાય (Energy Supply):
પેશન્ટને બિમારી અથવા સર્જરી પછી શક્તિ મેળવવામાં મદદરૂપ થવા માટે ન્યુટ્રીશન ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. પ્રોટીન, કાર્બોહાઇડ્રેટ, વિટામિન્સ, અને ખનિજ પદાર્થો બોડીને જરૂરી એનર્જી પૂરી પાડે છે.

5. ફિઝીકલ અને મેન્ટલ હેલ્થમાં સુધારો (Improve physical and mental health):
સાચી ન્યુટ્રીશન પ્રાપ્ત કરવાથી મેન્ટલ અને ફિઝીકલ હેલ્થ માં સુધારો થાય છે. તે પેઈન, સ્ટ્રેસ, અને થાકમાં ઘટાડો કરે છે, જેનાથી પેશન્ટ વધુ સારી રીતે સ્વસ્થ થઈ શકે છે.

6. ડીસીઝની અટકાવ (Prevention of diseases):
સારી ન્યુટ્રીશન પ્રણાલીઓ અપનાવવાથી ઘણા ક્રોનિક ડીસીઝ જેવી કે ડાયાબિટીસ, હાર્ટ ડીસીઝ, હાઈપરટેન્શન જેવા ડીસીઝ  ને રોકી શકાય છે.

7. સ્વસ્થ જીવનશૈલીનું નિર્માણ (Building a healthy lifestyle)
નર્સ ન્યુટ્રીશન સંબંધિત જ્ઞાન ફેલાવીને પેશન્ટને જીવનશૈલીમાં સુધારા લાવવામાં મદદ કરે છે. તે પેશન્ટને તંદુરસ્ત ફૂડ પસંદ કરવા, ખાવાની સાવચેતી રાખવા, અને સંતુલિત ફૂડ અપનાવવાનો ઉપદેશ આપે છે.

8. ન્યુટ્રીશનની સારવારમાં ઉપયોગ(Nutritional use in treatment):
કેટલાક ડીસીઝ જેમ કે માલ-ન્યુટ્રીશન, એનેમિયા વગેરે માટે ખાસ ન્યુટ્રીશનની જરૂરીયાત હોય છે. નર્સ આ ડીસીઝમાં ખાસ ફૂડ અને ન્યુટ્રીટીવ વેલ્યુ પ્રદાન કરીને દરોજ પેશન્ટની સ્થિતિ સુધારવામાં મદદ કરે છે.

નર્સિંગમાં ન્યુટ્રીશનનું મહત્વ દરોજના પેશન્ટની સારવાર અને સ્વસ્થતામાં ખૂબ મહત્વનું સ્થાન ધરાવે છે.

c. Write down the principles of Community Health Nursing.
કોમ્યુનિટી હેલ્થ નર્સિંગના સિધ્ધાતો લખો.05

1. Ans. કોમ્યુનિટી હેલ્થ નર્સિંગ એ કોમ્યુનિટી પર ફોકસ્ડ હોવાથી જ્યાં કોમ્યુનિટી માં નર્સિંગ કેર આપવાની છે તેની જાણકારી મેળવવી તેના માટે નકશો બનાવવો અને સારા અને અને કાર્યકારી સંબધ પ્રસ્થાપિત કરવા
2. કોમ્યુનિટી અને વ્યક્તિગત ની જરૂરિયાત મુજબ ની કેર આપવી. હેલ્થ પ્રોગ્રામ અને સંસાધનો થી હેલ્થ પ્રોબ્લેમ નું નિરાકરણ થવું જોઈએ
3. કોમ્યુનિટી હેલ્થ ટીમ માં માં ડોકટર, ફીમેલ હેલ્થ વર્કર, ફીમેલ હેલ્થ સુપરવાઇઝર, મલ્ટીપરપઝ વર્કર અને બીજા હેલ્થનાં કર્મચારીઓ સાથે કામ કરવુ, નર્સે હેલ્થ પ્રોગ્રામના પ્લાનિંગમાં, ઇવાલ્યુએશનમાં મદદ કરવી, લોકોના ઘેર જઇને સલાહ આપવી, સેનિટેશન પ્રોબ્લેમ, ન્યુટ્રીશનલ પ્રોબ્લેમ, માતા અને બાળકનું આરોગ્ય જાળવવું અને હેલ્થ એજયુકેશન આપવું.
4. હેલ્થ વર્કર ઓર્થોરાઇઝડ, હેલ્થ ઓથોરીટી દરેક હેલ્થ વર્કર માટે જવાબદાર હોય છે.દરેક હેલ્થ વર્કર સ્ટેટ, મ્યુનિસિપાલીટી, લોકલ કે પ્રાઇવેટ બોડી કે એજન્સી દ્રારા નિમણુક પામેલી હોય છે. નર્સ જે એરીયામાં કામ કરે છે. તે પબ્લીક હેલ્થ ઓથોરીટીનાં કોન્ટેકટમાં રહેવુ જોઇ
5. પોતાના કાર્યનું પ્લાનિંગ અને ઓર્ગેનાઇઝેશન કરવું જોઇએ.આ બધું હેલ્થ પ્રોગ્રામમાં એકસુત્રતા અને સહકાર જળવાય તે માટે જરૂરી છે. કારણકે હેલ્થ ઓથોરીટી વ્યક્તિગત રીતે જવાબદાર ગણાય છે.
6. હેલ્થ સર્વિસીઝ લોકોન તેમની ઉમર, જાતિ , ધર્મ, રાષ્ટ્રિયતા, સામાજિક, રાજકીય કે આર્થિક સ્તર પ્રમાણે મળવી જોઇએ., દરેકને સારી પર્સનલ હેલ્થ અને એન્વાયર મેન્ટ મળી રહે તેવુ વાતાવરણ હોવુ જોઇએ. હેલ્થ વર્કર નોન- પોલીટીકલ અને પક્ષપાતી વલણ ધરાવતા ન હોવા જોઇએ. પબ્લીક હેલ્થ વર્કર બે લોકોની રાષ્ટ્રીય, ધાર્મિક માન્યતામાં દખલગીરી ન કરવી જોઇએ પણ બીજી બધી માન્યતાઓ અને સામાજીક બાબતોની રીતભાત સમજાવવા તેણી શક્તિમાન હોવી જોઇએ.
7. પબ્લીક હેલ્થ વર્કરે કયારેય કોઇ ગીફટ કે લાંચ રુશ્વત લેવી ન જોઇએ. પરંતુ કેટલીક હેલ્થ કેર માટે અમુક ચાર્જ સરકારે નક્કી કર્યા હોય તો તે પ્રામાણિકતા થી લેવા જોઈએ
8. પબ્લીક હેલ્થ વર્ક માં કામ કરવા માટે ફિમીલી અને કોમ્યુનીટી એક યુનીટ ગણાય છે. દરેક આરોગ્ય એવાઓ માટે ટીચીંગ મહત્વનો ભાગ છે.
9. પ્લાનીંગ અને પ્રોગ્રેસ માટે સેવાઓનું સમયાંતરે કોમ્યુનિટી માં આપેલી નર્સિંગ સેવ નું મૂલ્યાંકન ખૂબ જ અગત્યની બાબત
10. કોમ્યુનિટી હેલ્થ નર્સિંગ માટે કોમ્યુનિટી સાથે પ્રોફેશનલ રિલેશન અને શિસ્ત રાખવા જોઈએ
11. પબ્લીક હેલ્થ નર્સિસ સર્વિસીઝ માટે માર્ગદર્શન અને સુપરવિઝન માટે વ્યવસ્થા હોવી જોઇએ
12. કોમ્યુનિટી માં કરેલા દરેક કામ નો વ્યવવસ્થિત રેકોર્ડ અને રિપોર્ટ રા ખવો નિભાવવા જોઈએ
13. સતત આપવામાં આવતી હેલ્થ સર્વિસીઝ આપવી અસરકારક ગણાય છે.
14. બ્લીક હેલ્થ વર્કમાં કામ કરવા માટે ફિમીલી અને કોમ્યુનીટી એક યુનીટ ગણાય છે. દરેક આરોગ્ય એવાઓ માટે ટીચીંગ મહત્વનો ભાગ છે.
15. આરોગ્ય એવાઓ વ્યક્તિગત તેમજ સાનુકૂળતા પ્રમાણે મળવી જોઇએ.
16. બીજા સભ્યો કે જેઓ વીલેજ પીપલ સાથે કામ કરે છે. તેઓ પણ હેલ્થ પ્રોગ્રામમાં મદદ કરી શકે
17. સંપૂર્ણ સંતોષકારક કામગીરી માટે કાર્યસૂચી મળેલી હોવી જોઇએ.
18. વ્યક્તિનો પ્રોફેશન પ્રત્યેનો ઇન્ટરેસ વિકસાવવો જોઇએ તેમજ જાળવી રાખવો જોઇએ.

d. Define Health education and write down the advantages of Health education.
હેલ્થ એજ્યુકેશનની વ્યાખ્યા આપી તેના ફાયદાઓ લખો.08

