GNM-GNC-S.Y-MSN-II-Date: -30/01/2024

⏩Q-1🔸a) Define Myocardial infarction. (03) માયોકાર્ડીયલ ઈન્ફાકર્શન ની વ્યાખ્યા આપો.

• માયોકાર્ડિયલ ઇન્ફ્રાકશનને ‘હાર્ટ એટેક’ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે.
• માયોકાર્ડિયલ ઇન્ફ્રાકશન એ સિરિયસ મેડિકલ ઇમરજન્સી છે જેમાં હાર્ટ મસલ્સને મળતો બ્લડફલો બ્લોક થય જવાને કારણે માયોકાર્ડિયાલ ટિસ્યુ એ પરમેનન્ટલી ડેમેજ અને ડિસ્ટ્રોય થઇ જાય છે અને નેક્રોસીસ જોવા મળે છે.

🔸b) Enlist risk factors & signs & symptoms of Myocardial infarction. (04) માયોકાર્ડીવલ ઈન્ફાર્ક્શન ના જોખમી પરિબળો તથા ચિહનો અને લક્ષણોની યાદી બનાવો.

Risk factor (રિસ્ક ફેક્ટર) : રિસ્ક ફેક્ટરમાં નોન મોડીફાયેબલ અને મોડીફાયેબલ રિસ્ક ફેક્ટરનો સમાવેશ થાય છે.

✓ નોન મોડીફાયેબલ રિસ્ક ફેક્ટર : નોન મોડીફાયેબલ રિસ્ક ફેક્ટરને આપડે કન્ટ્રોલ કરી શકતા નથી, તેમજ આ રિસ્ક ફેક્ટરને એક્સરસાઇઝ, લાઇફ સ્ટાઇલ મોડિફીકેશન કે મેડિકેશન દ્વારા પણ કન્ટ્રોલ કરી શકતા નથી.

• Here are the terms translated from Gujarati to English:
• એજ – Age
• જેન્ડર (મેન આર ૩ ટાઇમ મોર પ્રોન ટુ ફિમેલ) – Gender (men are 3 times more prone than women)
• ફેમિલી હિસ્ટ્રી – Family history
• રેસ – Race-(આફ્રિકન અમેરિકન હેસ હાઇર ઇનસીડન્સ ઓફ હાર્ટ ડીઝીસ)

✓ મોડીફાયેબલ રિસ્ક ફેક્ટર : મોડીફાયેબલ અથવા કન્ટ્રોલડ રિસ્ક ફેક્ટરને આપડે કન્ટ્રોલ કરી શકીએ છીએ. જે નીચે મુજબ છે :

• સ્મોકિંગ – Smoking
• હાઇ બ્લડ પ્રેશર – High blood pressure
• હાઇ કોલેસ્ટેરોલ લેવલ – High cholesterol level
• ડાયાબિટીસ – Diabetes
• ઓબેસીટી – Obesity
• ફિઝિકલ ઇનએક્ટિવિટી – Physical inactivity
• અનહેલ્થી ડાયટ – Unhealthy diet
• સ્ટ્રેસ – Stress
• ટાઇપ A પર્સનાલિટી – Type A personality
• લેક ઓફ ઇસ્ટ્રોજન ઇન વૂમન – Lack of estrogen in women
• એલીવેટેડ સિરમ હિમોસિસ્ટીન – Elevated serum homocysteine

Sign and symptoms of myocardial infarction

• Here are the terms translated from Gujarati to English:
• ચેસ્ટ પેઇન ઓર ડિસકમ્ફર્ટ – Chest pain or discomfort
• પેઇન મે રેડીએટ ટુ આર્મ, જો, નેક, શોલ્ડર, બેક – Pain may radiate to arm, jaw, neck, shoulder, back
• પેઇન ઇસ સબસ્ટરનલ, સિવીયર એન્ડ ડિફયુસ – Pain is substernal, severe, and diffuse
• ફિલિંગ ઓફ હેવીનેસ, સ્ક્વીઝીંગ – Feeling of heaviness, squeezing
• પેઇન ઇસ નોટ રિલીવ બાય રેસ્ટ એન્ડ મેડીકેશન – Pain is not relieved by rest and medication
• શોર્ટનેસ ઓફ બ્રિથ – Shortness of breath
• ડાયાફોરેસીસ (એક્સકેસિવ સ્વેટિંગ) – Diaphoresis (excessive sweating)
• કુલ, કલામી એન્ડ મોઇસ્ટ સ્કીન – Cool, clammy, and moist skin
• ડીક્રીઝ કાર્ડિયાક કોન્ટ્રાકટીલીટી – Decreased cardiac contractility
• ડીક્રીઝ કાર્ડિયાક આઉટપુટ – Decreased cardiac output
• નોઝીયા એન્ડ વોમિટીંગ – Nausea and vomiting
• રેસ્ટલેસનેસ – Restlessness
• ડીઝીનેસ – Dizziness
• લાઇટહેડનેસ – Lightheadedness
• ફેન્ટિંગ – Fainting
• કન્ફ્યુશન – Confusion
• ડીસઓરિયનટેશન – Disorientation
• ફીવર – Fever

🔸c ) Write down Nursing management of Myocardial infarction. (05) માયોકાડીયર્લ ઈન્ફાક્શન નું નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ લખો.

Acute pain related to myocardial ischemia / reduce coronary blood flow as evidence by facial expressions

રિલીવ પેઇન (પેઇન રિલીવ કરવું)

• પેશન્ટની કન્ડિશન કરવી.
• વાઇટલ સાઇન મોનિટર કરવા.
• પેઇન લેવલ અસેસ કરવું.
• પેઇનનું લોકેશન, ડયુરેશન, ઇન્ટેન્સિટી, ટાઇમિંગ વગેરે નોટ કરવું.
• પેઇનને ટ્રિગર કરતા અને રિલીવિંગ કરતા ફેકટર અસેસ કરવા.
• પેશન્ટને ફાઉલર અથવા સેમિફાઉલર પોઝીશન પ્રોવાઇડ કરવી.જેથી લંગ સારી રીતે એક્સપાન્ડ થઇ શકે.
• પેશન્ટની માઇન્ડ ડાયવર્ઝનલ થેરાપી પ્રોવાઇડ કરવી. જેથી પેશન્ટનું ધ્યાન પેઇન પરથી ડાયવર્ટ થાય.
• પેશન્ટને રિલેક્સેશન થેરાપી પ્રોવાઇડ કરવી.
• ડોક્ટરે પ્રિસ્ક્રાઇબ કરેલી મેડિસિન એડમિનિસ્ટર કરવી.
• મેડિસિનની સાઇડ ઇફેક્ટ અને ઇફેક્ટિવનેસ માટે અસેસ કરવું.
• એકોર્ડ અને રિપોર્ટ મેન્ટેન કરવા.

Decrease cardiac output related to decrease cardiac contractility / reduced preload afterload contractility / decrease coronary blood flow as evidence by increase heart rate

મેન્ટેનિંગ કાર્ડિયાક આઉટપુટ / ઇમ્પ્રુવ કાર્ડિયાક આઉટપુટ

• પેશન્ટની કન્ડિશન અસેસ કરવી.
• વાઇટલ સાઇન મોનિટર કરવા.
• કાર્ડિયોવાસ્કયુલર સ્ટેટસ મોનીટર કરવું.
• ECG પેટર્ન મોનિટર કરવી.
• હાર્ટ સાઉન્ડ અને રિધમ અસ્કલટેટ કરવા.
• પેરીફેરલ પલ્સ અસેસ કરવી.
• હિમોડાયનેમિક પેરામીટર મોનીટર કરવા.
• ઇન્ટેક આઉટપુટ ચાર્ટ મેન્ટેન કરવો.
• યુરિન આઉટપુટ દર એક કલાકે મોનીટર કરવું.
• પેશન્ટને ફાઉલર પોઝિશન અથવા હાઇફાઉલર પોઝિશન પ્રોવાઇડ કરવી.
• ડોક્ટર દ્વારા પ્રિસ્ક્રાઇબ કરેલ આઇ.વી. ફ્લીડ પ્રોવાઇડ કરવું.
• ડોક્ટર એ પ્રિસ્ક્રાઇબ કરેલ મેડિસીન એડમિનિસ્ટર કરવી.
• મેડિસિનની સાઇડઇફેક્ટ અને ઇફેક્ટિવનેસ માટે અસેસ કરવું.
• રેકોર્ડ રિપોર્ટ મેન્ટેન કરવા.

Ineffective cardiac tissue perfusion / impaired tissue perfusion related to reduce coronary blood flow as evidence by decrease cardiac output, increase heart rate

પ્રમોટિંગ એડીકવેટ ટિસ્યુ પરફ્યુઝન / ઇમ્પ્રુવ કાર્ડિયાક ટિસ્યુ પરફયુઝન

• પેશન્ટની કન્ડિશન અસેસ કરવી.
• વાઇટલ સાઇન મોનિટર કરવા.
• પેશન્ટની સ્કિનને કુલ, મોઇસ્ટ સાઇનોસીસ માટે અસેસ કરવી.
• ફ્લુઇડ વોલ્યુમ સ્ટેટસ અસેસ કરવું.
• સ્કીન ટેમ્પરેચર, પેરિફરલ પલ્સ, કેપિલરી રિફીલ ચેક કરવું. જેની મદદથી ટિસ્યુ પરફયુઝન પ્રેઝન્ટ છે કે નહીં તે જાણી શકાય.
• પેશન્ટને બેડ રેસ્ટ પ્રોવાઇડ કરવો.
• ઓક્સિજન થેરાપી એડમિનિસ્ટર કરવી.
• જરૂર જણાય તો મિકેનિકલ વેન્ટીલેશન પ્રોવાઇડ કરવું.
• ફ્લુઇડ રિસકસીટેશન પ્રોવાઇડ પર કરવું.
• ડોક્ટર દ્વારા પ્રિસ્ક્રાઇબ કરેલ મેડિસીન એડમીનિસ્ટર કરવી.
• મેડિસીનની સાઇડ ઇફેક્ટ અને ઇફેકટીવનેસ માટે મોનીટર કરવું.
• રેકોર્ડ રિપોર્ટ મેન્ટેન કરવા.

Impaired gas exchange related to chest surgery / interruption in blood flow to the pulmonary alveoli as evidance by dyspnea, cynosis

ઇમ્પ્રુવ ગેસ એક્સચેન્જ

• પેશન્ટની કન્ડિશન અસેસ કરવી.
• વાઇટલ સાઇન મોનિટર કરવા.
• રેસ્પાયરેટરી રેટ, રિધમ, આર્ટરીયલ બ્લડ ગેસ, ટાઇડલ વોલ્યુમ, પિક ઇન્સપાયરેટરી પ્રેશર, એક્સટ્યુબેશન પેરામીટર મોનીટર કરવા.
• સ્કીન, મ્યુક્સ મેમ્બ્રેઇન, નેઇલ બેડને સાઇનોસીસ માટે અસેસ કરવું.
• બ્રિથ સાઉન્ડ અસ્કલટેટ કરવા.
• પેશન્ટને સેમી ફાઉલર અથવા ફાઉલર પોઝિશન પ્રોવાઇડ કરવી.
• પેશન્ટને બેડ રેસ્ટ પ્રોવાઇડ કરવો.
• જ્યાં સુધી પેશન્ટ હિમોડાયનેમિકલી સ્ટેબલ ના થાય ત્યાં સુધી એક્ટિવિટીને રિસ્ટ્રીક કરવી.
• પેશન્ટને ડીપ બ્રિથિંગ એક્સરસાઇઝ વિશે નોલેજ આપવું.
• પેશન્ટને સપ્લીમેન્ટલ ઓક્સિજન પ્રોવાઇડ કરવો.
• ડોક્ટર એ પ્રિસ્ક્રાઇબ કરેલ મેડિસિન એડમીનિસ્ટર કરવી.
• રેકોર્ડ અને રિપોર્ટ મેન્ટેન કરવા.

