AS PER INC-SYLLABUS

UNIT-I

Human Reproductive System

• Female reproductive organs – structure and function
• Menstrual cycle

Male reproductive organs structure and functions

• Process of conception

DEFINITION OF MIDWIFERY ; મીડવાઈફરી એટલે શું ?

એક એવી બ્રાંચ છે કે જેમાં એન્ટીનેટલ (સગર્ભાવસ્થા) થી શરૂ કરીને ડીલેવરી પછીના છ અઠવાડીયા કે૪૨ દિવસના સમયગાળાનું અથવા એન્ટીનેટલ (સગર્ભાવસ્થા)થી શરૂ કરીને પરપ્યુરમ પીરીએડ સુધીના સમયનું નોલેજ જે બ્રાંચમાં આપવામાં આવે તેવી બ્રાંચને મિડવાફરી કહેવાય છે.
આ ઉપરાંત તેમાં રીપ્રડકટરી સીસ્ટીમના ઓર્ગન્સ (reproductive Organs) તથા તેને લગતા તમામ ડીસીસ (રોગો) અંગેનો સંપૂર્ણ અભ્યાસ કરવામાં આવે છે.

DEFINITION OF MIDWIFE ; મિડવાઈફ કોને કહેવાય ?
મીડવાઈફ એક એવી વ્યકિત છે કે જેને મીડવાઈફરીની બેઝીક ટ્રેનીંગ લીધેલ હોય

મીડવાઈફરી અંગેનું માન્ય કાઉન્સીલનું રજીસ્ટ્રેશન હોય

▸એન્ટીનેટલથી શરૂ કરી પરપ્યુરમ પીરીએડ સુધીન નોલેજ અને સ્કીલ ધરાવતી હોય

મધર અને બેબીની કંપલીટ કેર રાખવા માટે કેપેબલ હોય

કોમ્યુનીટીને હેલ્થ એજયુકેશન આપી શકે અને હેલ્થ સ્ટાન્ડર્ડ (તંદુરસ્તીનું ધોરણ) ઉચુ લાવી શકે.

OBJECTIVES(AIMS) OF MIDWIFE ; મીડવાઈફ ના હેતુઓ જણાવો.
એન્ટીનેટલ મધરનું ઓબ્ઝરવેશન (નિરીક્ષણ) અને એકઝામીનેશન (તપાસ) કરી જરૂરી કેર (સારવાર) આપવા માટે.

High Risk Mother (જોખમી માતા) ને અલગ તારવી જરૂરી એકશન લઈ શકાય. ડીલેવરી વખતે ઉભા થતા પ્રોબલેમ્સને આઈડેન્ટીફાઈ કરી શકાય અને કંટ્રોલ કરી શકાય.

• MCH ની સારી સર્વિસીસ આપવા માટે.
• આઈ.એમ.આર.(I.M.R.) ઘટાડવા માટે.
• એમ.એમ.આર (M.M.R.) ઘટાડવા માટે.
• ઈન્ટ્રાનેટલ કેર (જન્મ સમય) ની સારી કેર લેવા માટે.
• સેઈફ ડીલેવરી (સલામત સુવાવડ) કરાવવા માટે.
• ફિમેલમાં જોવા મળતા જુદા જુદા ડીસીઝ અને કંડીશનની જાણકારી મેળવવા માટે.
• નોર્મલ લેબર અને તેનું મેનેજમેન્ટ જાણવા માટે.
• ડીલેવરી દરમ્યાનની બેસ્ટ કેર લેવા માટે.
• ડીલેવરીમાં વપરાતી જુદી જદી ડ્રગ્સની સ્ટડી કરવા માટે
• એમ.ટી.પી. એકટ અને પી.એન.ડી.ટી. એકટની જાણકારી મેળવવા માટે.

FEMALE REPRODUCTIVE SYSYTEM

ફિમેલ રીપ્રોક્ટરી સીસ્ટીમને નીચે મુજબના ભાગમાં વહેચાયેલ છે.