આલ્મા આટા (1978) મુજબ ” હેલ્થ એજ્યુકેશન એ એક એવો પ્રોસેસ છે કે જે લોકો ની હેલ્થ પ્રેક્ટિસ મા નોલેજ અને વર્તણુક સબંધિત ફેરફારો લાવવા પ્રોત્સહિત થાય તેમજ હેલ્થ બાબતે વ્યક્તિગત હેલ્થી રહી શકે અને જરુરિયાત મુજબ મદદ મેળવી શકે

1. પબ્લિક હેલ્થ ઈમ્પ્રુવમેન્ટ (Public Health Improvement):

હેલ્થ એજ્યુકેશનનો મુખ્ય હેતુ એ છે કે લોકો સ્વસ્થ રહે અને સમાજમાં હેલ્થ ની સગવડ વધે. હેલ્થ  એજ્યુકેશન  દ્વારા લોકો પોતાની જાતને તંદુરસ્ત રાખવા માટે જરૂરી માહિતી મેળવે છે, જેમ કે સ્વચ્છતા (hygiene), પોષણ (nutrition), અને રોગપ્રતિકારક પગલાં (preventive measures). આ રીતે, સમગ્ર કોમ્યુનિટી નું હેલ્થ  સુધરે છે, કારણ કે દરેક વ્યક્તિ પોતાનું હેલ્થ જાળવવા વધુ સજાગ બને છે.

2. ડીસીઝ પ્રિવેન્શન (Disease Prevention):

હેલ્થ  એજ્યુકેશન  દ્વારા લોકોને ડીસીઝ લક્ષણો, કારણો અને તેમાંથી બચવાના ઉપાયો વિશે માહિતી આપવામાં આવે છે. જેમ કે, નદી કે ખેતરમાં ખોલા ન પાડવા (avoid open defecation), હાથ ધોવા (hand washing), સલામત પાણી પીવું (safe drinking water), વગેરે જેવી બાબતોની જાણકારી મળે છે. આ દ્વારા ઇન્ફેકસીયસ  ડીસીઝ  (infectious diseases) અને એપીડેમિક  (epidemics) ફેલાતા અટકાવી શકાય છે.

3. બિહેવીયર   ઈમ્પ્રુવમેન્ટ  (Behavior Change):**

હેલ્થ  એજ્યુકેશન માં ભાગ લેતા લોકોના બિહેવીયર  માં (behavior) બદલાવ આવે છે. જો લોકો નિયમિત રીતે હેલ્થ  એજ્યુકેશન  મેળવે છે, તો તેઓ હાનિકારક આદતો (unhealthy habits) જેમ કે તમાકુ, ધુમ્રપાન (smoking), અને અનિયમિત ખોરાક (irregular diet)માંથી દૂર રહેવા માટે પ્રોત્સાહિત થાય છે. તે જ રીતે, હેલ્થ પ્રદ આદતો, જેમ કે વ્યાયામ (exercise), પોષણયુક્ત આહાર (balanced diet), અને યોગ્ય આરામ (proper rest), અપનાવવામાં સહાય મળે છે.

4. હેલ્થ સેવાઓ પ્રત્યે પ્રવૃત્તિ (Utilization of Health Services):

હેલ્થ  એજ્યુકેશન  લોકોમાં હેલ્થ  સેવાઓ (health services) વિશે જાગૃતિ ફેલાવે છે. હેલ્થ  કેન્દ્રોની સેવાઓ (health centers), ચકાસણીઓ (check-ups), રોગના સમયસર ઇલાજ (timely treatment), અને રસીકરણ (vaccination) જેવી સેવાઓની માહિતી લોકો સુધી પહોંચાડવામાં મદદ કરે છે. જે લોકો હેલ્થ  કેન્દ્રોની સેવાઓનો ઉપયોગ કરે છે, તેઓમાં ડીસીઝ નાં ગંભીર પરિણામો થવાની શક્યતાઓ ઓછી રહે છે.

5. સામાજિક જાગૃતિ (Social Awareness):

હેલ્થ એજ્યુકેશન લોકોમાં સામાજિક જાગૃતિ (social awareness) લાવે છે. હેલ્થ  એજ્યુકેશન  દ્વારા લોકો અન્ય લોકોના હેલ્થ ની પણ ચિંતા (concern) રાખે છે, જેના કારણે એકબીજાની સાથે સહકાર (cooperation) અને સમજૂતી (understanding) વધે છે. હેલ્થ એજ્યુકેશન  વિના, ઘણા લોકો બિમારીઓને તેમના હાથમાં માનતા નથી અને તેથી તેઓ રોગચાળો ફેલાવી શકે છે. શિક્ષિત સમાજમાં આ ગંભીર પરિણામો ઓછા રહે છે.

6. આર્થિક લાભ (Economic Benefits):

જો કોમ્યુનિટી સ્વસ્થ છે, તો તેની આર્થિક સ્થિતિ પણ સુધરે છે. જ્યારે લોકો બિમાર થાય છે, ત્યારે સારવાર (treatment) માટે ખર્ચ વધી જાય છે. હેલ્થ  એજ્યુકેશન  લોકોમાં ડીસીઝ થી બચાવવાના પગલાં (preventive measures) વિશે માહિતી આપે છે, જેનાથી તેઓ બિમાર થયા વિના ડીસીઝ થી બચી શકે છે. આ રીતે, હેલ્થ લક્ષી ખર્ચ (health-related expenses)માં ઘટાડો થાય છે અને લોકો વધુ ઉત્પાદનક્ષમ (productive) બની રહે છે.

7. પરિવારનું સુખાકારી (Family Well-being):

હેલ્થ  એજ્યુકેશન  પરિવારના દરેક સભ્યના હેલ્થ  માટે લાભકારી છે. જ્યારે પરિવારના સભ્યોને હેલ્થ  વિશે યોગ્ય માહિતી આપવામાં આવે છે, તો આખા પરિવારનું હેલ્થ  સુધરે છે. ખાસ કરીને માતાઓ અને બાળકો માટે આ જ્ઞાન ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે, કારણ કે તેઓ ડીસીઝ નાં સૌથી નરમ શિકાર બની શકે છે. માતા-શિશુ હેલ્થ માં સુધારાથી આખા પરિવારની સુખાકારી વધે છે.

8. જ્ઞાનનો પ્રસાર (Knowledge Dissemination):

હેલ્થ એજ્યુકેશન દ્વારા હેલ્થ  સંબંધિત જ્ઞાન કોમ્યુનિટીમાં ફેલાવાય છે. જ્યારે લોકો હેલ્થ  બાબતે શિક્ષિત થાય છે, ત્યારે તેઓ આ જ્ઞાન પોતાના પરિવાર અને મિત્રો સાથે વહેંચી શકે છે. આ રીતે હેલ્થ  એજ્યુકેશન નો પ્રસાર વધુ વ્યાપક બને છે, જે આખા સમાજને ફાયદો કરે છે.

9. મૃત્યુદર ઘટાડવો (Reduction in Mortality Rates):

હેલ્થ  એજ્યુકેશન  કોમ્યુનિટીમાં લોકોને ડીસીઝ થી બચવા અને સમયસર સારવાર કરાવવા માટે સાવધાન બનાવે છે, જે મૃત્યુદર (mortality rate) ઘટાડવામાં મહત્વનો ફાયદો પુરો કરે છે. ખાસ કરીને ચાઇલ્ડ મૃત્યુદર (infant mortality rate) અને માતૃત્વ મૃત્યુદર (maternal mortality rate)ને ઘટાડવામાં હેલ્થ  એજ્યુકેશન નો મહત્વનો ફાળો છે. હેલ્થ  જ્ઞાનને કારણે કુપોષણ (malnutrition) અથવા ઇન્ફેકસીયસ  ડીસીઝ  કારણે થતા મૃત્યુમાં ઘટાડો જોવા મળે છે.

10. પર્યાવરણીય સ્વચ્છતા (Environmental Hygiene):

હેલ્થ  એજ્યુકેશન  દ્વારા લોકો પર્યાવરણીય સ્વચ્છતા (environmental hygiene)ની મહત્તા સમજવા માટે સક્ષમ બને છે. તે લોકો પર્યાવરણને સ્વચ્છ અને સુરક્ષિત બનાવવાની પ્રક્રિયાઓમાં સામેલ થાય છે, જેમ કે કચરો નિયંત્રણ (waste management), પાણીની શુદ્ધતા (water purification), અને હેલ્થ લક્ષી શૌચાલય (sanitation facilities)નું ઉપયોગ. આ પ્રક્રિયાઓનાથી રોગચાળો ફેલાતો અટકે છે અને લોકો તંદુરસ્ત રહે છે.