Anxiety related to disease condition, uncertain prognosis, hospitilization as evidence by verbalization, restlessness, agitation

રીડયુસ એન્ઝાઈટી
(એન્ઝાઈટી દૂર કરવી)

• પેશન્ટની કન્ડિશન અસેસ કરવી.
• એન્ઝાયટી માટેના સાઇન જેમકે રેસ્ટલેસનેસ, સ્લીપલેસનેસ માટે અસેસ કરવું.
• પેશન્ટની સાઇકોલોજીકલ નીડ પર ધ્યાન આપવું અને પેશન્ટની વાત ધ્યાનથી સાંભળવી.
• પેશન્ટને તેની ફીલિંગ, ડીસકંફર્ટ અને એન્ઝાઈટી એક્સપ્રેસ કરવા માટે એન્કરેજ કરવું.
• પેશન્ટના બધા ડાઉટ અને ક્વેરી સોલ્વ કરવા.
• પેશન્ટને તેની કન્ડિશન અને ટ્રીટમેન્ટ વિશે નોલેજ પ્રોવાઇડ કરવું જેથી તેની એન્ઝાઈટી દૂર થાય અને પેશન્ટ કોન્ફિડન્ટ બને.
• પેશન્ટને સાઇકોલોજીકલ સપોર્ટ આપવો.
• પેશન્ટને માઈન્ડ ડાયવર્ઝનલ થેરાપી અને રીક્રીએશનલ થેરાપી પ્રોવાઇડ કરવી.
• એન્ટિએન્ઝાયટી એજન્ટ એડમિનિસ્ટર કરવું. Activity intolerance related to fatigue, dyspnea as evidance by shortness of breath, abnormal heart rate

ઇન્હાસ એક્ટિવિટી લેવલ
(એક્ટિવિટી લેવલ વધારવું)

• પેશન્ટની કન્ડિશન અસેસ કરવી.
• પેશન્ટની એક્ટિવિટી લેવલ ચેક કરવું.
• પેશન્ટને શરૂઆતમાં બેડ રેસ્ટ પ્રોવાઇડ કરવો.
• ત્યારબાદ ધીરે ધીરે પેશન્ટને રેન્જ ઓફ મોશન એક્સરસાઇઝ માટે એન્કરેજ કરવું.
• પેશન્ટને તેની એક્ટિવિટી માટે આસિસ્ટ કરવું.
• 2 એક્ટિવિટીની વચ્ચે પેશન્ટને રેસ્ટ પ્રોવાઇડ કરવો.
• પેશન્ટને એક્ટિવિટી દરમિયાન કોઈપણ પ્રકારની બ્રિથિંગ ડીફીકલ્ટી, પાલ્પીટેશન જોવા મળે છે કે નહીં તે ચેક કરવું.
• જો પ્રેઝન્ટ હોય તો પેશન્ટની એક્ટિવિટીને સ્ટોપ કરવી અને રેસ્ટ પ્રોવાઇડ કરવો.
• પેશન્ટને હેવી સામાન લિફ્ટ કરવાનું અવોઈડ કરવા કહેવું.
• હાર્ટને સ્ટ્રેઇન પડે તેવા કામ કરવાનું અવોઈડ કરવા કહેવું.

🔸 OR 🔸

🔸a) Define Fracture. ફેકચર ની વ્યાખ્યા લખો.(03)

• ફ્રેક્ચર એટલે બોનની કંટીન્યુટી બ્રેક થવી.
• બોનની કંટીન્યુટીમાં જોવા મળતાં બ્રેકડાઉનને ફ્રેક્ચર તરિકે ઓળખવામાં આવે છે.
• ફ્રેક્ચરમાં બોન, તેના ટીશ્યુ, બોનમેરો તથા પેરીઓસ્ટીયમનો પણ સમાવેશ હોય છે.

🔸b) Write the types of Fracture. ફેકચર નાં પ્રકારો લખો. (04)

1) કમ્પલીટ ફ્રેક્ચર:-આમાં બોન એ ક્રોસ સેક્શનમાં બ્રેક ડાઉન થાય છે.કમ્પ્લીટ ફ્રેક્ચરમાં બોન એ બે પાર્ટસમાં ડિવાઇડ થાય છે.

2) ઇનકમ્પલીટ ફ્રેક્ચર:-આમા બોન એ કમ્પ્લીટલી બ્રેક ડાઉન થતું નથી. ઇનકમ્પ્લીટ ફ્રેક્ચરમાં બોન એક ક્રેક થાય છે પરંતુ કંપલીટલી બ્રેકડાઉન થતું નથી.

3)ક્લોઝ્ડ ફ્રેક્ચર:- ક્લોઝ ફેક્ચરને ‘સિમ્પલ ફ્રેક્ચર’ પણ કહેવામાં આવે છે.આમાં બોન એ બેકગ્રાઉન્ડ થાય છે.પરંતુ તે સ્કિન ની અંદર જ રહે છે એટલે કે સ્કીન એ ઇન્ટેકટ હોય છે જેથી વુંડ એ ઓપન હોતો નથી કે દેખાતો નથી તથા ફ્રેક્ચર સાઈડ એ સ્કિન એ ઇંટેક્ટ જોવા મળે છે.

4)ઓપન ફ્રેક્ચર:-ઓપન ફ્રેક્ચર ને ‘કમ્પાઉન્ડ ફ્રેક્ચર’ પણ કહેવામાં આવે છે. આમાં બોન એ સ્કીન ઉપરથી બ્રેક ડાઉન થઈ બહાર વિઝીબલ હોય છેફ્રેક્ચર સાઇટ એ ઇન્ટરપટેડ સ્કીન હોય છે. ઓપન ફ્રેકચરમાં બેક્ટેરિયા એ ઓપન સાઇટમાંથી એન્ટર થઈ શકે છે અને ઇન્ફેક્શન ક્રિએટ કરે છે.

5) ડીસપ્લેસડ ફ્રેક્ચર:- આ ફેક્ચરમાં બ્રેક થયેલા બોનના એન્ડ એ એકબીજાથી સેપરેટ થાય છે અને આ ફ્રેકચર મુખ્યત્વે પડી જવાના કારણે જોવા મળે છે.

6)કોમ્યુનિટેડ ફ્રેક્ચર:- આમાં બોનફ્રેગ્મેન્ટ એ ક્રશ તથા ઘણા બધા ભાગમાં બ્રેક ડાઉન થાય છે. આ ફ્રેકચર મુખ્યત્વે એલ્ડરલી પિપલમાં ફોલ ડાઉન થવાના કારણે જોવા મળે છે.

✓ ક્લાસિફિકેશન બાય ફ્રેક્ચર પેટર્ન :

1)લિનિયર ફ્રેક્ચર : આમાં ફ્રેક્ચર એ બોનના લોંગ એક્સિસના પેરેલલ હોય છે અને આ મુખ્યત્વે બોન ઉપર ડાયરેકટ ફોર્સ લાગવાના કારણે જોવા મળે છે.

2) ટ્રાન્સવર્ઝ ફ્રેક્ચર : આમાં ફ્રેક્ચર એ 90 ડિગ્રીએ જોવા મળે છે.

3)ઓબ્લિક ફ્રેક્ચર : આમાં fracture એ 45° ડિગ્રીના ખૂણે જોવા મળે છે.આ ફ્રેક્ચર એ મુખ્યત્વે ટિવસ્ટીંગ ફોર્સ લાગવાના કારણે જોવા મળે છે.

4) સ્પાઇરલ ફ્રેક્ચર : સ્પાઇરલ ફ્રેક્ચરને ‘ટોરસન ફ્રેક્ચર’ કહેવામાં આવે છે. જે મુખ્યત્વે ટ્વીસ્ટીંગ ફોર્સ લાગવાના કારણે જોવા મળે છે.

5) ડિપ્રેસ્ડ ફ્રેક્ચર : આ ફેક્ચર એ મુખ્યત્વે સ્કલ બોન તથા ફેશિયલમાં ડિપ્રેસ થવાના કારણે જોવા મળે છે.

6)લોન્જીટ્યુડિનલ ફ્રેક્ચર : એ મુખ્યત્વે એવું ફ્રેક્ચર છે કે જે બોનના લોંગ એકસીસમાં જોવા મળે છે. આમાં ફેક્ચર લાઇન એ લોન્જીટ્યુડિનલી હોય છે.

✓ ક્લાસિફિકેશન બાય ટાઇપ ઓફ ફ્રેક્ચર

1)એવલ્સન ફ્રેક્ચર : એવલ્સન ફ્રેક્ચરમાં બોન સેગમેન્ટ એ લીગામેન્ટ તથા ટેંડનમાંથી બ્રેક ડાઉન થાય છે.

2)કંપ્રેસન ફ્રેક્ચર : કમ્પ્રેસન ફ્રેક્ચરને ‘ક્રસ ફ્રેક્ચર’ પણ કહેવામાં આવે છે. આ ફ્રેક્ચર બોન પર કમ્પ્રેશન આવવાને કારણે જોવા મળે છે. જેમાં બોન એ ક્રસ થય જાય છે.

3)ગ્રીન સ્ટિક ફ્રેક્ચર આમાં એક બાજુના પાર્ટમાંથી બોન એ બ્રેકડાઉન થાય છે અને બીજી બાજુએ બોન એ બેન્ડ વળી જાય છે. ગ્રીન સ્ટિક ફ્રેક્ચર એ બાળકોમાં વધારે જોવા મળે છે.

4) ઇમ્પેક્ટ ફ્રેક્ચર : ઇમ્પેક્ટેડ ફ્રેક્ચરમાં બોનની કંટીન્યુટી એ લોસ થાય છે.

5)પેથોલોજિકલ ફ્રેક્ચર : પેથોલોજિકલ ફ્રેક્ચર મુખ્યત્વે ડીઝીસને કારણે વીક બનેલા બોનમાં જોવા મળે છે જેમકે ઓસ્ટીયોપોરોસીસ, કેન્સર.

6) સ્ટ્રેસ ફ્રેક્ચર : સ્ટ્રેસ ફ્રેક્ચર એ સ્મોલ ક્રેક થયેલ બોન પર વારંવાર લોડિંગ આવવાના કારણે જોવા મળે છે.

✓ ક્લાસિફિકેશન બાય એપોનીમ :

1)કુલીસ ફ્રેક્ચર : કુલીસ ફ્રેક્ચરને ‘બ્રોકન વ્રિસ્ટ’ પણ કહેવામાં આવે છે. જેમાં રેડિયસ બોન એ તેના વ્રિસ્ટની આર્ટિક્યુલ સરફેસથી લઇને એક સેન્ટિમીટર જેટલું ફ્રેક્ચર જોવા મળે છે.

2)પોટ્સ ફ્રેક્ચર :પોટ્સ ફ્રેક્ચર એ મુખ્યત્વે ટીબીયા અને ફિબ્યુલાના મિડીયલ મેલિયોલસમાં જોવા મળે છે.

✓ ક્લાસિફિકેશન બાય એનાટોમીકલ લોકેશન :

1)આરટીક્યુલર ફ્રેક્ચર : આ ટાઇપમાં જોઇન્ટની આરટીક્યુલર સરફેસમાં ફ્રેકચર જોવા મળે છે. આ ફ્રેક્ચરમાં મુખ્યત્વે આર્ટિક્યુલર કાર્ટીલેજ ડેમેજ થાય છે તેમજ તેની સાથે સબકોન્ડરલ બોનને પણ ડેમેજ કરે છે.

2) એકસ્ટ્રાકેપ્સુલર ફ્રેક્ચર : આ ફ્રેક્ચરમાં મુખ્યત્વે જોઇન્ટના કેપ્સ્યુલની નજીકમાં જોવા મળે છે પરંતુ તેમાં જોઇન્ટ કેપ્સ્યુલનું ઇનવોલ્વમેન્ટ હોતું નથી અને આ પ્રકારનું ફ્રેક્ચર એ મુખ્યત્વે હીપમાં હોય છે.

3) ઇન્ટ્રાસેલ્યુલર ફ્રેક્ચર : આ ફ્રેક્ચર એ મુખ્યત્વે જોઇન્ટ કેપ્સુલની અંદર જોવા મળે છે.જે મુખ્યત્વે નેકલેવલની ઉપર જોવા મળે છે તથા ફીમર બોનના હેડ ઉપર જોવા મળે છે.

4) એપીફીસિયલ ફ્રેક્ચર : આ ફેક્ચરમાં મુખ્યત્વે લોંગ બોનના એપીફિશિયલ પ્લેટમાં ફ્રેકચર જોવા મળે છે. આ ફ્રેક્ચરને સેલ્ટર ફેક્ચર પણ કહેવામાં આવે છે.

🔸c) Explain the Nursing management of patient with Fracture. (05) ફેકચર વાળા દર્દીનું નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ લખો.