11. માનસિક હેલ્થ  ઈમ્પ્રુવમેન્ટ  (Improvement in Mental Health):

હેલ્થ  એજ્યુકેશન  ફક્ત શારીરિક હેલ્થ  (physical health) પૂરતું મર્યાદિત નથી. તે માનસિક હેલ્થ  (mental health) સુધારવા માટે પણ મહત્ત્વનું છે. લોકો તણાવ (stress), ચિંતા (anxiety), અને અવસાદ (depression) જેવા મુદ્દાઓને ઓળખીને તેનું યોગ્ય સમાધાન મેળવી શકે છે. માનસિક હેલ્થ  સુધારાવાથી વ્યક્તિઓ અને કોમ્યુનિટીનું સામૂહિક જીવન સમૃદ્ધ બને છે.

12. રિપ્રોડક્ટિવ  અને ચાઇલ્ડ  હેલ્થ  ઈમ્પ્રુવમેન્ટ  (Improvement in Reproductive and Child Health):

હેલ્થ એજ્યુકેશન રિપ્રોડક્ટિવ  હેલ્થ  (reproductive health) અને ચાઇલ્ડ  હેલ્થ  (child health) માટે અનિવાર્ય છે. ખાસ કરીને મહિલાઓને પ્રેગ્નનસિ  (pregnancy), પોષણ (nutrition), અને સલામત માતૃત્વ (safe motherhood) વિશે માહિતી આપવામાં આવે છે. હેલ્થ લક્ષી જ્ઞાનથી ચાઇલ્ડ કોને સમયસર અને યોગ્ય ખોરાક મળે છે, અને તેઓ તેમના વિકાસ માટે શ્રેષ્ઠ હેલ્થ મય સ્થિતી મેળવી શકે છે.

13. હેલ્થ  સહાયતા (Empowerment in Health Decision Making):

હેલ્થ  એજ્યુકેશન  લોકોમાં હેલ્થ  સંબંધી નિર્ણયો (health decisions) લેવા માટે સક્ષમ બનાવે છે. હેલ્થ એજ્યુકેશન દ્વારા લોકોએ યોગ્ય માહિતી મેળવી શકે છે કે ક્યારે ડોક્ટર પાસે જવું (when to see a doctor), કઈ સારવાર અપનાવવી (which treatment to choose), અને કઈ હેલ્થ  સેવાઓ (health services) તેમની માટે શ્રેષ્ઠ છે. જ્ઞાનને કારણે તેઓ સ્વતંત્ર રીતે પોતાનું હેલ્થ  સંચાલન કરી શકે છે.

14. ફિટનેસ અને જીવસર્જકતા (Fitness and Vitality):

હેલ્થ  એજ્યુકેશન  ફિટનેસ (fitness) અને જીવસર્જકતા (vitality) વધારવામાં સહાય આપે છે. કોમ્યુનિટી ના લોકોમાં વ્યાયામ (exercise), મેડિટેશન (meditation), યોગ (yoga), અને હેલ્થ લક્ષી આદતો (healthy habits) વિશે જાગૃતિ વધે છે. આદરાથી ફિટનેસ અને શક્તિમાં વધારો થાય છે, જે લોકોની કાર્યક્ષમતા (work efficiency) અને જીવનની ગુણવત્તા (quality of life) સુધારવામાં સહાય કરે છે.

15. લાંબા ગાળાના હેલ્થ  લાભો (Long-term Health Benefits):

હેલ્થ એજ્યુકેશન લોકોમાં સ્વસ્થ જીવનશૈલી (healthy lifestyle) અપનાવવાની પ્રેરણા આપે છે, જેના કારણે લાંબા ગાળાના હેલ્થ  લાભો પ્રાપ્ત થાય છે. જેમ કે, તંદુરસ્ત આહાર (healthy diet), નિયમિત વ્યાયામ (regular exercise), અને મર્યાદિત તણાવ (stress management)ના પગલે હૃદયરોગ (heart diseases), ડાયાબિટીસ (diabetes), અને મોટાપો (obesity) જેવા લાંબા ગાળાના ડીસીઝ થી બચી શકાય છે.

16. ફેલાવેલ જ્ઞાન (Transfer of Knowledge):

હેલ્થ  એજ્યુકેશન  એક વ્યકિતથી બીજી વ્યકિત સુધી જ્ઞાન પહોંચાડવાનું કામ કરે છે. જેમ કે, જો એક વ્યક્તિ હેલ્થ  એજ્યુકેશન માં ભાગ લે છે અને જાણકારી મેળવે છે, તો તે જ્ઞાનને તેના પરિવાર, મિત્રોને અને સમગ્ર કોમ્યુનિટી સુધી પહોંચાડે છે. આ રીતે, હેલ્થ  વિશેની માહિતી પ્રસાર થાય છે અને સમગ્ર સમાજ હેલ્થ લક્ષી માહિતીમાં ધનિક બને છે.

17. અન્ય હેલ્થ પ્રોગ્રામ્સ માટે આધાર (Foundation for Other Health Programs):

હેલ્થ  એજ્યુકેશન નો લાભ એ છે કે તે અન્ય હેલ્થ લક્ષી કાર્યક્રમો (health programs) માટે મજબૂત આધારભૂત માળખું પૂરું પાડે છે. હેલ્થ એજ્યુકેશનના માધ્યમથી કોમ્યુનિટી સભ્યોની જાગૃતિ વધારવામાં સહાય થાય છે, જેનાથી રસીકરણ (vaccination), રોગ નિયંત્રણ (disease control), અને કુટુંબ કલ્યાણ (family welfare) જેવા કાર્યક્રમોમાં સફળતા પ્રાપ્ત થાય છે.

18. સ્વસ્થ કામદારો (Healthy Workforce):

હેલ્થ એજ્યુકેશનનો લાભ કોમ્યુનિટી માટે એ પણ છે કે તે સ્વસ્થ કામદારો (healthy workforce)નું નિર્માણ કરે છે. હેલ્થ  જ્ઞાન ધરાવતા લોકો શ્રેષ્ઠ કાર્યક્ષમતા (efficiency) સાથે કામ કરે છે, અને તેઓ બિમારીઓથી મુક્ત રહેતા હોવાથી ઓછા દિવસો માટે અભાવમાં રહે છે (less absenteeism). આ અર્થવ્યવસ્થા (economy) માટે પણ ફાયદાકારક છે.

19. જૈવિક રોગચાળાને નિયંત્રણમાં રાખવું (Control of Biological Epidemics):

હેલ્થ  એજ્યુકેશન ના માધ્યમથી લોકો એપીડેમિક  (epidemics) વિશે જાગૃત થાય છે, જેમ કે, ફેલાયેલી બિમારીઓને રોકવા માટે જૈવિક અભિગમ (biological measures), સ્વચ્છતા (hygiene), અને રસીકરણ (vaccination) કેમ મહત્વના છે તે સમજવામાં મદદ થાય છે. આથી રોગચાળા ફેલાતાં અટકાવાય છે, જે લોકસંખ્યાને અને હેલ્થ પ્રણાલિકાને સુરક્ષિત કરે છે.

OR

a. Define Community Health Nursing
કોમ્યુનિટી હેલ્થ નર્સિંગની વ્યાખ્યા આપી.02

કોમ્યુનિટી હેલ્થ નર્સિંગ –

” કોમ્યુનિટી હેલ્થ નર્સિંગ લોકોના હેલ્થ ને પ્રોત્સાહન (પ્રમોશન) અને સાચવવા (પ્રિઝર્વેશન) માટે લાગુ પાડવા માં આવેલ પબ્લિક હેલ્થ પ્રેક્ટીસ નાં નર્સિંગનું સંશ્લેષણ (Synthesis) છે. કોમ્યુનીટી હેલ્થ નર્સિંગનો અર્થ છે કોમ્યુનીટીમાં દર્દી અને સ્વસ્થ લોકો હેલ્થ સેવાઓ પ્રદાન કરવી .કોમ્યુનીટી હેલ્થ નર્સિંગ કોમ્યુનીટી મા રહેલી વસ્તી નાં હેલ્થ ની સ્થિતિ અને કરવા માં આવેલા મૂલ્યાંકન (એસેસમેન્ટ) નાં માર્ગદર્શન દ્વારા નક્કી કરવામાં આવે છે “

અથવા

“કોમ્યુનીટી હેલ્થ નર્સિંગ એ નર્સિંગનું એક ક્ષેત્ર છે જેમાં પ્રાથમિક હેલ્થ સંભાળ (Primary health care) અને પબ્લિક હેલ્થ નર્સિંગ. સાથે ની નર્સિંગ પ્રેક્ટિસનું મિશ્રણ છે”

b. What is family planning? Last out the farmly planning methods?
ફેમિલી પ્લાનિંગ એટલે શું? ફેમિલી પ્લાનિંગની પ્ધ્ધતિઓની યાદી બનાવો05