• પેશન્ટના વાઇટલ સાઇન મોનીટર કરવા.
• પેશન્ટનું ન્યુરોવાસ્કયુલર સ્ટેટસ અસેસ કરવું.
• પેઇન સ્કેલનો ઉપયોગ કરી પેશન્ટનું પેઇન લેવલ ચેક કરવું
• ઇન્ટેક આઉટપુટ ચાર્ટ મેઇન્ટેન કરવો.
• લીંબમાં કોઇપણ ઇડીમા કે સ્વેલિંગ જેવું પ્રેઝન્ટ છે કે નહીં તે ચેક કરવું.
• સ્વેલિંગ ને ઓછું કરવા માટે અફેક્ટેડ એક્સ્ટ્રીમિટીને એલિવેટ કરવી.
• કાસ્ટની ટાઇટનેસ ચેક કરતા રહેવું.
• પેશન્ટમાં ઇન્ફેક્શન માટેનાં કોઇપણ સાઇન પ્રેઝન્ટ છે કે નહિ તે ચેક કરવું.
• પેશન્ટને કમ્ફર્ટેબલ પોઝિશન પ્રોવાઇડ કરવી.
• પેશન્ટને થોડા થોડા પ્રમાણમાં ડેઇલી રૂટીન એક્ટિવિટી તથા એક્સરસાઇઝ કરવા માટે કહેવું.
• ક્લાઇન્ટ ને ડીપ બ્રિથિંગ એક્સરસાઇઝ કરવા માટે કહેવું.
• પેશન્ટને રિલેક્સેશન ટેકનીક અપનાવવા માટે કહેવું.
• અફેક્ટેડ લીંબને હાર્ટ લેવલ સુધી ઉચુ રાખવા માટે કહેવું. જેથી વેનસ રિટર્નને ઇમપ્રુવ કરી શકાય.
• ડ્રેસિંગ કરતી વખતે એસેપ્ટિક ટેકનિકનો ઉપયોગ કરવો.
• અફેક્ટેડ એક્સ્ટ્રીમિટીમાં રેન્જ ઓફ મોશન એક્સરસાઇઝ કરવા માટે કહેવું.
• પેશન્ટને અર્લી એમ્બ્યુલેશન તેમજ તેના ફાયદા વિશે નોલેજ આપવું.
• પેશન્ટને પ્રોટીન તથા કેલ્શિયમ રિચ ડાયટ લેવા માટે કહેવું.
• પેશન્ટને આસિસ્ટીવ ડિવાઇસ જેમ કે ક્રેચીસ, વોકર, ક્રેન,સ્લિંગસ વગેરે વિશે એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવું.
• દર બે કલાકે પેશન્ટની પોઝિશન ચેન્જ કરતા રહેવું.
• ક્લાઇન્ટને રીએશ્યોરન્સ પ્રોવાઇડ કરવો.
• ડોક્ટર દ્વારા પ્રિસક્રાઇબ કરેલી એન્ટિબાયોટિક, એનાલજેસીક, કેલ્શિયમ સપ્લિમેન્ટ પ્રોવાઇડ કરવી.
• રેકોર્ડ અને રિપોર્ટ મેનટેન કરવાં.

⏩Q-2 🔸a) Define Otitis media. Enlist signs & symptoms of otitis media & write down the nursing management of patient with Otitis Media ( 08 ) ઓટાઈટીસ મોડિયા ની વ્યાખ્યા આપો. ઓટાઈટીસ મીડિયાના ચિહ્નો અને લક્ષણોની યાદી બનાવો અને ઓટાઈટીસ મીડિયાનાં દર્દીનું નર્સિંગ મેનેજમેંટ લખો.

Otitis media

ઓટાયટીસ મીડિયાએ ત્રણ વર્ડનો બનેલો છે. ઓટી એટલે ઇયર, આઇટીસ એટલે ઇન્ફ્લામેશન અને મિડિયા મિન્સ મીડલ ઇયર. મિડલ ઇયરના ઇન્ફેક્શન તથા ઇન્ફ્લામેશન ને ‘ઓટાયટીસ મીડિયા’ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.

Sign and symptoms of otitis media

• સડન એન્ડ સિવીયર ઓટાલ્જીયા (ઇયર એક) – Dizziness and severe otalgia (earache)
• હિયરિંગ લોસ – Hearing loss
• ટીનીટસ સેન્સેશન ઇન ધ ઇયર – Tinnitus sensation in the ear
• ઇયર ફૂલનેસ – Ear fullness
• ફ્લુઇડ ડ્રેનેજ – Fluid drainage
• બેલેન્સ પ્રોબ્લેમ – Balance problem
• ઇરિટેબીલિટી – Irritability
• ફીવર – Fever
• હેડએક – Headache
• વોમીટીંગ – Vomiting
• સ્લિપિંગ ડિફીકલટી – Sleeping difficulty

Nursing management of otitis media

✓ Acute pain related to inflammation and pressure on tympanic membrane

રિલીવ પેઇન :

• પેશન્ટની કન્ડીશન ચેક કરવી.
• પેઇનનું લોકેશન, ડયુરેશન અને ઇન્ટેનસિટી ચેક કરવા.
• પેશન્ટને કમ્ફરટેબલ પોઝિશન પ્રોવાઇડ કરવી.
• અફેક્ટેડ સાઇટ પર હોટ વોટર બેગ એપ્લાય કરવું. જેથી ડિસ્કમ્ફર્ટને દુર કરી શકાય.
• પેશન્ટને માઇન્ડ ડાઇવર્સનલ થેરાપી વિશે નોલેજ પ્રોવાઇડ કરવું.
• પેશન્ટને રિલેકશેશન ટેકનિક અપનાવવા માટે કહેવું.
• ડોક્ટર દ્વારા પ્રિસ્ક્રાઇબ કરેલ મેડિસિન એડમીનિસ્ટર કરવી.
• રેકૉર્ડ અને રિપોર્ટ મેન્ટેન કરવા.

✓ Imapired verbal communication related to hearing deficit

ઇમ્પ્રુવ હિયરિંગ એન્ડ કોમ્યુનિકેશન

• પેશન્ટની કન્ડીશન અસેસ કરવી.
• પેશન્ટનું હિયરિંગ લેવલ અસેસ કરવું.
• ઓડિયોગ્રામ અથવા ટિમ્પેનોગ્રામની મદદથી અસેસ કરવું.
• હિયરિંગ એકયુટી ચેક કરવી.
• પેશન્ટ સાથે કોમ્યુનિકેશન કરતી વખતે સિમ્પલ લેંગ્વેજનો ઉપયોગ કરવો.
• પેશન્ટ સાથે કોમ્યુનિકેશન કરતી વખતે શોર્ટ સેન્ટેન્સનો ઉપયોગ કરવો.
• પેશન્ટ સાથે કોમ્યુનિકેશન કરતી વખતે નોન ર્વબલલાઇઝ મેથડનો ઉપયોગ કરવો.
• ડોક્ટર દ્વારા પ્રિસ્કેપ કરેલી મેડિસિન અને ઇયર ડ્રોપ એડમિનિસ્ટર કરવા.
• રેકૉર્ડ અને રિપોર્ટ મેનટેન કરવાં.

✓ Risk for infection related to eustachian tube dysfunction

પ્રિવેન્ટ ઇન્ફેક્શન :

• પેશન્ટની કન્ડીશન અસેસ કરવી.
• વાઇટલ સાઇન મોનીટર કરવા.
• ઇન્ફેક્શન માટેના સાઇન પ્રેઝન્ટ છે કે નહિ તે ચેક કરવું.
• બ્લડ રિપોર્ટ મોનિટર કરવા.
• પેશન્ટને આઇસોલેશન પ્રોવાઇડ કરવું.
• પેશન્ટ સાથે ડીલ કરતી વખતે એસેપ્ટિક ટેકનિકનો ઉપયોગ કરવો.
• ડોક્ટર દ્વારા પ્રિસ્ક્રાઇબ કરેલ મેડિસિન એડમિનિસ્ટર કરવી.
• રેકોર્ડ અને રિપોર્ટ મેનટેન કરવાં.

✓ Anxiety related to disease condition

રીડયુસ એન્ઝાઈટી (એન્ઝાઈટી દૂર કરવી)

• પેશન્ટની કન્ડિશન અસેસ કરવી.
• એન્ઝાયટી માટેના સાઇન જેમકે રેસ્ટલેસનેસ, સ્લીપલેસનેસ માટે અસેસ કરવું.
• પેશન્ટની સાઇકોલોજીકલ નીડ પર ધ્યાન આપવું અને પેશન્ટની વાત ધ્યાનથી સાંભળવી.
• પેશન્ટને તેની ફીલિંગ, ડીસકંફર્ટ અને એન્ઝાઈટી એક્સપ્રેસ કરવા માટે એન્કરેજ કરવું.
• પેશન્ટના બધા ડાઉટ અને ક્વેરી સોલ્વ કરવા.
• પેશન્ટને તેની કન્ડિશન અને ટ્રીટમેન્ટ વિશે નોલેજ પ્રોવાઇડ કરવું જેથી તેની એન્ઝાઈટી દૂર થાય અને પેશન્ટ કોન્ફિડન્ટ બને.
• પેશન્ટને સાઇકોલોજીકલ સપોર્ટ આપવો.
• પેશન્ટને માઈન્ડ ડાયવર્ઝનલ થેરાપી અને રીક્રીએશનલ થેરાપી પ્રોવાઇડ કરવી.
• એન્ટિએન્ઝાયટી એજન્ટ એડમિનિસ્ટર કરવું.

🔸b) Explain rule of nine for burns patient ( 04) દાઝેલા દર્દી માટેના રૂલ ઓફ નાઈન વીશે સમજાવો.

બર્ન્સમાં ટોટલ બોડી સરફેસ એરિયાનો કેટલો એરીયા અફેક્ટ થયેલ છે તે કેલ્ક્યુલેટ કરવા માટે જુદી જુદી મેથડનો ઉપયોગ થાય છે. જેમકે રૂલ ઓફ નાઇન, લંડ અને બ્રાઉડર મેથડ, પાલ્મ મેથડ

Rule of nine

• રુલ ઓફ નાઇન એ એડલ્ટમાં બર્ન્સના પર્સન્ટેજ કેલ્ક્યુલેટ કરવા માટેની ક્વિક મેથડ છે.
• રુલ ઓફ નાઇન એ એલેક્ઝાન્ડર વોલેસ દ્વારા આપવામાં આવેલ છે આથી રુલ ઓફ નાઇનને ‘વોલેસ ઓફ નાઇન’ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે.
• રુલ ઓફ નાઇનમાં જુદા જુદા એરિયાને નીચે મુજબ પર્સન્ટેજમાં વહેંચવામાં આવેલ છે :
  હેડ = 9%
  રાઈટ આર્મ = 9%
  લેફ્ટ આર્મ = 9%
  રાઈટ લેગ = 18%
  લેફટ લેગ = 18%
  ચેસ્ટ = 18%
  બેક = 18%
  જનાઇટલ એરીયા = 1%
• ઉપર દર્શાવ્યા પ્રમાણે ટોટલ બોડી સરફેસ એરિયાના કેટલા ટકા એરિયા અફેક્ટ થયેલ છે તે શોધી શકાય છે.
• આ મેથડ નો ઉપયોગ ઇન્ફન્ટ અને ચિલ્ડ્રનમાં કરવામાં આવતો નથી કારણ કે ચિલ્ડ્રનની બોડી એરિયાની સાઈઝ એ એડલ્ટ કરતા ઓછી જોવા મળે છે.

🔸OR 🔸

🔸a) Define chemotherapy & write down nursing management during chemotherapy. (08) કિમોથેરાપીની વ્યાખ્યા આપી અને કિમોથેરાપી દરમ્યાનનું નર્સિંગ મેનેજમેંટ લખો.

Define chemotherapy

• કિમો એટલે કેમિકલ અને થેરાપી એટલે ટ્રીટમેન્ટ.
• કિમોથેરાપી એ કેન્સરની ટ્રીટમેન્ટનો એક ટાઈપ છે. જેમાં એક અથવા એક થી વધારે કેમિકલ્સનો (એન્ટીકૅન્સર ડ્રગ) ઉપયોગ કરીને કેન્સરને ટ્રીટ કરવામાં આવે છે.
• જેનો મુખ્ય હેતુ ઝડપથી ડિવાઇડ થતાં કેન્સર સેલને કિલ કરવાનો છે.
• જેમાં કેમિકલ તરીકે એન્ટી કેન્સર ટેબલેટ અથવા ઇન્જેક્શનનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે. Nursing management during chemotherapy
• પેશન્ટના વાઇટલ સાઈન ચેક કરવા.
• પેશન્ટને આઇસોલેશન રાખવું.
• પેશન્ટને પર્સનલ હાયજીન મેન્ટેન કરવા માટે કહેવું.
• પેશન્ટને વેલ બેલેન્સ ડાયટ ઇનટેક કરવા માટેની એડવાઇઝ આપવી.
• પેશન્ટની કલ્ચર અને સેન્સિટિવિટી ચેક કરવી.
• પેશન્ટનું બ્લડિંગ ટાઈમ, કલોટિંગ ટાઈમ અને પ્લેટલેટ કાઉન્ટ ચેક કરવાં.
• પેશન્ટને કોઇપણ પ્રકારની ઇન્જરી ના થાય તેનું ધ્યાન રાખવું.
• પેશન્ટને ઓછામાં ઓછું બિલ્ડિંગ થાય તે માટે ધ્યાન રાખવું . જેમકે ઇન્જેક્શન આપતા હોઈએ ત્યારે અથવા તો
  કેથેટરાઇઝેશન કરતા હોય ત્યારે.
• પેશન્ટને આલ્કોહોલ અને સ્મોકિંગને અવોઈડ કરવા માટે કહેવું.
• ફૂડ એ કેલેરી રિચ, હાઇપ્રોટીન, હાઇફાઇબર, વિટામિન સી અને બધાં જ વિટામિનયુકત હોવો જોઇએ.
• પેશન્ટમાં કોઈપણ પ્રકારની જોવા મળે છે કે નહીં તે નોટ કરવું.
• પેશન્ટમાં વોમીટીંગને પ્રિવેન્ટ કરવા માટે એન્ટીએમેટિક ડ્રગ આપવી.
• પેશન્ટના હેર લોસ જોવા છે કે નહી તે ચેક કરવું.
• ટ્રીટમેન્ટ પહેલાં પેશન્ટના હેરને કટ કરવા.
• પેશન્ટના સ્કાલપને વિટામિન એ અને ડી દ્વારા લુબ્રિકેટ રાખવું.
• પેશન્ટનો વીલ પાવર સ્ટ્રોંગ કરવો.
• પેશન્ટ પોતાની લાગણી, ઇમોશનને એક્સપ્રેસ કરવા માટે કહેવું.
• પેશન્ટને સાયકોલોજીકલ સપોર્ટ આપવો.
• પેશન્ટનું ફ્લુઇડ અને ઇલેક્ટ્રોલાઇટ લેવલ ચેક કરતા રહેવું.
• પેશન્ટ અને તેના રિલેટિવસના બધા જ ડાઉટ ક્લિયર કરવા.

🔸b) Write down the nursing care of patient with traction. (04) ટ્રેકશન વાળા દર્દીની નર્સિંગ કેર લખો.

1) minimizing the effect of immobility.

• પેશન્ટના વાઇટલ સાઇન મોનીટર કરવા.
• ટ્રેકશન વાળી સાઇટ પર અસેસ કરવું.
• ટ્રેકશન અપ્લાય કરેલ સાઇટ પર બર્નિંગ સેન્સેશન થાય છે કે નહીં તે ચેક કરવું.
• પેશન્ટને રેગ્યુલર એક્સરસાઇઝ કરવા માટે કહેવું જેના કારણે જોઈન્ટની સ્ટ્રેંથ તથા ફંક્શન મેન્ટેન થાય .
• પેશન્ટને ફ્લુઇડ ઇન્ટેક કરવા માટે કહેવું.
• પેશન્ટને હાઈફાઈબર ડાયટ લેવા માટે કહેવું.
• પેશન્ટને સ્ટૂલ સોફ્ટનર તથા એનીમા પ્રોવાઇડ કરવું. 2) Prevention of infection
• પેશન્ટના કંટીન્યુઅસલી વાઈટલ સાઇન મોનીટર કરવા.
• બોની પ્રોમિનન્સ સાઇટ પર કોઈપણ પ્રેશર સોર છે કે નહીં તે અસેસ કરવુ.
• કોઈપણ સ્કિન ઇરીટેશન છે કે નહીં તે અસેસ કરવું.
• જે સાઇટ ઉપર ટ્રેકશન અપ્લાય કરેલ છે તે સાઇટ પર બર્નિંગ સેન્સેશન થાય છે કે નહીં તે ચેક કરવું.
• ઇન્ફેક્શન માટેના સાઇન પ્રેઝન્ટ છે કે નહિ તે ચેક કરવું.
• પેશન્ટ સાથે ડીલ કરતી વખતે એસેપ્ટિક ટેકનિકનો ઉપયોગ કરવો.
• પેશન્ટને એન્ટીબાયોટિક મેડીસીન એડમિનિસ્ટર કરવી.
• રેકોર્ડ અને રિપોર્ટ મેન્ટેન કરવા.

3) promoting tissues perfusion

• પેશન્ટની સ્કીન કન્ડીશન અસેસ કરવી.
• સ્કીન ટેમ્પરેચર, કલર, હાઇડ્રેશન લેવલ ચેક કરવું.
• પેશન્ટના વાઇટલ સાઇન મોનીટર કરવા.
• પેશન્ટનું મોટર સેન્સરી ફંકશન અસેસ કરવું.
• પેશન્ટનું સેન્સેશન લેવલ ચેક કરવું.
• પેશન્ટનું ન્યુરોવાસ્કયુલર સ્ટેટસ અસેસ કરવું.
• પેશન્ટને ઓરલી ફ્લુઇડ ઇન્ટેક કરવા માટે કહેવું.
• પેશન્ટને સ્કીન પર પેટ્રોલિયમ જેલી એપ્લાય કરવા માટે કહેવું.
• દર બે કલાકે પેશન્ટની પોઝિશન ચેન્જ કરવી.
• કમ્ફર્ટ અને પ્રોટેક્ટિવ ડિવાઇસનો ઉપયોગ કરવો. જેથી પ્રેસર અલ્સરને પ્રિવેન્ટ કરી શકાય.
• ડોક્ટર દ્વારા પ્રિસ્ક્રાઇબ કરેલી મેડિસિન એડમિનિસ્ટર કરવી.

General care of patient with traction

• પેશન્ટનું ન્યુરોવાસ્ક્યુલર સ્ટેટસ અસેસ કરવુ.
• વાઇટલ સાઇન મોનિટર કરવા.
• ટ્રેકશન અપ્લાય કરેલું હોય તે જગ્યાને વારંવાર અસેસ કરવી. તેમાં કોઇપણ પ્રકારની એબ્નોર્માલીટી છે કે નહી તે ચેક કરવું.
• પેશન્ટને પેઇન સેનસેશન, સ્કીન કલર, નમ્બનેસ અને કોલ્ડનેસ માટે ચેક કરવું.
• પેશન્ટને રેગ્યુલર એક્સરસાઇઝ, ડીપ બ્રિથિંગ એક્સરસાઇઝ તથા અને ઇલાસ્ટિક સ્ટોકિંગ વિયર કરવા માટે કહેવું.
• ટ્રેકશન અપ્લાય કરેલું હોય તે જગ્યાને વારંવાર અસેસ કરવી. તેમાં કોઇપણ પ્રકારની એબ્નોર્માલીટી છે કે નહી તે ચેક કરવું.
• પેશન્ટને ન્યુટ્રલ પોઝિશનમાં રાખવું.
• પેશન્ટને કાલ્મ અને કમ્ફર્ટેબલ પોઝિશન પ્રોવાઇડ કરવી.

⏩Q-3 Write short answer (any two) ટુકમાં જવાબ લાખો (કોઈપણ બે )(6+6=12)

🔸a) Explain about Haemorrhage – હેમરેજ વીશે સમજાવો.

Hemorrhage:-હેમરેજ મિન્સ બ્લિડિંગ. જેમાં ડેમેજ થયેલ બ્લડ વેસેલ્સમાંથી બ્લડ લોસ થાય છે. જે બોડીની અંદર અથવા બહારની બાજુ જોવા મળે છે.

Types of hemorrhage:-

હેમરેજને મુખ્યત્વે બે ટાઇપમાં વહેચવામાં આવેલ છે :
1) એક્સ્ટરનલ હેમરેજ
2) ઇન્ટર્નલ હેમરેજ

1) એક્સ્ટરનલ હેમરેજ :-એક્સ્ટરનલ હેમરેજમાં બ્લિડિંગ એ વુંડ, એબ્રેશન અથવા ઇંન્જરી સાઇટ પરથી બોડીની બહારની છે તેમજ તે વિઝીબલ હોય છે.

2) ઇન્ટર્નલ હેમરેજ :- ઇન્ટર્નલ હેમરેજ માં બ્લિડિંગ એ બોડીની અંદરની બાજુ જોવા મળે છે. જેને એક્સ્ટરનલ હેમરેજની જેમ ઈમીડીયેટ વિઝીબલ કરી શકાતું નથી. જેમાં ઇન્ટ્રાક્રેનિયલ હેમરેજ, ગેસ્ટ્રો ઇનટેસટિનલ હેમરેજ, પલ્મોનરી હેમરેજનો સમાવેશ થાય છે.

✓ આર્ટરીયલ હેમરેજ : – આર્ટરીમાં જોવા મળતાં બ્લિડિંગને આર્ટરીયલ હેમરેજ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. જે બ્રાઇટ રેડ કલરનું જોવા મળે છે. આર્ટરીયલ હેમરેજ એ સિવિયર તેમજ લાઇફ થ્રેટનિંગ હોય છે. જેને કન્ટ્રોલ કરવું મુશ્કેલ હોય છે.(કારણ કે આર્ટરીમાં બ્લડનું પ્રેશર વધારે હોય છે.

✓ વેનસ હેમરેજ : વેઇન જોવા મળતા બ્લિડિંગને ‘વેનસ હેમરેજ’ તરિકે ઓળખવામાં આવે છે. જે ડાર્ક રેડ કલરનું જોવા મળે છે. વેનસ હેમરેજ એ આર્ટરીયલ હેમરેજ કરતા લેસ સિવીયર હોય છે.

✓ કેપેલરી હેમરેજ : સ્મોલેસ્ટ બ્લડ વેસેલ્સ કેપેલરીમાં જોવા મળતા બ્લિડિંગને કેપેલરી હેમરેજ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. કેપેલરી હેમરેજમાં માઇનર કટ્સ અને એબ્રેશનમાંથી સ્મોલ માત્રામાં બ્લિડિંગ જોવા મળે છે.

Causes of hemorrhage

• ટ્રોમા ઓર ઇન્જરી (એક્સિડન્ટ, ફોલ ડાઉન, વાયોલન્સ)
• મેડિકલ કન્ડીશન (હિમોફિલિયા, બ્લડ ક્લોટ્ટિંગ ડિસઓર્ડર, લિવર ડીઝીસ)
• મેડીકેશન (બ્લડથિનર – વારફારીન, એસ્પિરિન)
• સર્જરી
• એન્યુરિઝમ
• હાઇ બ્લડ પ્રેશર
• કેન્સર
• અલ્સર
• ચાઇલ્ડ બર્થ Sign and symptoms of hemorrhage

✓ External bleeding

• બ્લિડિંગ ફ્રોમ ઓપન વૂંડ
• વિસીબલ બ્લિડિંગ
• બ્રૂઇસિંગ
• ડિસકલરેશન ઓફ સ્કીન
• સ્વેલિંગ અરાઉન્ડ અફેકટેડ એરિયા

✓ internal hemorrhage :

ઇન્ટ્રાક્રેનિયલ હેમરેજ :

• સિવિયર હેડએક
• કન્ફ્યુશન ઓર અલ્ટરમેન્ટલ સ્ટેટસ
• વિઝન પ્રોબ્લેમ
• સિઝર
• વિકનેસ ઓર નમ્બનેસ ઓન વન સાઇડ ઓફ બોડી

ગેસ્ટ્રો ઇન્ટેસટીનલ હેમરેજ :

• બ્લડ ઇન વોમિટીંગ
• બ્લડ ઇન સ્ટૂલ
• એબ્ડોમિનલ પેઇન એન્ડ સ્વેલિંગ

પલ્મોનરી હેમરેજ :

• બ્લડ ઓન કફ
• ચેસ્ટ પેઇન
• બ્રિથિંગ ડિફીકલ્ટી

✓ general symptoms :

• રેપિડ એન્ડ શેલો બ્રિથિંગ
• રેપિડ પલ્સ
• હાઇપોટેન્શન
• પેલ ઓર કલામી સ્કીન
• વીકનેસ
• ફટીગ
• ડીઝીનેસ
• લાઇટહેડનેસ Diagnostic evaluation of hemorrhage
• હિસ્ટ્રી કલેકશન
• ફિઝિકલ એક્સામીનેશન
• કમ્પ્લીટ બ્લડ કાઉન્ટ
• કોએગ્યુલેશન સ્ટડી
• અલ્ટ્રાસાઉન્ડ
• CT scan
• MRI
• એન્જિયોગ્રાફિ
• એન્ડોસ્કોપી

Management of hemorrhage

ઇમીડીયેટ ફર્સ્ટ એડ કેર :

• એપ્લાય પ્રેશર : ક્લીન ક્લોથ અથવા બેન્ડેજનો ઉપયોગ કરીને બ્લિડિંગ સાઇટ પર પ્રેશર એપ્લાય કરવું. જેથી બ્લિડિંગને કન્ટ્રોલ કરી શકાય.
• એલીવેટ ધ એરિયા : જો લિમ્બમાંથી બ્લિડિંગ થતું હોય તો તેને હાર્ટ લેવલ સુધી એલીવેટ કરવો. જેથી તે એરિયાના બ્લડ ફ્લોને રિડયુસ કરી શકાય.
• ઇમમોબીલાઇઝ એરિયા : ઇન્જરી થયેલ એરિયાને ઇમમોબીલાઇઝ કરવો. જેથી ફરધર થતાં ડેમેજને પ્રિવેન્ટ કરી શકાય.