ફેમિલી પ્લાનિંગ એટલે

ફેમિલી પ્લાનિંગ એટલે ફેમિલી એ પોતાના બાળકોની સંખ્યા નક્કી કરવી અથવા બે બાળકો વચ્ચે યોગ્ય અંતર રાખવું તેમના માટે તે ઘણી જુદી જુદી જાતની કોન્ટ્રાસેપ્ટિવ મેથડ અને ફર્ટિલિટી ટ્રીટમેન્ટ નો ઉપયોગ કરે છે. આ માટે તે જુદી જુદી એજ્યુકેશનલ સોશિયલ અને મેડિકલ સર્વિસિસ નો ઉપયોગ કરે છે જેનો મુખ્ય હેતુ તે કપલ પોતાની કેટલા બાળકો ને જન્મ આપવો છે તે નક્કી કરે છે તેથી તે તેની ઇચ્છિત ફેમેલી સાઈઝ રાખી શકે આ સિવાય તેની સાથે સેક્સ્યુઅલ હેલ્થ એજ્યુકેશન અને રીપ્રોડક્ટિવ અને ચાઈલ્ડ હેલ્થ ની સર્વિસીસને પ્રમોટ કરવામાં આવે છે

1.નેચરલ મેથડ

• વિદ્રોલ અથવા કોઇટસ ઈંટરપ્ટસ
• સેલ્ફ કંટ્રોલ
• રીધમ મેથડ અથવા સેફ પિરિયડ
• બેઝલ બોડી ટેમ્પરેચર

2.આર્ટિફિશિયલ

A . ટેમ્પરરી
1. કેમિકલ મેથડ → ફોર્મ ટેબલેટ્સ
→જેલી અથવા ક્રીમ
→મિકેનિકલ મેથડ

2.મિકેનિકલ મેથડ → કોન્ડોમ ફોર મેલ → વજાયાનલ ડાયાફાર્મ → સર્વાઇકલ કેપ ફોર ફિમેલ

3. હોર્મોનલ મેથડ
→ ઓરલ પીલ્સ
→ ઇન્જેકટેબલ કોન્ટ્રાસેપટીવ
→સબડર્મલ ઇમ્પ્લાન્ટ

4. ઇન્ટ્રા યુટેરાઈન ડીવાઈસ → લીપીસ લુપ → કોપર-T

B. પરમેનેન્ટ
→ વાઝેકટોની અથવા એનએસવી (N.S.V)
→ ટ્યુબેક ટોમી
→ લેપ્રોસ્કોપી

c. Explain factors affecting on health
ફેલ્થ પર અસર કરતા પરિબળો સમજાવે05

1. લાઈફ સ્ટાઈલ (Lifestyle)

– *ડાયટ (Diet):* સંતુષ્ટ અને ન્યુટ્રીટીવ ડાયટ ન લેતા હેલ્થ સમસ્યાઓ, જેમ કે ન્યુટ્રીશનની ડેફિસીયન્સી અને ઓબેસિટી.

– *એક્સેરસાઈઝ (Exercise):* નિયમિત એક્સેરસાઈઝના અભાવને કારણે હ્રદયડીસીઝ, ઓબેસિટી અને અન્ય બિમારીઓ.

– *તંબાકુ અને આલ્કોહોલ (Tobacco and Alcohol):* સ્મોકિંગ અને આલ્કોહોલનો અતિરેક એન્વાયર્મેન્ટમાં હાનિકારક છે.

– *નશીલા પદાર્થો (Substance Abuse):* નશીલા પદાર્થોનો ઉપયોગ હેલ્થને ગંભીર અસર પહોંચાડે છે.

2. ડાયટ અને ન્યુટ્રીશન (Diet and Nutrition)

– *ન્યુટ્રીશનના તત્વો (Nutrients):* વિટામિન, પ્રોટીન, અને મિનરલ્સનું પૂરતું પ્રમાણ હેલ્થ માટે જરૂરી છે.

– માલ ન્યુટ્રીશન અને ઓવર ન્યુટ્રીશન (Malnutrition and Overnutrition):* ન્યુટ્રીશનની ડેફિસીયન્સી અથવા અતિરેક બંને હેલ્થને નુકસાન પહોંચાડે છે.

3. એન્વાયર્મેન્ટ (Environment)

– *હવા અને વોટરનું પ્રદૂષણ (Air and Water Pollution):* પ્રદૂષિત હવા અને વોટરથી વિવિધ બિમારીઓ થાય છે.

– *હાઉસીંગ અને સેનિટેશન (Housing and Sanitation):* ગંદકી અને અયોગ્ય હાઉસીંગ પરિસ્થિતિ હેલ્થ પર ખરાબ અસર પાડે છે.

4. ઈકોનોમીકલ ફેકટર્સ (Economic Factors)

– *ઈકોનોમીકલ સ્થિતિ (Economic Status):* ગરીબી અને ઈકોનોમીકલ મુશ્કેલીઓ હેલ્થ સર્વિસીસ અને ન્યુટ્રીશનમાં અવરોધ સમાન છે.

– *નોકરી અને રોજગાર (Employment and Occupation):* નોકરીના પ્રકાર અને કાર્ય એન્વાયર્મેન્ટ હેલ્થ પર પ્રભાવ પાડે છે.

5. સમાજ અને સંસ્કૃતિ (Society and Culture)

– *એજ્યુકેશન (Education):* એજ્યુકેશનની કમી હેલ્થ જાગૃતિ અને હેલ્થ સર્વિસીસના ઉપયોગમાં અવરોધ સમાન છે.

– *પરિવાર અને સોશ્યલ આધાર (Family and Social Support):* મજબૂત પારિવારિક અને સોશ્યલ આધાર મેન્ટલ હેલ્થ અને સુખાકારીમાં સુધારો લાવે છે.

6. જીનેટિક્સ (Genetics)

– *જીનેટિક ડીસીઝ (Genetic Disorders):* ફેમીલીમાં ચાલતા ડીસીઝ, જેમ કે ડાયાબિટીસ, હ્રદયડીસીઝ, અને અન્ય જીનેટિક ફેકટર્સ હેલ્થ પર અસર કરે છે.

d. Explain role of community health nurse in family health serviees. ફેમેલી હેલ્થ સર્વિસમાં કોમ્યુનીટી હેલ્થ નર્સનો ફાળો સમજાવો .08

(A) Community health nurse in survey work:-

i) Collecting demographic facts-ડેમોગ્રાફિક ડેટા એકઠા કરવા

ii) Making list of homes- ઘરનું લીસ્ટ બનાવવું

housing location ની ઓળખ કરવી.

iii) pregnant mother, eligible couples, infants and children જે below the school going છે તેના વિશે ની information collect કરવી.

(B) Function of CHN in Educations functions and motivation:

i) small family norms અપનાવવા encourage (પ્રોત્સાહિત) કરવા.

ii) family planning ની masses effectively રીતે importance and necessity વિશે explain કરવું.

iii) teaching and communication ની ઘણી બધી techniques નો ઉપયોગ કરવો.

iv) eligible couple ને contraceptives  નો use કરવા માટે motivate કરવા અને તેના use વિશે education આપવું.

v) family planning services operation or permanent methods માટે લોકો ને motivate કરવા.

(C) Function of CHN in managerial function;

i) Conducting clinics-કલીનીક ચલાવવી

ii) Deciding the date and place of clinics-કલીનીક નું સ્થળ,સમય અને તારીખ નક્કી કરવી

iii) Arranging equipment and other resources at clinic

iv) Arrangement and distribution of contraceptive-

v) Insertion and removal of IUD’s

જેમાં IUCD ને Insert કરવી.અને તેનું ફોલો અપ લેવું.અને જરૂર જણાય ત્યારે remove પણ કરી આપવી.

(D) Organizing family planning camps

કોમ્યુનીટી માં ફેમીલી પ્લનીન્ગ ના કેમ્પ ને ઓર્ગેનાઈઝ કરી ને લોકો ને જરૂરી ફેમીલી પ્લનીન્ગ ની સુવિધા ઉપલબ્ધ કરાવવીજેમાં ખાસ કરીને પરમેનેન્ટ ફેમિલી પ્લાનિંગની પદ્ધતિ લોકો અપનાવે તે માટેના પ્રયત્નો કરવા અને જરૂરિયાત જણાય ત્યારે આવા કેમ્પનું આયોજન કરી લાભાર્થીઓને તેના સુધી પહોંચતા કરવા

(E) Maintaining Records

ફેમિલીને હેલ્થ કેર સર્વિસીસ આપ્યા બાદ તેને આપેલી કેરનો તમામ રેકોર્ડ રાખવો જેમાં ફેમિલી ફોલ્ડર માં બધી ડિટેલ નો સમાવેશ રાખો. કોમ્યુનિટીમાં કેટલા છે એલિજિબલ કપલ છે તેમજ ANC,PNC વગેરેનો યોગ્ય ડેટા રાખો અને તમામ આપેલી સર્વિસીસ ને રેકર્ડમાં રાખવું જેથી તેનો યોગ્ય ઉપયોગ ભવિષ્યમાં થઈ શકે

(F) Liaison work-

કોમ્યુનિટી હેલ્થ નર્સ એ ફેમેલીમાં હેલ્થ સર્વિસીસ આપતી વખતે હેલ્થ કેર સર્વિસીસ અને હેલ્થ સર્વિસીસની જેમને જરૂરિયાત છે તેવા લોકો વચ્ચે લિંક બનીને કામ કરશે જેથી તે લોકોને હેલ્થ કેર સિસ્ટમની મુખ્ય ધારામાં તેઓને લાભ મળે તેવા પ્રયત્નો કરશે

i) NGO’s and voluntary organization ને co-operate કરવા માટે કહેવું.