✓ મેડિકલ મેનેજમેન્ટ :

માઇનર હેમરેજ :

• ટોપિકલ હિમોસ્ટેટિક એજન્ટ : માઇનર બ્લિડિંગને કન્ટ્રોલ કરવા માટે ગોઝ સાથે હિમોસ્ટેટિક એજન્ટ લગાવવું.
• સ્યુચર ઓર સ્ટેપલસ : સ્મોલ કટ્સ અને લેસરેશનને સ્યુચર અથવા સ્ટેપલસની મદદથી ક્યોર કરવામાં આવે છે.

મેજર હેમરેજ :

• ટુર્નિકેટ : સિવિયર લિમ્બ બ્લિડિંગ વાળા કેસમાં ઇન્જરી સાઇટની ઉપર ટુર્નિકેટ એપ્લાય કરવો. જેથી બ્લડ ફલોને કન્ટ્રોલ કરી શકાય.
• બ્લડ ટ્રાન્સફયુઝન : જો જરુર જણાય તો બ્લડને રિપ્લેસ બ્લડ ટ્રાન્સફયુઝન કરવું.
• ઇન્ટ્રાવેનસ ફ્લુઇડ : બ્લડ પ્રેશર તેમજ ઓર્ગન પરફ્યુઝન મેનટેન કરવા માટે ઇન્ટ્રાવેનસ ફ્લુઇડ એડમિનિસ્ટર કરવું.
• મેડીકેશન : બ્લિડિંગને કન્ટ્રોલ કરવા માટે ટ્રેનેક્સામિક એસિડ જેવી મેડીસીન એડમિનિસ્ટર કરવી.

✓ સર્જીક્લ ઇન્ટરવેન્શન :

• લાઇગેશન ઓર કલેમ્પિંગ : બ્લિડિંગ વેસેલસને ટાયિંગ અથવા ક્લેમ્પ કરવી.
• રિપેર ઓફ ઇનજરી ટિસ્યુ : ડેમેજ થયેલ ઓર્ગન અથવા ટિસ્યુને સર્જીકલી રિમુવ કરવા.

✓ મોનિટરિંગ એન્ડ સપોર્ટ :

• વાઇટલ સાઇન મોનિટરિંગ : પેશન્ટનું કંટીન્યુઅસ બ્લડપ્રેશર, પલ્સ, રેસ્પાયરેટરી રેટ અને ઓક્સિજન લેવલ મોનિટર કરવું.
• ક્રિટીકલ કેર સપોર્ટ : સિવીયર કેસમાં પેશન્ટને ઇન્ટેનસિવ કેર યુનિટ (ICU) માં રાખવું. જેથી પેશન્ટનું ક્લોઝ મોનીટરિંગ કરી શકાય તેમજ એડવાન્સ ઇન્ટરવેનશન કરી શકાય.

🔸b) Describe about cataract – કેટરેકટ વિશે વર્ણવો.

Define cataract (ડીફાઇન કેટરેક્ટ):-કેટરેક્ટ એ ઓક્યુલર કન્ડિશન છે જેમાં ક્લીઅર ક્રિસ્ટલાઇન લેન્સમાં ક્લાઉડીંગ અને ઓપેસિટી જોવા મળે છે. જેને કારણે બ્લર્ડ વિઝન જોવા મળે છે.

Write causes of cataract (રાઇટ કોઝીસ ઓફ કેટરેક્ટ)

કેટરેક્ટ એ ઘણા બધા ફેક્ટરને કારણે જોવા મળે છે. જે નીચે મુજબ છે :

• એજ :
• હેરિડિટરી (જીનેટીક ફેક્ટર)
• એક્સપોઝર ટુ યુવી લાઇટ
• એક્સપોઝર ટુ હીટ
• સ્મોકિંગ
• ઓબેસીટી
• ડાયાબિટીસ
• આઇ ઇન્જરી
• પ્રિવીયસ આઇ સર્જરી
• ઇન્ટ્રાઓક્યુલર ડિસઓર્ડર
• યુઝ ઓફ મેડીકેશન (કોર્ટીકોસ્ટીરોઇડ, ઓરલ કોન્ટ્રાસેપ્ટીવ)

Write classification of cataract (રાઇટ ક્લાસિફિકેશન ઓફ કેટરેકટ)

ક્લાસિફિકેશન એકોર્ડિંગ ટુ કોસ

• એજ રીલેટેડ (સીનાઇલ) કેટરેકટ : આ મોસ્ટ કોમન ટાઇપ છે જે લેન્સમાં એજ રીલેટેડ ચેન્જીસ થવાને કારણે જોવા મળે છે.
• કન્જીનેટલ કેટરેકટ : કન્જીનેટલ કેટરેકટ એ જન્મ સમયે પ્રેઝન્ટ હોય છે. જે જીનેટીક ફેક્ટરને કારણે જોવા મળે છે.
• સેકન્ડરી કેટરેકટ : સેકન્ડરી કેટરેકટ એ આઇ કન્ડિશન અથવા સિસ્ટેમિક કન્ડિશનને કારણે ડેવલપ થાય છે. જેમકે ડાયાબિટીસ, ટ્રોમા, ઇન્ફલામેશન
• ટ્રોમેટીક કેટરેકટ : ટ્રોમેટીક કેટરેકટ એ આઇમાં પેનેટ્રેટિંગ અથવા બ્લન્ટ ટ્રોમા થવાને કારણે જોવા મળે છે.
• રેડીએશન કેટરેકટ : રેડીએશન કેટરેકટ એ આયોનાઇઝ રેડીએશનના કોન્ટેકમાં હોવાને કારણે જોવા મળે છે.
• ઇલેક્ટ્રિકલ કેટરેકટ : ઇલેક્ટ્રિકલ કેટરેકટ એ ઇલેક્ટ્રીક ઇન્જરી અથવા હાઇ વોલ્ટેજ ઇલેક્ટ્રિકલ કરંટના કોન્ટેક્ટમાં આવવાથી જોવા મળે છે.
• ટોકસિક કેટરેકટ : ટોકસિક કેટરેકટ એ ટોક્સિક કેમિકલ અથવા મેડીસિનના સંપર્કમાં આવવાને કારણે જોવા મળે છે.
• મેટાબોલીક કેટરેકટ : મેટાબોલીક કેટરેકટ એ મેટાબોલીક ડીસઓર્ડરને કારણે જોવા મળે છે. જેમકે ગેલેકટોસેમિયા, વિલ્સન ડીઝીસ

ક્લાસિફિકેશન એકોર્ડિંગ ટુ લોકેશન વિથીન લેન્સ:-

• ન્યુક્લિયર કેટરેકટ : ન્યુક્લિયર કેટરેકટમાં લેન્સનો ન્યુક્લિયર પાર્ટ કલાઉડી થયેલ જોવા મળે છે.
• સુપરા ન્યુક્લિયર કેટરેકટ : સુપરા ન્યુક્લિયર કેટરેકટમાં ન્યુક્લિયરનો ઉપરનો પાર્ટ એટલે કોરટેક્સનો ડીપર પાર્ટ અફેક્ટ થયેલો હોય છે.
• કોર્ટીકલ કેટરેકટ : કોર્ટીકલ કેટરેકટમાં કોરટેકસ અફેક્ટ થાય છે એટલે કે લેન્સનું આઉટર લેયર અફેકટ થાય છે.
• કેપ્સ્યુલર કેટરેકટ : કેપ્સ્યુલર કેટરેકટમાં લેન્સની આજુબાજુ આવેલ કેપ્સ્યુલ અફેકટ થાય છે.
• પોસ્ટેરિયર સબ કેપ્સ્યુલર કેટરેકટ : પોસ્ટેરિયર સબ કેપ્સ્યુલર કેટરેકટમાં લેન્સ કેપ્સ્યુલનો બેકનો પાર્ટ અફેકટ થાય છે.

Write clinical manifestations of cataract (રાઇટ ક્લિનિકલ મેનીફેસ્ટેશન ઓફ કેટરેક્ટ)

• ક્લાઉડેડ, બ્લર્ડ એન્ડ ડીમ વિઝન
• ટ્રબલ સીઇંગ એટ નાઇટ
• પુર વિઝન એટ નાઇટ
• ડબલ વિઝન ઇન વન આઇ
• હેલોસ અરાઉન્ડ લાઇટ (લાઇટની આજુબાજુ ડિસ્ક અથવા સર્કલ જોવા મળે)
• લ્યુકોકોરિયા ઓર વ્હાઇટ પ્યુપિલ
• ફોટોફોબિયા
• રીડયુસ લાઇટ ટ્રાન્સમિશન
• ડીક્રીઝ વિઝ્યુઅલ એક્યુટી
• ડીક્રીઝ કલર પરસેપ્શન

Write diagnostic evaluation of cataract (રાઇટ ડાયગ્નોસ્ટિક ઇવાલ્યુએશન ઓફ કેટરેકટ)

• હિસ્ટ્રી કલેક્શન
• ફિઝિકલ એક્ઝામિનેશન
• વિઝ્યુઅલ એક્યુટી ટેસ્ટ
• સ્લિટ લેમ્પ એક્ઝામિનેશન
• ટોનોમેટ્રી
• અલ્ટ્રાસાઉન્ડ Write management of cataract (રાઇટ મેનેજમેન્ટ ઓફ કેટરેકટ)
• ફેકોઇમલસિફીકેશન : ફેકોઇમલસિફીકેશન એ કેટરેકટ સર્જરી માટે ઊપયોગમાં લેવાતી મોડર્ન મેથડ છે. જેમાં અલ્ટ્રાસાઉન્ડ એનર્જીનો ઉપયોગ કરીને ક્લાઉડી લેન્સને બ્રેકઅપ કરવમાં આવે છે અને તેને રીમુવ કરવામાં આવે છે.
• ઇન્ટ્રાઓકયુલર લેન્સ ઇમ્પ્લાનટેશન : કેટરેકટને રીમુવ કર્યા બાદ આઇમાં ઇન્ટ્રાઓકયુલર લેન્સ ઇમ્પ્લાન્ટ કરવામાં આવે છે એટલે કે આઇના નેચરલ લેન્સને આર્ટિફિસિયલ લેન્સ વડે રીપ્લેસ કરવામાં આવે છે.
• એક્સ્ટ્રા કેપ્સ્યુલર કેટેરેકટ એક્સટ્રેકશન : ECCE માં લેન્સ અને કેપસુલના એન્ટેરિયર પોર્શનને રીમુવ કરવામાં આવે છે જ્યારે પોસ્ટેરિયર કેપ્સ્યુલને ઇનટેકટ રાખવામાં આવે છે.
• ઇન્ટ્રા કેપ્સ્યુલર કેટેરેકટ એક્સટ્રેકશન : ICCE માં લેન્સ તેમજ કેપ્સયુલને રીમુવ કરવામાં આવે છે. પ્રિઓપરેટિવ કેર :
• સૌપ્રથમ પેશન્ટને આઇડેન્ટીફાઇ કરવું અને ફાઇલ પર કેટરેકટ સર્જરી માટેનો ડોક્ટરનો ઓર્ડર ચેક કરવો.
• ત્યારબાદ પેશન્ટને એપ્રોપ્રિએટ હિસ્ટ્રી કલેક્ટ કરવી.
• તેનું ફિઝિકલ એક્ઝામિનેશન કરવું.
• પેશન્ટના વાઇટલ સાઇન મોનિટર કરવા.
• સર્જરી માટેના નેસેસરી બ્લડ ટેસ્ટ કરાવવા. (જેમકે કમ્પ્લીટ બ્લડ કાઉન્ટ, HIV, Hbsag, એક્સ રે, ECG)
• પેશન્ટને પ્રોસિજર એક્સપ્લેન કરવી, તેના ઇન્ડીકેશન અને કોન્ટ્રાઇન્ડીકેશન વિશે જણાવવું. જેથી તેના ફિયર અને એન્ઝાઇટીને દૂર કરી શકાય.
• સર્જરી માટે પેશન્ટની અને તેના ફેમિલી મેમ્બરની કન્સલટ લેવી.
• પેશન્ટને ફેસ વોશ કરવા માટે કહેવું અને આઇલેસીશ કટ કરવા માટે કહેવું.
• પેશન્ટની ઓપરેશન કર્યા પહેલાં છ થી આઠ કલાક નીલ પર ઓરલ રહેવા કહેવું.
• ઓપરેશન કર્યાના થોડાક સમય પહેલા માયડ્રિયાટિક અને સાઇકલોપ્લેજીક આઇડ્રોપ એડમિનિસ્ટ્રર કરવા. જે પ્યુપિલને ડાયલેટ અને પેરાલાઇઝ કરે છે.
• પેશન્ટને એન્ટીબાયોટિક અને એન્ટીઇમેટિક ડ્રગ એડમિનિસ્ટર કરવી. પોસ્ટ ઓપરેટિવ કેર :

કેટરેકટમાં સર્જરી પૂર્ણ થયા બાદ પેશન્ટની થોડીક જ કલાકમાં ડિસ્ચાર્જ કરી દેવામાં આવે છે.

• સર્જરી પૂર્ણ થયા બાદ પેશન્ટના વાઇટલ સાઇન મોનિટર કરવા.
• પેશન્ટને ઓપરેટિંગ કોઈપણ પ્રકારના સીમ્પ્ટમ્સ જોવા મળે છે કે નહીં તે ચેક કરવું.
• પેશન્ટને ઓપરેટિંગ આઇ પર પ્રેશર લગાવવાનું અવોઇડ કરવા કહેવું.
• પેશન્ટને ઓપરેટીંગ આઇને વારંવાર ટચ કરવા અને રબિંગ કરવાનું અવોઇડ કરવા કહેવું.
• પેશન્ટને ઓપરેટીંગ આઇની ઓપોઝિટ સાઇડ પર સુવા માટે કહેવું.
• પેશન્ટની આઇ ડ્રોપ ઇન્સ્ટીલેશન માટેની ટેકનીક ડેમોસ્ટ્રેટ કરીને બતાવવી.
• પેશન્ટને આઇસિલ્ડ વિયર કરવા માટે કહેવું. જેથી આઇને ઇન્જરી થતી પ્રિવેન્ટ કરી શકાય.
• પેશન્ટને સ્નીઝીંગ, કફિંગ અને સ્ટેઇને કરવાનું અવોઈડ કરવા કહેવું કારણકે તેનાથી ઇન્ટ્રા ઓક્યુલર પ્રેશરમાં વધારો થઇ શકે છે.
• પેશન્ટની ક્લોઝ વર્ક કરવાનું અવોઇડ કરવા કહેવું.

🔸c) Write down about mitral stenosis -માઈટ્રલ સ્ટેનોસીસ વિશે લાખો.

Define mitral stenosis:-મિટ્રલ સ્ટેનોસિસ એ વાલ્વ્યુલર હાર્ટ ડીઝીસનું ફોર્મ છે. જેમાં મિટ્રલ વાલ્વનું ઓપનિંગ અથવા ઓરિફિસ એ નેરોવિંગ થયેલું જોવા મળે છે. જે લેફટ એટ્રીયમમાંથી લેફટ વેન્ટ્રિકલમાંના બ્લડ ફ્લોને રીસ્ટ્રીક્ટ કરે છે. જેને કારણે લેફટ એટ્રીયમમાં બ્લડ કલેક્ટ થાય છે.

causes of mitral stenosis

• રહેમેટિક ફીવર
• કન્જીનેટાલ હાર્ટ ડીફેકટ (જે મિટ્રલ વાલ્વને અફેક્ટ કરતું હોય)
• ઇન્ફેક્ટીવ એન્ડોકાર્ડાયટિસ
• ઓટોઇમ્યુન ડીઝીસ (SLE)
• એજ રિલેટેડ ડીજનરેશન
• કેલ્સિફિકેશન ઓફ મિટ્રલ વાલ્વ Write sign and symptoms seen in mitral stenosis
• શોર્ટનેસ ઓફ બ્રિથ (આફ્ટર એક્સરસાઇઝ એન્ડ એટ નાઇટ ટાઇમ)
• ઓર્થોપ્નીયા
• ફટીગ એન્ડ વિકનેસ
• હાર્ટ પાલ્પીટેશન
• ઇરરેગયુલર હાર્ટ બીટ
• ચેસ્ટ પેઇન
• સ્વેલિંગ ઇન એન્કલ એન્ડ ફીટ
• કફ
• ફ્રીક્વન્ટલી રેસ્પાયરેટરી ઇન્ફેક્શન
• લાઉડ, રમ્બલીંગ હાર્ટ મરમર

Diagnostic evaluation of mitral stenosis

• હિસ્ટ્રી કલેક્શન
• ફિઝિકલ એક્ઝામિનેશન
• ઇકોકાર્ડિયોગ્રામ
• ઇલેક્ટ્રોકાર્ડિયોગ્રામ
• કાર્ડિયાક કેથેટેરાઇઝેશન
• ચેસ્ટ એક્સ રે
• MRI એન્ડ CT સ્કેન

Medical management of mitral stenosis

• ડાયયુરેટિકસ : પલમોનરી કન્જેશન અને ફ્લુઇડ ઓવર લોડને રિડયુસ કરવા માટે ડાયયુરેટિકસ ડ્રગનો ઉપયોગ કરવો.
• બીટા બ્લોકર / કેલ્શિયમ ચેનલ બ્લોકર : હાર્ટ રેટને કન્ટ્રોલ કરવા તેમજ ડિસ્પ્નીયા અને પાલ્પીટેશન જેવા સિમ્પ્ટમ્સને રિલીવ કરવા માટે બીટા બ્લોકર તેમજ કેલ્શિયમ ચેનલ બ્લોકરનો ઉપયોગ કરવો.
• એન્ટીકોએગ્યુલન્ટ : બ્લડ કલોટ તેમજ થ્રોમ્બોએમ્બોલિઝમને પ્રિવેન્ટ કરવા માટે તેમજ બ્લડને થીન કરવા માટે એન્ટીકોએગ્યુલન્ટ ડ્રગ પ્રોવાઇડ કરવી.
• એન્ટીએરિધેમિક મેડીસિન : રિધમને કન્ટ્રોલ કરવા માટે એન્ટીએરિધેમિક મેડીસિન એડમિનિસ્ટર કરવી.

Surgical management of mitral stenosis

Repair of valve (રિપેર ઓફ વાલ્વ)

વાલ્વના સર્જીકલ રિપેરને ‘ ‘Commissurotomy (કમિશોરોટોમી)’ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. જેમાં ફ્યુસડ થયેલ લીફ્લેટને સેપરેટ કરવામાં આવે છે. આ લીફ્લેટ જ્યાં મળે છે તેને commissures તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. કમિશોરોટોમી બે મેથડ દ્વારા કરવામાં આવે છે ઓપન કમિશોરોટોમી અને ક્લોસ કમિશોરોટોમી

Ballon valvuloplasty (વાલ્વ્યુલોપ્લાસ્ટી)

વાલ્વ્યુલોપ્લાસ્ટી એ મિનિમલ ઇન્વેસિવ પ્રોસીજર છે જેમાં કેથેટરની ટીપ સાથે લગાવેલ ડીફ્લેટ બલુનને મુખ્યત્વે ગ્રોઇન એરિયામાં આવેલી બ્લડ વેસેલ્સ થ્રુ ઇન્સર્ટ કરવામાં આવે છે અને તેને હાર્ટ વાલ્વ સુધી ગાઇડ કરવામાં આવે છે અને ત્યાં બલુનને પ્લેસ કરી ઇનફ્લેટ કરવામાં આવે છે. જેથી નેરો અથવા સ્ટેનોસિસ થયેલા વાલ્વને વાઇડ કરવામાં આવે છે અને વાલ્વના ઓપનિંગને એનલાર્જ કરવામાં આવે છે. જેથી બ્લડ ફ્લોને ઇમ્પ્રુવ કરી શકાય.

Valve replacement (વાલ્વ રિપ્લેસમેન્ટ)

વાલ્વ રિપ્લેસમેન્ટ એ એક સર્જીકલ પ્રોસિજર છે જેનો ઉપયોગ સિવીયર વાલ્વ્યુલર સ્ટેનોસિસના મેનેજમેન્ટ માટે થાય છે. જેમાં ડેમેજ થયેલા હાર્ટ વાલ્વને સર્જીકલી રીમુવ કરવામાં આવે છે અને તેને મેકેનિકલ અથવા બાયોલોજીકલ (બાયોપ્રોસ્થેટિક) વાલ્વ વડે રિપ્લેસ કરવામાં આવે છે.

⏩Q-4 Write short notes. ટૂંકનોંધ લખો. (કોઈપણ ત્રણ)

🔸a) Meniere’s disease – મીનીયર્સ ડીસીઝ

મેનિયર્સ ડીઝીસ એ ઇનર ઇયર ડિસઓર્ડર છે. જે ઓડિટરી સિસ્ટમ (હીયરીંગ સિસ્ટમ) તથા વેસ્ટિબ્યુલર સિસ્ટમ (એટલે કે બેલેન્સ)ને અફેકટ કરે છે.જેમાં સડન અને રીકરંટ ડીઝીનેસ તેમજ ટીનીટસના એપિસોડ જોવા મળે છે.

Etiology of Manieres disease

મેનિયર્સ ડીઝીસ થવા માટેનો એકઝેટ કોસ અનનોન છે. પરતું એવું માનવામાં આવે છે કે એન્ડોલિમ્ફેટિક સિસ્ટમમાં (એન્ડોલિમ્ફ ફ્લુઇડ) એબ્નોર્માલિટી થવાને કારણે જોવા મળે છે.

• Here are the terms translated from Gujarati to English:
• ફ્લુઇડ ઇમ્બેલેન્સ – Fluid imbalance
• ઇમપ્રોપર ફ્લુઇડ ડ્રેનેજ – Improper fluid drainage
• જેનેટિક ફેક્ટર – Genetic factor
• ઇમ્યુનસિસ્ટમ ડિસઓર્ડર – Immune system disorder
• હેડ ઇન્જરી – Head injury
• વાયરલ ઇન્ફેશન – Viral infection
• એનાટોમિકલ એબ્નોર્માલીટી – Anatomical abnormality

Clinical manifestations of Manieres disease

• Here are the terms translated from Gujarati to English:
• વર્ટિગો – Vertigo
• હિયરિંગ લોસ – Hearing loss
• ટિનીટસ – Tinnitus (કાન માં તીણો અવાજ સંભળાવવો)
• ફુલનેસ ઓફ ઇયર – Fullness of ear
• નોઝિયા – Nausea
• વોમિટીંગ – Vomiting
• હેડએક – Headache
• નિસ્ટેગમસ – Nystagmus (આંખ ની ઇન્વોલ્યુટરી મુવમેન્ટ) Diagnostic evaluation of Manieres disease
• હિસ્ટ્રી કલેક્શન
• ફિઝિકલ એક્ઝામિનેશન
• ઓડિયોમેટ્રી
• ઇલેક્ટ્રોનીસ્ટેગ્મોગ્રાફી
• પોસ્ટરોગ્રાફી
• MRI

Medical management of Manieres disease

મેનિયર ડીઝીસને ક્યોર કરી શકાતો નથી પરંતુ સિમ્પ્ટમ્સને રીલીવ કરવા માટે મેડિસિન પ્રોવાઇડ કરવામાં આવે છે.