હેલ્થનું કામગીરી અથવા તો ફેમિલીની જે હેલ્થ નીડ છે તે તમામ ગવર્મેન્ટ દ્વારા કે પોતાના દ્વારા આપી શકાતી નથી તેથી ઘણી વખત જુદી જુદી એનજીઓ અને કો ઓપરેટિવ ઓર્ગેનાઇઝેશન દ્વારા આવી સર્વિસીસ પૂરી પાડવામાં આવતી હોય છે તો તેમાં તેમણે સાથ સહકાર આપવો

Q-2 Write Short Notes (Any Five) ટૂંક નોંઘ લખો (કોઈ પણ પાંચ)5×5=25

a. Principles of Home visit હોમ વિઝિટના સિધ્ધાંતો

હોમ વિઝિટનાં સિદ્ધાંતો નીચે મુજબ છે.

• (1) લોકોની જરૂરીયાત પ્રમાણે પ્લાનીંગ કરવુ જોઇએ. દા.ત: અમૂક એરીયામાં અમુક પ્રકારનો હેલ્થ પ્રોબ્લેમ હેલ્થ પ્રોબ્લેમ હોય છે. તે મુજબ હેલ્થ નીડનાં અનુસંધાને હોવી જોઇએ.
• (2) ફેમીલીની તમામ માહિતી ચોકસાઇપૂર્વક એકઠી કરવી તેમજ કોમ્યુનીટીની જનરલ ઇન્ફોર્મેશન પણ એકઠી કરવી. જેમાં ફેમીલીની સાઇઝ, ઇન્કમ, રીલીજીયન, કસ્ટમસ વગેરે વિશે પૂછવુ.
• (3) વિઝીટ દરમ્યાન વ્યક્તિની લાગણી અને જરૂરીયાત પ્રત્યે સેન્સેટીવ થવુ.
• (4) નર્સિંગ પ્રોસિઝર હંમેશા સલામત રીતે અને ટેકનીકલ સ્કીલ વાપરી કરવા.
• (5) કામના પ્રમાણ કરતા ગુણવત્તાને વધારે મહત્વ આપવું.
• (6) ફેમીલી સાથેનો એપ્રોચ હંમેશા નમ્રતાપૂર્વકનો અને વિશ્વાસ બેસે તેવો હોવો જોઇએ.

b. Antenatal Clinic એન્ટીનેટલ કલીનિક

• ક્લિનિક ગીચ એરીયા તેમજ માર્કેટ અને સ્કૂલથી દૂર હોવું જોઈએ
• ક્લિનિક લોકો સહેલાઈથી પહોંચી શકે તેવી જગ્યાએ હોવું જોઈએ ત્યાં સુધી પહોંચવા માટે વાહન વ્યવહાર ની સગવડતા હોવી જોઈએ અથવા લોકો ચાલીને પહોંચી શકે તેટલું નજીક હોવું જોઈએ
• ક્લિનિક બિલ્ડીંગ સારું અને સગવડતા વાળું અને તેમાં જાણીતી જગ્યાએ હોવું જોઈએ ક્લિનિક નું માં સ્ત્રીઓને (A.N.C) બેસવાની વ્યવસ્થા હોવી જોઈએ
• ક્લિનિકમાં સગર્ભા માતા ની પ્રાઇવેસી જળવાઈ રહે તે માટે એક્ઝામિનેશન રૂમ ટેબલ અને સ્ક્રીન હોવા જોઈએ
• ઇન્વેસ્ટીગેશન રૂમ તથા પીવાના પાણીની સગવડતા હોવી જોઈએ
• ડોક્ટર રૂમ લેબોરેટરી ઓફિસ એ દરેક રૂમ અલગ અલગ હોવા જોઈએ
• ક્લિનિક નું બિલ્ડીંગ પાકુ બાંધેલું હોવું જોઈએ તેમજ ફ્લોર નો એરીયા સિમેન્ટ અથવા તો ટાઇલ્સ વાળો હોવો જોઈએ
• ક્લિનિક નું રૂપ સિમેન્ટ કોંક્રેટના સ્લેબ વાળું અથવા તો સિમેન્ટના પતરાવાળું હોવું જોઈએ ફ્લોર લીસી ન હોવી જોઈએ કે જેથી લાભાર્થી સ્લીપ થઈને ઇન્જર્ડ થઈ જાય
• બિલ્ડીંગ પૂરતા હવા ઉજાસ વાળું તેમજ 24 કલાક ઇલેક્ટ્રિસિટી સપ્લાય મળી રહે તે પ્રકારનું તેમજ લાભાર્થીને દરેક પ્રકારની સારવાર મળી રહે તે પ્રમાણેનું હોવું જોઈએ
• રૂમ ક્લિનિકમાં પૂરતા પ્રમાણમાં રૂમ હોવા જોઈએ જેમ કે વેઇટિંગ રૂમ સેન્ટ્રલ રજીસ્ટ્રેશન રૂમ લેબોરેટરી ક્લાર્ક રૂમ વગેરે હોવા જોઈએ
• ક્લિનિકના રજીસ્ટર કાર્ડ તેમજ ફોલ્ડર નંબર વાઇસ ગોઠવી શકાય તેવી વ્યવસ્થા હોવી જોઈએ અને આના માટે રજીસ્ટ્રેશન રૂમ અલગ હોવો જોઈએ ડોક્ટર એક્ઝામિનેશન અને કન્સલ્ટિંગ રૂમ તેમજ કોન્ફરન્સ રૂમ વગેરે ની સગવડતા હોવી જોઈએ
• નર્સિસના ટીચિંગ એન્ડ કોન્ફરન્સ રૂમમાં ઇમ્યુનાઈઝેશન કરી શકાય તેમજ હેલ્થ એજ્યુકેશન અથવા તો હેલ્થ ટીચિંગ આપી શકાય તેવી વ્યવસ્થા હોવી જોઈએ કે જેમાં ટીવી ન્યુઝ પેપર મેગેઝીન વગેરે હોવા જોઈએ ડ્રિંકિંગ વોટર ટોયલેટ વોશબેસિન લેટરીન વગેરેની વ્યવસ્થા હોવી જોઈએ
• ક્લિનિકમાં એન્ટ્રન્સ અને એક્ઝિટ માટે અલગ અલગ ડોર અથવા તો ફેસિલિટી હોવી જોઈએ જેથી કરીને એક જગ્યા પર લોકોની ભીડ એકઠી થાય નહીં
• ક્લિનિકમાં ફર્નિચર જરૂરિયાત પ્રમાણેનું તેમજ વર્કિંગ કન્ડિશનમાં હોવું જોઈએ વેઇટિંગ રૂમમાં બેસવા માટે બેન્ચીસ અથવા તો ચેર ખાલી હોવી જોઈએ ઉપરાંત રજીસ્ટ્રેશન રૂમમાં ત્રણથી ચાર ચેર તેમજ ત્રણથી ચાર ટેબલ હોવો જોઈએ નર્સિંગ રૂમમાં ટેબલ ત્રણથી ચાર રેકોર્ડ રાખવા માટે રજીસ્ટર બોર્ડ એક્ઝામિનેશન ટેબલ વગેરે હોવા જોઈએ ડોક્ટર કન્સલ્ટિંગ તેમજ એક્ઝામિનેશન માટે ટેબલ ચેર તેમજ એક્ઝામિનેશન ટેબલ્સ સ્ક્રીન વગેરેની વ્યવસ્થા હોવી જોઈએ
• ફિઝિકલ એક્ઝામિનેશન માટે બ્લડ પ્રેશર ઇન્સ્ટ્રુમેન્ટ એટલે કે સ્ફીગ્મોમેનોમીટર ટોર્ચ ટંગ સ્ટેચ્યુલા હેમર થર્મોમીટર હાઈટવેટ મશીન તેમજ ગાયનેક એક્ઝામ માટે વજાયન સ્પેક્યુલમ વજાઈનર સર્વાઇકલ હોલસેલમ વગેરે પૂરતા પ્રમાણમાં લીનન તેમજ સીટ મેટ્રેસ સ્ક્રીન ટોવેલ નેપકીન વગેરે હોવા જોઈએ જરૂરી સ્ટેશનરી જેમ કે રજીસ્ટર પેપર પેડ પંચ ફાઈલ ઓપીડીકેસ પેપર વગેરે હોવા જોઈએ એવી એઇડ્સ જેવા કે ક્લિક બુક પેમ્પલેટ રોલર બોર્ડ ઓવર હેડ પ્રોજેક્ટર કોમ્પ્યુટર લેપટોપ વગેરે સાધનો હોવા જોઈએ જેથી કરીને હેલ્થ એજ્યુકેશન સારું અને અસરકારક આપી શકાય જરૂરી મેડિસિન જેવી કે ટેબલેટ આઈ એમ ફોલિક એસિડ બી કોમ્પ્લેક્સ કેલ્શિયમ વગેરે તેમજ એન્ટિસેફટીક લોશન જેવા કે સ્પિરિટ ડેટોલ સેવલોન બીટાડીન વગેરે હોવા જોઈએ ઉપરાંત જરૂરી ટેસીંગ મટિરિયલ જેમાં ગોલ્ડ પીસ કોટન પેડ બેન્ડેજ વગેરે મટીરીયલ પણ હોવું જોઈએ
• ક્લિનિક સારી રીતે ચાલે તે માટે પહેલા દરેક પ્રકારની સગવડતા ક્લિનિકમાં હોવી જોઈએ લોકોના સહકાર ક્લિનિક માટે ખૂબ જ અગત્યની બાબત છે સાર્વજનિક સંસ્થાઓ સામાજિક સંસ્થાઓ મહિલા મંડળો યુવક મંડળ તેમજ વોલ્યુન્ટરી સંસ્થાઓ વગેરેનો સહકાર ક્લિનિક માટે ખૂબ જ અગત્યનો છે ક્લિનિક જે જગ્યાએ ચલાવવાનું છે તે ગામની સોશિયલ ઇકોનોમિકલ કન્ડિશન પ્રમાણે તેમજ લોકો ક્લિનિકમાં સરળતાથી આવી શકે તે માટેની વ્યવસ્થા તેમજ ક્લિનિકમાં કમ્પોઝિશન મુજબ આરોગ્ય માટેનો ફિલ્મશો લાઇટ રીફ્રેશ મેન્ટ વગેરેની વ્યવસ્થા હોવી જોઈએ