• એન્ટીહિસ્ટામાઈન
• એન્ટીઇમેટિક
• ડાયયુરેટિકસ
• કોર્ટીકોસ્ટેરોઇડ
• સેડેટીવ Surgical management of Manieres disease

1) endolymphatic sac decompression (એન્ડોલિમ્પેટિક શેક ડીકમ્પ્રેશન)

2) labyrinthectomy (લેબ્રિંનથેકટોમી)

3) vestibular neurectomy (વેસ્ટીબ્યુલર ન્યુરેકટોમી)

4)cryosurgical method (ક્રાયોસર્જીકલ મેથડ)

🔸b) Types of disaster – વિઝાસ્ટરનાં પ્રકારો:

ડિઝાસ્ટરના મુખ્યત્વે બે ટાઇપ પડે છે :

• નેચરલ ડિઝાસ્ટર
• મેનમેડ ડિઝાસ્ટર

Natural disaster (નેચરલ ડિઝાસ્ટર)

નેચરલ ડિઝાસ્ટરને નેચરલ કેલેમિટિઝ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. જેમાં વેધર અથવા એનવાયરમેન્ટલ ઇવેન્ટસને કારણે સિગ્નિફિકન્ટ ડેમેજ, લોસ ઓફ લાઇફ અને ડિસરપ્શન જોવા મળે છે.

• અર્થકવેક (ભૂકંપ) : ટેકટોનિક પ્લેટમાં મૂવમેન્ટ થવાને કારણે ગ્રાઉન્ડમાં સડન અને વાયોલન્ટ શેકિંગ જોવા મળે છે. જેના કારણે બિલ્ડિંગ કોલેપ્સ, ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર ડેમેજ, લેન્ડસ્લાઇડ (ભૂસ્ખલન) જોવા મળે છે.
• વોલકેનિક ઇરપ્શન (જ્વાળામુખી ફાટી નીકળવો) : વોલ્કેનોમાંથી એક્સપ્લોસિવ અથવા ઇફ્યુસિવ મેગ્મા, એશ અને ગેસ બહાર નીકળે છે જેને વોલકેનિક ઇરપ્શન તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. જેને કારણે લાવા ફલો, એશ કલાઉડ, પાયરોક્લાસ્ટિક ફલો, એર ટ્રાવેલ ડિસરપ્શન અને હેલ્થ હેઝાર્ડ જોવા મળે છે.
• ત્સુનામી : અન્ડર વોટર ડિસ્ટર્બન્સ થવાને કારણે ઓશયનમાં લાર્જ વેવ્સની સીરીઝ જોવા મળે છે. જેને કારણે કોઅસ્ટલ ફલોડિંગ (દરિયાકાંઠાના વિસ્તારમાં પૂર), ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર ડિસરપ્શન, સિગ્નિફિકન્ટ લોસ ઓફ લાઇફ જોવા મળે છે.
• ફ્લડ (પુર) : ડ્રાય લેન્ડ પર વોટરનો ઓવર ફલો થવો. એટલે કે લેન્ડ એ વોટરથી કવર થવો. જેને કારણે વોટર ડેમેજ, પ્રોપર્ટી ડિસ્ટ્રકશન, વોટર સપ્લાય કન્ટામીનેટેડ થાય છે.
• સાયકલોન (ચક્રવાટ) , તુફાન, હરિકેન (વાવાઝોડું) : પાવરફૂલ ટોપીકલ સ્ટ્રોમ જોવા મળે છે જેને કારણે હાઇ વાઇન્ડ અને હેવી રેઇનફોલ જોવા મળે છે.
• ટોર્નેડો : ટોર્નેડો એ વાયોલેન્ટલી રોટેટ કરતો હવાનો સ્તંભ છે જે અર્થ અને ક્યુમ્યુલોનિમ્બસ ક્લાઉડની બને સરફેસ સાથે જોડાયેલ હોય છે.
• ડ્રોટ (દુકાળ) : લાંબા સમય સુધી રેઇનફોલ ન થવાને કારણે વોટરની શોર્ટેજ જોવા મળે છે. જેને કારણે ક્રોપ ફેલિયર (પાક નિષ્ફળતા), પાણીની અછત, વાઇલ્ડ ફાયર જોવા મળે છે.
• લેન્ડસ્લાઇડ એન્ડ મડસ્લાઇડ (ભૂસ્ખલન) : રોક, સોઇલ અને ડેબ્રિસમાં જોવા મળતી ડાઉનહિલ મુવમેન્ટ લેન્ડસ્લાઇડ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. જેને કારણે પ્રોપર્ટી ડેમેજ, રોડ બ્લોકેજ, ફેટાલીટી અને ઇનજરી જોવા મળે છે.
• વાઇલ્ડફાયરસ : જંગલોમાં જોવા મળતી અનકન્ટ્રોલ ફાયરને વાઇલ્ડફાયરસ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. જેને કારણે ફોરેસ્ટ ડિસ્ટ્રકશન, પ્રોપર્ટી લોસ, એર ક્વોલિટી ડીગ્રેડેશન અને લોસ ઓફ લાઇફ જોવા મળે છે.
• બ્લિઝાર્ડ એન્ડ સ્નોસ્ટ્રોમ (હિમવર્ષા) : સિવિયર સ્નોસ્ટ્રોમ સાથે હાઇ વાઇન્ડ અને લો વિઝીબીટી મળે છે. જેના કારણે ટ્રાન્સપોર્ટેશન ડિસ્ટર્બન્સ, હાઇપોથર્મિયા અને ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર ડેમેજ જોવા મળે છે.
• હિટવેવ : એક્સકેસિવ હાઇ ટેમ્પરેચર લાંબા સમય સુધી જોવા મળે છે જેને હિટવેવ તરિકે ઓળખવામાં આવે છે. જેને કારણે હીટસ્ટ્રોક, એગ્રીકલ્ચર ડેમેજ જોવા મળે છે.
• ડસ્ટ સ્ટ્રોમ : સ્ટ્રોંગ વિન્ડને કારણે હવામાં લાર્જ પ્રમાણમાં ડસ્ટ જોવા મળે છે. જેને કારણે રિડયુસ વિસીબીલીટી, રેસ્પાયરેટરી હેલ્થ ઇસ્યુ જોવા મળે છે.

Man made disaster (મેન મેડ ડિઝાસ્ટર)

મેનમેડ ડિઝાસ્ટરને એન્થ્રોપોજેનિક ડિઝાસ્ટર તરિકે ઓળખવામાં આવે છે. જે એક પ્રકારની ઇવેન્ટ છે જે હ્યુમન એક્શન અને નેગલીજન્સીના પરિણામે જોવા મળે છે. જેને કારણે હ્યુમન હેલ્થ, ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર અને એન્વાયરમેન્ટ પર તેની સિગ્નિફિકન્ટ અસર જોવા મળે છે.

• ઇન્ડસ્ટ્રીયલ એક્સિડન્ટ : એક્સિડન્ટ જેમ કે કેમિકલ સ્પિલ, એક્સપ્લોસન, ટોક્સિક રિલિઝ જેવી કન્ડીશનને કારણે હ્યુમન લાઇફ પર તેની સિગ્નિફિકન્ટ અસર જોવા મળે છે. જેમકે ભોપાલ ગેસ દુર્ઘટના (1984)
• ન્યુક્લિયર એક્સિડન્ટ : ન્યુક્લિયર પાવર પ્લાન્ટ ફેઇલ જવાને કારણે રેડિયોએક્ટિવ મટીરીયલ રિલીઝ થાય છે. ઉદાહરણ તરીકે ચેર્નોબિલ ડિઝાસ્ટર – યુક્રેન
• એનવાયરમેન્ટલ પોલ્યુશન : ડિફોરેસ્ટેશન, ઇમપ્રોપર વેસ્ટ ડિસપોસલ, એર અને વોટર પોલ્યુશનને લોંગ ટર્મ એન્વાયરમેન્ટલ ડીગ્રેડેશન જોવા મળે છે.
• ટ્રાન્સપોર્ટેશન એક્સિડન્ટ : મેજર એક્સિડન્ટ જેમકે વિહિકલ, ટ્રેન, શિપ અને એર પ્લેનમાં થતા એક્સિડન્ટને કારણે સિગ્નીફિકન્ટ કેસ્યુલીટી અને પ્રોપર્ટી ડેમેજ જોવા મળે છે.
• સ્ટ્રકચરલ ફેલિયર : ડિઝાઇન ફલો, મેન્ટેનસ ફેલિયર અને પુર કંસ્ટ્રકશનને કારણે બિલ્ડિંગ, બ્રિજ તેમજ બીજા સ્ટ્રકચર એ કોલેપ્સ થય જાય છે. જેમકે મોરબી પુલ દૂર્ઘટના
• કોન્ફ્લિક્ટ એન્ડ ટેરિરીઝમ : વોર્સ, ટેરિરીઝમ એક્ટને કારણે મોટા પ્રમાણમાં ડિસ્ટ્રકશન, ડિસ્પ્લેસમેન્ટ અને લાઇફ લોસ જોવા મળે છે. જેમકે સીરિયન સિવિલ વોર, 11 એટેક ઇન યુનાઇટેડ સ્ટેટ (2001)

🔸c) Gonorrhoea – ગોનોરિયા

• ગોનોરિયા એ સેક્સ્યુઅલી ટ્રાન્સમિટેડ એટલે કે વેનેરલ ડીઝીસ છે. જે ‘નાઈઝેરીયા ગોનોરિયા’ (neisseria gonorrhoea) બેક્ટેરિયા નામના કોઝેટિવ ઓર્ગેનિઝમને કારણે થાય છે.
• જેમાં મુખ્યત્વે જનાઇટલ, રેક્ટમ અને થ્રોટ ઇન્ફેક્ટ થાય છે.
• ગોનોરિયા એ ઇન્ફેક્ટેડ પર્સનના સેક્સ્યુઅલ કોન્ટેક્ટમાં આવવાને કારણે સ્પ્રેડ થાય છે.

Causes and risks factor of gonorrhoea

ગોનોરિયા એ બેક્ટેરિયમ નાઈઝેરીયા ગોનોરિયા નામના કોઝેટીવ ઓર્ગેનિઝમને કારણે જોવા મળે છે. ગોનોરિયા એ સેક્સ્યુઅલ કોન્ટેક્ટ અથવા પેરિનેટલ ટ્રાન્સમિશન દ્વારા સ્પ્રેડ થાય છે.

• અનપ્રોટેકટેડ સેક્સ
• મલ્ટિપલ સેક્સ પાર્ટનર
• પ્રિવિયસ એન્ડ કો એક્સિસ્ટિંગ સેક્સ્યુઅલી ટ્રાન્સમિટેડ ડીઝીસ
• પ્રેગનેટ મધર (જો મધરમાં ગોનોરિયા પ્રેઝન્ટ હોય તો તેના બેબીને ગોનોરિયાની કન્ડીશન થય શકે છે.
• યંગર એજ

✓ Sign and symptoms of gonorrhoea in men :

• પેઇનફુલ યુરિનેશન
• પસ લાઈક ડિસ્ચાર્જ ફ્રોમ ધ ટીપ ઓફ પેનિસ
• સ્વેલિંગ ઓર પેઇન ઇન ટેસ્ટીકલ
• પરસિસટન્ટ સોર થ્રોટ

✓ in female

• ઇનક્રિઝ વજાઇનલ ડિસ્ચાર્જ (Increased vaginal discharge)
• પેઇનફુલ યુરિનેશન (Painful urination)
• વજાઇનલ બ્લિડિંગ (Vaginal bleeding)
• એબ્ડોમિનલ એન્ડ પેલ્વિક પેઇન (Abdominal and pelvic pain)
• પેઇન ડયુરિંગ ઇન્ટરકોસ (Pain during intercourse)
• પર્સિસ્ટન્ટ સોર થ્રોટ (Persistent sore throat)
• રેક્ટલ ઇન્ફેક્શન (Rectal infection)

Diagnostic evaluation of gonorrhoea

• હિસ્ટ્રી કલેક્શન
• ફિઝિકલ એક્ઝામિનેશન
• ન્યુક્લિક એસિડ એમ્પ્લીફિકેશન ટેસ્ટ
• કલ્ચર ટેસ્ટ

Medical management of gonorrhoea

✓ ફર્સ્ટ લાઇન ટ્રીટમેન્ટ :

• સેફટ્રિયાઝોન: 500 mg ઇન્ટ્રામસ્કયુલર – સિંગલ ડોઝ
• એઝિથ્રોમાયસિન :

✓ અલ્ટરનેટિવ ટ્રીટમેન્ટ : 1 gm ઓરલી – સિંગલ ડોઝ

સેફાલોસ્પોરીનથી એલર્જી ધરાવતા પેશન્ટમાં અલ્ટરનેટિવ ટ્રીટમેન્ટનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે.