c. Dimensions of Health આરોગ્ય પરિણામ

1. ફિઝિકલ ડાયમેન્શન
   બોડીની સંપૂર્ણ કામગીરી સારી ફિઝિકલ હેલ્થના સાઈન છે.
   સારો રંગ
   હેલ્ધી સ્કિન
   બ્રાઇટ આખો
   બોડી સાથેના ચમકદાર વાળ અને વધારે ફેટ
   નહીં
   એક મીઠો સ્વાસ
   સારી ભુખ
   સારી ઊંઘ
   બોવેલ અને બ્લડરના રેગ્યુલર ફંક્શન
   સરળ ઇઝી અને કોર્ડીનેન્ટ બોડીની મુવમેન્ટ
   બધા જ વાઈટલ નોર્મલ રેન્જમાં છે.

2.મેન્ટલ ડાયમેન્શન
તે ફ્લેક્સીબિલિટી અને પર્પસ ની સેન્સ સાથેના લાઈફ ના વિવિધ એક્સપિરિયન્સ ને રિસ્પોન્સ આપવાની એબિલિટી છે.

મેન્ટલી હેલ્ધી વ્યક્તિના સારા સાઇન
ઇન્ટર્નલ કોનફ્લિક થી ફ્રી સારી રીતે સમાયોજિત
ક્રિટિઝમ સ્વીકારવી અને સરળતાથી અપસેટ ન થાય. પોતાની આઇડેન્ટિફાઈ માટે શોધક
સેલ્ફ ઇસ્ટીમ માટે સ્ટ્રોંગ સેન્સ તે પોતાને જાણે છે (જરૂરિયાત પ્રોબ્લેમ અને ગોલ)
સેલ્ફ કંટ્રોલ સારો પ્રોબ્લેમ નો સામનો કરે છે અને તેને બુદ્ધિપૂર્વક સોલ્વ કરવાનો પ્રયાસ કરે છે.

3.સોશિયલ ડાયમેન્શન
વ્યક્તિનું સોશિયલ સ્કિલ લેવલ સામાજિક કાર્યો અને પોતાને સોસાયટીના મેમ્બર તરીકે જોવાની એબિલિટી.

4.સ્પિરીચ્યુઅલ ડાયમેન્શન
તે માણસના આત્મા અને ફીલિંગ સાથે સંબંધિત છે. તે બ્રહ્માંડના યુનિવર્સ પાસા માં વિશ્વાસ છે.
જે ઇન્ટર્નલ અને એક્સટર્નલ કોન્ફ્લિક્ટ બંનેના ઉકેલો.
વ્યક્તિઓને લાઇફ નો અર્થ અને પર્પસ શોધવામાં મદદ કરે.
લાઈફની ફિલોસોફી પ્રોવાઇડ કરે. ડાયરેક્શન, ઈથીકલ, વેલ્યુ અને ઉચ્ચ જીવન જીવવાના સિદ્ધાંતો.
રીયલ લાઈફની પરિસ્થિતિનો સામનો કરવા માટે શક્તિ અને કોન્ફિડન્સ રાખે.

ઈમોશનલ ડાયમેન્શન
આ ફીલીંગ ને રિલેટેડ છે.

6.વોકેશનલ ડાયમેન્શન
આ માનવ અસ્તિત્વનો એક ભાગ છે.
ફિઝિકલ અને મેન્ટલ હેલ્થ બંનેને પ્રોત્સાહન આપવાના કાર્યનો રોલ પ્લે કરે છે.
તે સેટિસ્ફેક્શન અને સેલ્ફઇસ્ટીમ પ્રદાન કરે છે.

7.અધર ડાયમેન્શન
ફિલોસોફીકલ ડાયમેન્શન કલ્ચરલ ડાયમેન્શન
સોસીયો ઇકોનોમિક ડાયમેન્શન એજ્યુકેશનલ ડાયમેન્શન
ન્યુટ્રીશનલ ડાયમેન્શન ક્યુરેટીવ ડાયમેન્શન
_પ્રીવેન્ટીવ ડાયમેન્શન વગેરે.

d. Air pollution – વાયુ પ્રદુષણ

એર પોલ્યુશન (Air Pollution)

એર પોલ્યુશન તે હવામાં અનેક હાનિકારક પદાર્થો અને દૂષકોનું મિશ્રણ છે, જે માનવ આરોગ્ય અને પર્યાવરણ પર નુકસાનકારક અસર કરે છે. તે મુખ્યત્વે માનવ પ્રવૃત્તિઓ અને કુદરતી ઘટનાઓથી ઉત્પન્ન થાય છે.

એર પોલ્યુશનના કારણો:

1. ઉદ્યોગો અને ફેક્ટરીઓ:

• ઉદ્યોગોમાંથી નીકળતા ધૂમાડા, કાર્બન ડાયોક્સાઇડ (CO₂), સલ્ફર ડાયોક્સાઇડ (SO₂), અને અન્ય હાનિકારક વાયુઓ હવામાં પ્રદૂષણ વધારતા છે.

1. યાતાયાત (વાહનો):

• મોટર વાહનોમાંથી નીકળતી કાર્બન મોનોક્સાઇડ (CO), નાઇટ્રોજન ઓક્સાઇડ્સ (NOₓ), અને હાઇડ્રોકાર્બન જેવા પદાર્થો હવામાં પ્રદૂષણ પેદા કરે છે.

1. કચરાનો જથ્થો અને બળતણ:

• ઘરના કચરાનો અયોગ્ય રીતે નાશ કરવો અથવા બળાવવા, ખેતરજમીન પર કચરો બળાવવાથી હવા પ્રદૂષિત થાય છે.

1. કૃષિ પ્રવૃત્તિઓ:

• કૃષિ માટે થતી પેસ્ટિસાઇડ્સ અને ખાતરનો ઉપયોગ હવામાં ઝેરી વાયુઓ છોડી શકે છે.

1. કુદરતી ઘટનાઓ:

• જંગલની આગ, ધૂળના વાવાઝોડા, અને જ્વાળામુખી વિસ્ફોટ જેવા કુદરતી ઘટનાઓ પણ હવામાં પ્રદૂષણ ફેલાવે છે.

એર પોલ્યુશનના પ્રભાવો:

1. માનવ આરોગ્ય પર પ્રભાવ:

• ફેફસાંની બીમારીઓ, શ્વાસ લેવામાં તકલીફ, અસ્થમા, હૃદયરોગ, અને ફેફસાંના કેન્સર જેવા ગંભીર આરોગ્ય મુદ્દા ઊભા કરી શકે છે.
• તબીબી સંસ્થાઓના અહેવાલો મુજબ, પ્રદૂષિત હવામાં વધુ સમય સુધી રહેવું મોતને ઘટક બનાવે છે.

1. પર્યાવરણ પર પ્રભાવ:

• હવામાં પ્રદૂષક પદાર્થોનો જથ્થો વૃક્ષો, છોડ અને કૃષિ પરત લાવી શકાય તેવા નુકસાન કરે છે.
• એસિડ રેઇન (અમ્લીય વરસાદ) થવાની સંભાવના, જે જમીન, પાણી અને પાક પર પ્રતિકૂળ અસર કરે છે.

1. ઓઝોન પતલી થવી:

• હવામાં કેટલાક પ્રદૂષક પદાર્થો જેમ કે ક્લોરોફ્લોરોકાર્બન (CFC) ઓઝોન પતળી કરી શકાય છે, જે માનવ જાતને ખતરનાક પરાબૈંગની કિરણોથી રક્ષણ આપતી ઓઝોન સ્તરને અસર કરે છે.

1. ક્લાઈમેટ ચેન્જ (હવામાન પરિવર્તન):

• એર પોલ્યુશનમાંથી ઉત્સર્જિત હરીફ ગેસો જેમ કે મીથેન અને કાર્બન ડાયોક્સાઇડ ગ્લોબલ વોર્મિંગમાં યોગદાન આપે છે, જે હવામાન પરિવર્તન તરફ દોરી શકે છે.

એર પોલ્યુશન અટકાવવાના ઉપાયો:

1. પ્રદૂષણ નિવારક ટેકનોલોજી:

• ફેક્ટરીઓમાં ફ્લુ ગેસ ડિસલ્ફુરાઇઝેશન, એર ફિલ્ટરેશન ટેકનોલોજી, અને ડસ્ટ કન્ટ્રોલ મશીનો લગાડવા.

1. સ્વચ્છ ઉર્જા સ્ત્રોતો:

• પૌરાણિક ઈંધણનો ઉપયોગ ઓછો કરીને, સોલર, પવન ઉર્જા જેવા નવિનીકરણ ઉર્જા સ્ત્રોતોનો ઉપયોગ કરવો.

1. વાહન પ્રવૃત્તિઓ ઘટાડવી:

• જાહેર પરિવહનનો ઉપયોગ વધારવો, વાહન ચકાસણી અને કેટલિટિક કન્વર્ટર જેવી ટેકનોલોજીનું ઉપયોગ કરવું.

1. વૃક્ષારોપણ:

• વધુમાં વધુ વૃક્ષો રોપવા, કારણ કે વૃક્ષો કાર્બન ડાયોક્સાઇડ શોષે છે અને પ્રદૂષણને નિયંત્રણમાં રાખે છે.

1. જાગરૂકતા અભિયાન:

• જનતાને પ્રદૂષણના ખતરાની જાણકારી આપવી અને શ્વાસ પ્રદૂષણના પ્રતિકૂળ પ્રભાવ વિશે શીખવવા.

એર પોલ્યુશન આજના સમયમાં એક ગંભીર પર્યાવરણીય સમસ્યા છે, જે માનવ આરોગ્ય અને પર્યાવરણ બંને માટે ખતરનાક છે. એને અટકાવવા માટે દરેક વ્યક્તિએ પોતાનું યોગદાન આપવું આવશ્યક છે, અને સરકાર અને લોકો બંનેએ મળીને પ્રયાસ કરવો જોઈએ.

e. Importance of Records & Reports in Community કોમ્યુનિટીમાં રેકોર્ડસ અને રેપોટસનુ મહત્ત્વ

1. તે કોમ્યુનીકેશન માટે અસરકારક માધ્યમ છે,
2. વ્યક્તિગત અને ફેમિલી અને કોમ્યુનીટીમાં સારા પ્રકારની સેવા આપવામાં મદદરૂપ થાય છે
3. ટાઇમ અને એનર્જી બચાવી શકાય છે.
4. હેલ્થ વર્કર ને તેનાં કામનું આયોજન કરી તેનાં સમયનું અસરકારક રીતે ઉપયોગ કરી શકે છે.
5. હેલ્થ એજયુકેશન નાં માધ્યમ તરીકે તે ઉપયોગમાં લઇ શકાય. દા.ત ગ્રોથ માટે
6. રીસર્ચ માટે ઉપયોગી છે.
7. હેલ્થ માટે લોંગ ટર્મ અને શોર્ટ ટર્મ પ્લાનીંગમાં નર્સને ઉપયોગી છે.
8. નર્સે પોતે આપેલી કેર અને ટીચીંગનાં મૂલ્યાંકન માટે ઉપયોગી છે,
9. ડોકટરને ડીસીઝનાં પ્રોગ્રેસની જાણકારી મળે છે, સામાન્ય રીતે જે રોકોર્ડ જાળવવામાં આવે છે. તેની કાર્ય પધ્ધતિ
10. ફેમિલીના હેલ્થની પરિસ્થિતિનું નિદાન કરી ચોક્કસ જજમેન્ટ આપવા માટે
11. રેકોર્ડ કાયદાકીય રક્ષણ આપે છે
12. રેકોર્ડ ના માધ્યમ દ્વારા ટ્રીટમેન્ટ બરાબર અપાય છે કે કેમ તેનો ખ્યાલ આવે છે તેમજ હેલ્થ વર્કર તથા પેશન્ટ વચ્ચે માર્ગદર્શક બને છે
13. રેકોર્ડ દ્વારા દરેક કર્મચારીઓને તેની જવાબદારીનું ભાન થાય છે
14. ભૂતકાળની કોઈપણ બાબત રેકોર્ડ કરેલી હોય તો તેના દ્વારા માહિતી મેળવવા માટે

f. Types of Communication કોમ્યુનિકેશન પ્રકારો

1.One way communication 

2.two way communication 

✔ 1.one way communication:

કોમ્યુનીકેશનનો પ્રવાહ (flow of communication)  કોમ્યુનિકેટરથી રીસીવર સુધી “વન-વે” છે. દા.ત. lecture method 

Advantages (ફાયદા):

દ્વિ-માર્ગી કોમ્યુનીકેશન (two way communication) કરતાં નોંધપાત્ર ઝડપી

* બહારના નિરીક્ષકને સુઘડ અને કાર્યક્ષમ દેખાય છે.

* સેન્ડર (sender) મનોવૈજ્ઞાનિક રીતે વધુ આરામદાયક છે

* યોજના-સંપૂર્ણતા, ક્રમ, સિસ્ટમીકરણ સાથે સંકળાયેલા છે.

Disadvantages (ગેરફાયદા):

જ્ઞાન લાદવામાં (imposed) આવે છે

શિક્ષણ અધિકૃત (authorised) છે

ઓછી પ્રેક્ષકોની (audience)  ભાગીદારી

કોઈ પ્રતિસાદ (feedback) નથી

માનવ વર્તન પર થોડો પ્રભાવ.

✔ 2.two way communication:

તેમાં sender અને receiver બને ભાગ લે છે.

* શીખવાની પ્રક્રિયા સક્રિય (active) અને લોકશાહી (ડેમોક્રેટિક) છે.

* તે એક-માર્ગી કોમ્યુનીકેશન (one way communication) કરતાં વર્તનને પ્રભાવિત કરે તેવી શક્યતા વધુ છે

Mode of communication:

* મૌખિક વાતચીત (verbal communication)

* અમૌખિક વાર્તાલાપ (non verbal communication)

Verbal communication (મૌખિક વાતચીત):

મોં દ્વારા કોમ્યુનીકેશનની (communication)  પરંપરાગત રીત.

ભાષા એ કોમ્યુનીકેશનનું મુખ્ય વાહન છે.

“Effective verbal communication skills ” નો સમાવેશ થાય છે

* સ્પષ્ટતા અને સંક્ષિપ્તતા

* શબ્દભંડોળ (vocabulary)

* સંકેતાત્મક અને અર્થપૂર્ણ અર્થ

* પેસિંગ (pacing)

* સમય અને સુસંગતતા (relevance)

* રમૂજ (humor)

મૌખિક કોમ્યુનીકેશનમાં લેખિત શબ્દોનો પણ સમાવેશ થાય છે.

Non verbal communication (અમૌખિક વાર્તાલાપ):

વાતચીત શબ્દો સિવાય થાય છે.

ચહેરાના હાવભાવ, હાવભાવ (gesture) , સ્પર્શ અને સ્વર (vocal tone)

Common verbal communication in health care set-up are :

1. Discussion,

2. Meetings,

3. Suggestions,

4. Advice

5. Announcements

6. Periodical talk between employer and employee,

7. Staff conferences

8. Social gatherings.

9. Employee counseling

10.Records and reports

 Standing order

 protocols

 Handbooks

 Manuals

 Complaint book

 Hospital magazine

 Annual reports

g. Methods of Cooking – રાંધવાની રીતો

Method of Preparation – 

ખોરાકને રાંધવા માટે નીચે મુજબ જુદી જુદી પધ્ધતીનો ઉપયોગ કરાય છે.

(1) Boiling (ઉકાળવુ)

(2)Steaming (વરાળ થી બાફવું)

(3) Fraying (તળવુ)

(4) Rousting (શેકવું)

(5) Baking (બેકિંગ)

(6). Grilling (ગ્રિલિંગ)

(1)Boiling (બોઇલિંગ):-

     પાણીને 100* સે. ગ્રેડ ઉકાળીને તેમાં ખોરાક રાંધવામાં આવે છે. આ પધ્ધતી થી દાળ, ભાત, શાક, કઠોળ, કંદમુળ, તથા બીજા શાકભાજી બનાવાય છે.

        આ રીત માં પાણી વધુ વપરાતુ હોવાથી વિટામીન અને ક્ષાર નાશ પામે છે. જેથી બોઇલીંગ મેથડ માં પુરતા પ્રમાણમાં પાણીનો ઉપયોગ કરાય છે.