• જેન્ટામાયસિન : 240 mg ઇન્ટ્રામસ્કયુલર અને
• એઝિથ્રોમાયસિન : 2 gm ઓરલી (સિંગલ ડોઝ) Nursing management of gonorrhoea
• પેશન્ટની પ્રોપર હિસ્ટ્રી કલેકટ કરવી.
• સિફિલસ માટે સીરમ એક્ઝામિનેશન કરવું.
• પેશન્ટને પર્સનલ હાયજીન વિશે પર એજ્યુકેશન આપવુ.
• પેશન્ટને ડીઝીસ કન્ડિશન વિશે એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવું તેમજ તેના બધા ડાઉટ અને કવેરી સોલ્વ કરવા.
• પેશન્ટને એડવાઈઝ આપવી કે મલ્ટીપલ સેક્સ પાર્ટનર અવોઇડ કરવા.
• પેશન્ટને એજ્યુકેશન આપવો કે કોન્ટ્રાસેપ્ટીવ મેથડ બેરિયર મેથડ નો ઉપયોગ કરવો.
• પેશન્ટને સાઇકોલોજીકલ સપોર્ટ પ્રોવાઈડ કરવો.
• ઇન્ફેક્શનને પ્રિવેન્ટ કરવા માટે એન્ટિબાયોટિક મેડિસિન પ્રોવાઈડ કરવી.
• પેશન્ટને એબસ્ટિનન્સની પ્રેક્ટિસ કરવા માટેની એડવાઇઝ આપવી.
• પેશન્ટને ગુડ પર્સનલ હાયજીન મેન્ટેન રાખવા માટે કહેવું.

🔸d) Hospice care- હોસપીસકેર

હોસ્પાઇસ કેર એ હેલ્થકેરનો એક ટાઇપ છે. જે ટર્મિનલ ઇલનેસ (કે જે છ મહિના કરતા ઓછું જીવન ધરાવતા હોય) ધરાવતાં વ્યક્તિને કમ્ફર્ટ અને સપોર્ટ પ્રોવાઇડ કરે છે. હોસ્પાઇસ કેરનો મુખ્ય ગોલ ફાઇનલ સ્ટેજ ધરાવતાં પેશન્ટની લાઇફ કવોલીટી ઇમ્પ્રુવ કરવી. જેમાં ઇલનેસને ક્યોર કરવા કરતાં પેઇન તેમજ બીજા સિમ્પ્ટમ્સને મેનેજ કરવામાં આવે છે.

Key aspects :

• પેશન્ટ સેન્ટર કેર : હોસ્પાઇસ કેરમાં પેશન્ટની નીડ તેમજ તેની વિસને પ્રાયોરીટી આપીને કેર પ્રોવાઇડ કરવામાં આવે છે.
• સિમ્પ્ટમ્સ મેનેજમેન્ટ : પેશન્ટને ક્યોર કરવા કરતાં તેના સિમ્પ્ટમ્સ મેનેજ કરવામાં આવે છે. જેમકે પેઇન રિલીફ, મેનેજમેન્ટ ઓફ નોઝિયા એન્ડ શોર્ટનેસ ઓફ બ્રિથ, ઇમોશનલ એન્ડ સ્પિરીચ્યુલ સપોર્ટ
• ઇન્ટરડિસીપ્લીનરી ટીમ : હોસપાઇસ કેર એ એક ટીમ દ્વારા પ્રોવાઇડ કરવામાં આવે છે. જેમાં ડોક્ટર, નર્સ, સોશિયલ વર્કર, સ્પિરીચ્યુલ એડવાઇસર, વોલ્યુન્ટરનો સમાવેશ થાય છે. આ બધા ટીમ મેમ્બર એ સાથે મળીને કામ કરે છે અને પેશન્ટ તેમજ ફેમિલીને સપોર્ટ કરે છે.
• ફેમિલી સપોર્ટ : હોસપાઇસ કેર એ પેશન્ટના ફેમિલીને પણ સપોર્ટ કરે છે. તેઓને કાઉનસેલિંગ, રેસપાઇટ કેર (રાહત) ઓફર કરે છે તેમજ લવડ વન ડાયિંગની કેર કરતી વખતે ઇમોશનલ સપોર્ટ પ્રોવાઇડ કરે છે તેમજ તેની કેર દરમિયાન આવતા ચેલેન્જીસને આસિસ્ટ કરે છે.
• સેટિંગ : હોસપાઇસ કેર એ વેરિયસ સેટિંગમાં પ્રોવાઇડ કરવામાં આવે છે જેમ કે હોમ, હોસપાઇસ સેન્ટર, હોસ્પિટલ, નર્સિંગ હોમ.
• બરિવમેન્ટ (શોક) : પેશન્ટની ડેથ બાદ પેશન્ટમાં ફેમિલી મેમ્બરને ગ્રીફ સપોટ પ્રોવાઇડ કરે છે.

⏩Q-5 Define following (any six) નીચેની વ્યાખ્યા લખો. (કોઈપણ છ) (12)

🔸a) Eczema – એકઝીમા

એકઝેમા એ ક્રોનિક ઇન્ફ્લામેટરી સ્કીન કંડીશન છે જેને એટોપીક ડર્મેટાઇટિસ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે જેમાં સ્કીન એ ઇચી, રેડ અને ડ્રાય જોવા મળે છે.

🔸b) Epistaxis – એપિસ્ટેલીસ

• એપિસ્ટેક્સિસ મિન્સ નોઝ બ્લીડ અથવા નેઝલ હેમરેજ
• નોઝમાં આવેલ મ્યુકસ મેમ્બ્રેનના કોઇપણ એરિયામાં વેસલ્સ રફચર થવાને કારણે નોસ્ટ્રિલ અથવા નેઝલ કેવીટીમાંથી બ્લિડિંગ જોવા મળે છે જેને એપિસ્ટેક્સિસ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.

🔸c) Metastasis-મેટાસ્ટેસિસ

• મેટાસ્ટેટીસ એટલે કેન્સર બોડીના બીજા એરિયામાં સ્પ્રેડ થવું. કેન્સરીયસ ટ્યુમર એ પ્રાઇમરી સાઇટ પરથી સેકન્ડરી સાઇટ (બીજા એરિયામાં) પર સ્પ્રેડ થાય છે જેને મેટાસ્ટેટીસ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.
• લોકલાઇઝ મેટાસ્ટેટીસમાં કેન્સર જ્યાંથી સ્ટાર્ટ થયું હોય તે એરિયામાં જોવા મળે છે.
• રિજયનલ મેટાસ્ટેટીસમાં આજુબાજુ આવેલ ટીસ્યુ, લીમ્ફ નોડ અને ઓર્ગનમાં સ્પ્રેડ થાય છે.
• ડિસ્ટન્ટ મેટાસ્ટેટીસમાં બોડીના દૂરના એરિયામાં સ્પ્રેડ થાય છે.

🔸d) Angina Pectoris – એજાયના પેક્ટોરીસ

• એન્જાયનાને ‘ઇસ્ચેમિક ચેસ્ટ પેઇન’ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે.
• એન્જાયના પેક્ટોરિસ એ ‘ચેસ્ટ પેઇન’ તેમજ કોરોનરી હાર્ટ ડીઝીસને કારણે જોવા મળતા ‘ડીસકમ્ફર્ટ’ માટે ઉપયોગમાં લેવાતો મેડિકલ ટર્મ છે.
• એન્જાયના એ કોઇ ડીઝીસ નથી પણ તે કોરોનરી આર્ટરી ડીઝીસમાં જોવા મળતું એક સિમ્પ્ટમ્સ છે.
• કોરોનરી આર્ટરીમાં પ્લેક ડિપોઝિટ થવાને કારણે તે નેરોવિંગ બને છે જેને કારણે હાર્ટ મસલ્સમાં પૂરતા પ્રમાણમાં બ્લડ અને ઓક્સિજન પહોંચતું નથી અને તેને કારણે ચેસ્ટ પેઇન જોવા મળે છે.

🔸e ) Allograft – એલોગ્રાકટ

એલોગ્રાફટ એ ટિસ્યુ ગ્રાફ્ટનો એક ટાઈપ છે જેમાં સેમ સ્પેસીસ ધરાવતા ડોનરમાંથી ટિસ્યુ કલેક્ટ કરવામાં આવે છે (જે જીનેટીકલી નોન આઈડેટિકલ હોય છે) અને તે જ સ્પેસીસ ધરાવતા રેસિપીયન્ટમાં તે ટિસ્યુ ટ્રાન્સપ્લાન્ટ કરવામાં આવે છે.

🔸f ) Incubation period- ઇન્ક્યુબેશન પિરિયડ

ઇન્ફેકસીયસ એજન્ટના (બેક્ટેરિયા, વાયરસ) કોન્ટેકમાં આવવાથી લઈને ફર્સ્ટ સાઇન એન્ડ સિમ્પ્ટમ્સ જોવા મળે તે વચ્ચેના સમયગાળાને ઇન્ક્યુબેશન પીરીયડ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. ઉદાહરણ તરીકે:-
ઈન્ફ્લુએન્ઝા : 1-4 days
કોવિડ 19 : 2-14 days
ચિકનપોક્સ : 10-21 days

🔸h) Cardiac Tamponade – કાર્ડિયાક ટેમ્પોનેડ

બ્લડ અથવા ફ્લુઇડ હાર્ટ મસલ્સ ની વચ્ચે કે પેરી-કાર્ડિયલ સ્પેસમાં ભરાઈ જવાના કારણે હાર્ટ પર પ્રેશર આવે છે તેના કારણે જે કન્ડિશન ઉદ્ભવે છે તેને કાર્ડીયાક ટેમ્પોનાડ કહે છે.

તેના કારણે કાર્ડિયાક આઉટપુટ ઓછો થાય છે અને જો તાત્કાલિક સારવાર ન થાય તો વ્યક્તિનું ડેથ થાય છે

⏩Q-6(A) Fill in the blanks – ખાલી જગ્યા પૂરો .(05)

1.) Full form of CABG———— CABG નું પુરૂ નામ———-છે. Coronary artery bypass graft (કોરોનરી આર્ટરી બાયપાસ ગ્રાફટ)

2.) Dead peace of Bone is called——— હાડકાનાં ડેડ પીસને—–કહે છે. Sequestrum (સિક્વેસ્ટ્રમ)

3.) Another name of internal radiation therapy is——— ઈન્ટરનલ રેડીએશન થેરાપીનું બીજું નામ ——–છે. Brachytherapy (બ્રેકીથેરાપી)

4.) Enlargement of breast in male is called————— પુરૂષોમાં બ્રેસ્ટના એન્લાર્જમેન્ટને——કહે છે. Gynecomastia (ગાયનેકોમાસ્ટિયા)

5.) Typhoid is caused by———— ટાઈફોડ થવાનું કારણ ———બેકટેરિયા છે. bacterium Salmonella Typhi (બેક્ટેરિયમ સાલ્મોનેલા ટાઈફી)

⏩(B) ટાઈોક થવાનું કારણ True or False-ખરા ખોટા જણાવો. (05)

1.)No need of gait practice before using craches. ❌ ક્રેચીસ વાપર્યા પહેલા ગેઈટ પ્રેકટીસની જરૂર નથી.

2.) A chemotherapeutic drug 5 Fu is an antimetabolite agent. ✅ કિમોથેરાપીની દવા 5 Fu એ એન્ટીમેટાબોલાયટ એજેન્ટ છે.

3.) Cyclone is a natural disaster. ✅ ચક્રવાત એ કુદરતી આફત છે.

4.)Weber test is used to detect tonsilitis.❌ વેબર ટેસ્ટ એ ટોન્સીલાઈટીસના નિદાન માટે વપરાય છે.

5.)Abnormal decrease of leukocytes is called leukopenia. ✅ લ્યુકોસાઈટનાં અસામાન્ય ઓછા પ્રમાણને લ્યુકોપેનિયા કહે છે.

💪 💥☺☺ALL THE BEST ☺☺💥💪

નોંધ :-MCQ ANSWER APP ની યુનિક પેટર્ન માં બંને ભાષા માં આગળ paper solution /click here ની નીચે આપેલા છે. ” અ ” પર ક્લિક કરવાથી ભાષા ચેન્જ થશે.