(2)Steaming (વરાળ થી બાફવું ):- આમાં ગરમીની વરાળ થી ખોરાક ને રાંધવામાં આવે છે. આ નિયમ પર પ્રેશર કુકર કાર્ય કરે છે. તેમાં પ્રેશર કુકર ઉપર સ્ટીમ વધુ હોય છે. તેના દ્રારા બધા પોષક તત્વો જળવાય રહે છે. આમાં સમય તેમજ બળતણ નો બચાવ થાય છે. જેથી આ પધ્ધતી ઉતમ છે. 

 (3) Faying (તાળવુ) :- આની અંદર થેપલા, ઢોસા, દરેક પ્રકારના પુડલા, તેલ સુકીને બનાવવામાં આવે છે. એ જ રીતે પુરી, ભજીયા, વડા, કચોરી વગેરે તે પણ તેલ માં તળી શકાય છે. 

(4) Rousting (શેકવું): થોડુ તેલ કે ઘી મુકીને બનાવાય છે. ત્યાર પછી તેને direct heat ઉપર મુકવામાં આવે છે. આ પધ્ધતી થી ચિકન બનાવાય છે. આ પધ્ધતી પણ સારી છે.

(5) Baking (બેકિંગ): આમાં ડ્રાય હિટ દ્રારા ખોરાક રાંધવામાં આવે છે. તેમા ઓવન નો ઉપયોગ કરી તેની ગરમ હવા દ્વારા દ્વારા ખોરક રાંધવા મા આવે છે. આ પધ્ધતી સારી છે. તેમાં બિસ્કીટ, બ્રેડ, તથા કેક બનાવાય છે.

(6) Grilling (ગ્રિલીંગ): આની અંદર ડ્રાય હિટ ના ઉપયોગ કરવા મા આવે છે મેટલ ની ઝાળી ઉપર ગરમ કરી ખોરક ને રાંધવા મા આવે છે.

h. Immunization Schedule રસીકરણ પત્રક

(-3(A) Write Multiple Choice Questions, નીચેના માથી સાચો જવાબ લખો.10

1.Vector borne diseases are transmitted by વેક્ટર બોર્ન રોગો આનાથી ફેલાય છે

a. Air- હવા

b. Insects જીવજંતુ

c. Animals – પ્રાણીઓ

d. Fomites માખી

2.BCG vaccine protects child from બી. સી. જી. રસીઆ રોગ સામે બાળકને રક્ષણ આપે છે.

a Diphtheria

c. Tetamus

b. Tuberculosis –

d. Pertussis

3.Mamta Day is celebrated at PHC on પી.એચ.સી.માં મમતા દિવસની ઉજવણી આ વારે થાય છે.

a Monday – સોમવાર

b Wednesday બુધવાર

c. Friday શુક્રવાર

d. Tuesday મંગળવાર

4.Epidemiological Triad does not include એપીડેમિયોલોજીકલ ટ્રાઇડમાં આનો સમાવેશ થતો નથી.

a. Agent – એજન્ટ

c. Environment વાતાવરણ

b. Host – હોસ્ટ

d. Education-ભણતર

5.The Causative Organism of AIDS is એઇડ્ઝ થવા માટે જવાબદાર ઓર્ગેનિઝમ

a. H.I.V એચ.આઈ.વી

C. Rubella રૂબેલા

b. Varicella Zoster વેરીસેલા ઝોસ્ટર

d.Mycobacterium Tuberculosis – માઇકોબેક્ટેરિયમ ટ્યુબરક્યુલોસીસ

6.Best source of fron is આયર્નનો મુખ્ય સ્ત્રોત છે

a. Milk – દુધ

c. Rice ચોખા

b. Wheat ઘઉં

d. Jaggery – ગોળ

7.M.P.H.W, stands for – એમ પી.એચ. ડબલ્યુનું પૂર્ણ રૂપ

a. Multipurpose Health Worker મલ્ટી પર્પઝ હેલ્થ વર્કર

b. Mass People Health Worker માસ પીપલ હેલ્થ વર્કર

c. Multipurpose Home Worker મલ્ટી પર્પઝ હોમ વર્કર

d. None of the above એક પણ નહી

8.FAT soluble Vitamin is ફેટ સોલ્યુબલ વિટામિન છે.

a. Vitamin B12 -વિટામીન બ12

c. Vitamin E વિટામીન ઈ

b. Vitamin B1 – વિટામીન બી 1

d.Vitamin C વિટામીન સી

૯.One PHC in plain area covers population of એક પી.એચ.સી. સાદા એરિયામાં વસ્તી કવર કરે છે.

a. 5000- પાંચ હજાર

c. 10000- દસ હજાર

b. 20000 વિસહજાર

d. 30000 ત્રીસ હજાર

10.Children less than 1 year is called – એક વર્ષની અંદરના બાળકને કહેવાય.

a. Neonate – નવજાત

c. Toddler – ટોડલર

b. Infantee ઇન્ફંન્ટ

d. Adolescent- તરુણ

(B) Fill in the blanks.ખાલી જગ્યા પૂરો.10

1.W.H.O. day celebrated on ………. WHO દિવસ ………… દિવસે ઉજવાય છે. (7th April)

2.Igm fat is=………. L.cal – એક ગ્રામ ફેટ = ………..કિલોકેલેરી (9 Kcl)

3.Vitamin D deficiency in children leads to …………. વિટામિન ડી ની ઉણપથી બાળકોમાં…………. રોગ થાય છે. (Ricketts-રીકેટસ)

4.P.E.M. Stands for……………. પી ઈ એમ નું પૂર્ણ રૂપ) (Proteins Energy Malnutrition – પ્રોટીન એનર્જી માલન્યુટ્રીશન )

5………………method is best method for cooking ……………….રીત રાંધવામાં સૌથી સારી રીત છે. (Steaming-સ્ટીમીઈંગ)

6……………. is classified as a body building food ………………ને ખોડી બિલ્ડીંગ ફંડ તરીકે વર્ગીકૃત કરવામાં આવ્યું છે. (પ્રોટીન,ફેટ અને કાર્બો-હાઈડ્રેટ)

7.Salk Vaccine is given for prevention of………………… સાક વેકસીન એ……………………….. પિવેન્ટ કરવા માટે આપવામાં આવે છે. (પોલીયો)

8.Night blindness is caused by deficiency of ………………………. ……………….ની ખામીથી રતાપળાપણું આવે છે. (વિટામીન A)

9.Oral pills are………………… method of family planning ઓરલ પીલ્સ એ કેમિલી પ્લાનિંગની………………………… પ્રધ્ધતિ છે. (ઓરલ હોર્મોનલ)

10………………………………diet is provided to heart disease patients. હૃદયરોગના દર્દીઓને ……………………ડાયટ આપવામાં આવે છે.(સોલ્ટ રેસ્ટ્રીક્ટ ડાયટ )

(C) True and false, ખરા ખોટા જણાવો 10

1.World Cancer Day is celebrated in 4 February. કેન્સર દિવસ ૪ ફેબ્રુઆરી એ ઉજવવામાં છે.(સાચું)

2.One Anganwadi covers 1000 population. એક આંગણવાડી એક હજારની વસ્તીને આવરી લે છે.(સાચું)

3.Patients of corona to be isolated for one month. કોરોના દર્દીને એક માસ સુધી અલગ રાખવામાં આવે છે.(ખોટું)

4.Vaccine is preserved at ……………..°C in LLR ” આઈ.એલ આરમાં વેક્સીનને…………….. સે.એ સાચવવામાં આવે છે. (2 to 8 C)

5.Incubation period of small pox is 4 days. સ્મોલપોક્ષનો ઇન્ક્યુબેશન પિરિયડ ૪ દિવસનો છે.(ખોટું)

6.Growth chart helps to know whether the child is malnourished or not. બાળક રૂપોષિત છે કે નહી તે ગોથયાર્ટની મદદથી જાણી શકાય છે.(સાચું)

7.Red Cross society was founded by Henry Dunant. રેડક્રોસ સોસાયટી એ Henry Dunant શરૂ કરવામાં આવી હતી.(સાચું)

8.Scurvy caused by deficiency of vitamin C સ્કર્વીએ વિટામીન સૌ ની ઉણપથી થાય છે.(સાચું)

9.B.C.G. vaccine is given by Intramuscularly બી.સી.જી.ની રસી બે ઇન્ટ્રામાંયુત્તર આપવામાં આવે છે.(ખોટું)

10.Vitamin B6 is also called Pyridoxine વિટામીન B6 ને પાયરીડોકસાઈન પણ કહે છે.(સાચું)

💥☺☺☺ALL THE BEST ☺☺☺💥💪

નોંધ :-MCQ ANSWER APP ની યુનિક પેટર્ન માં બંને ભાષા માં આગળ paper solution /click here ની નીચે આપેલા છે. ” અ ” પર ક્લિક કરવાથી ભાષા ચેન્જ થશે.

IF ANY QUERY OR QUESTION,REVIEW-KINDLY WATSAPP US No. – 84859 76407