• A) એકસ્ટર્નલ જનાઈટલ ઓર્ગન્સ (External Genital Organs)
• B) ઈન્ટરનલ જનાઈટલ ઓર્ગન્સ (Internal Genital Organs)
• C) એસેસરીઝ ઓગૅન્સ (Assesaries Organs)

A) એકસ્ટર્નલ જનાઈટલ ઓર્ગન્સ (External Genital Organs)

1)વલ્વા । (Valva):

વલ્વા એ ફિમેલ રીપ્રોડકટરી સીસ્ટીમનું એકર્સ્ટનલ જનાઈટલ ઓર્ગન્સ છે.

२) મોન્સ પ્યુબિક (Mons Pubis):
આ ચરબીનું બનેલું પડ છે કે જે સીમ્ફીસીસ પ્યબીસની ઉપરના ભાગે આવેલ હોય છે.પ્યુબરટી ના સમય પછી થી તે પ્યુબીક હેર થી કવર થઈ જાય છે

3.લેબિયા માઈનોરા (Labia Minora):-
નાના લેયર (પડ) જેવા હોય છે, અને અંદરની તરફ વળેલા હોય છે. જે લેબીયા મેજોરાની વચ્ચે આવેલા હોય છે. આ ચામડીના બે પાતળાં પડ છે. તે આગળથી કલાયટોરીસને ઢાંકે છે અને પાછળની બાજુએ તે એકબીજામાં ભળી જઈ મેમ્બ્રેઈનનું પડ બનાવે છે.

४) લેબિયા મેજોરા (Labia Majora ):-
આ ફેટી તથા એરીયોલર ટીશ્યુના બે પડ છે. તેની બહારની બાજુ સ્કીન થી અને હેરથી ઢંકાયેલ હોય છે. આ મોન્સ પ્યુબીંસથી શરુ થઈ પેરીનીયમ સુધી જાય છે. તેમાં પુષ્કળ પ્રમાણમાં બ્લડ વેસલ્સ હોય છે.

5.ક્લાયટોરીસ (Chtoris):
આ નાનકડો અપૂર્ણ વિકસેલો ભાગ છે કે જે નાના મગના દાણા જેવો ભાગ હોય છે. આ ખૂબ જ સંવેદનશીલ અને વધુ બ્લડ સપ્લાઈ ધરાવતો ભાગ છે. સેક્સની ક્રિયામાં ફિમેલને એકસાઈટમેન્ટ (ઉતેજીત) કરવા માટે આ ભાગ બહુ મહત્વની ભુમિકા ભજવે છે.

6.વેસ્ટીબ્યુલ (Vestibuli):
આ લેબીયા માયનોરાથી ઢંકાયેલ હોય છે. ક્લાઈટોરીસ અને ફોરચીટ વચ્ચેના ભાગ છે. આ ભાગમાં યુરેથલ અને વજાયનલ ઓપનીંગ આવેલા હોય છે.

7.યુરેથલની ઓપનિંગ
ઉપરના ભાગમાં યુરેથ્રલ ઓપનીંગ આવેલુ હોય છે. જે વેસ્ટીગ્યુબનો 34 જેટલો ભાગ યુરેશલ ઓપનીંગ રોકે છે. જેના છેડ sphincter (સ્ફીન્ટર) મસલ્સ આવેલા હોય છે.
૮) બાથેલીન્સ ગ્લેન્ડસ (Bartholine Gland):
આ નાની નાની ગ્લેન્ડસ છે કે જે લેબીયા મેજોરાની પાછળના ભાગે આવેલી હોય છે. તે વજાયનાના ઓપનીંગમાં ખુલતી હોય છે. તેમાંથી મ્યુક્સ ઉત્પન થાય છે, જે વજાયનાને વેટ (ભીની) રાખે છે. તેનું રીએકશન એસિડિક હોય છે તેથી તે બેક્ટેરિયા નો ગ્રોથ અટકાવે છે.
૯) વજાયના (Vagina):
આ એક ઈલાસ્ટીક ટ્યુબ જેવી હોય છે. તે યુટરસ સર્વિકસ અને વલ્વા સાથે જોડાયેલ હોય છે. આ બહારનું ઓપનીંગ છે તે હાઈમેન નામના પાતળા પડથી કવર હોય છે. વજાયનાની લબાઈ ૭.૫ સેમી. હોય છે તેનો આકાર સીલીન્ડર કે એગ્સ જેવો હોય છે. ૧૦) હાઈમેન (Hymen):
આ મ્યુકોઝલ ટીસ્યુનું પાતળુ મેમ્બ્રેન છે. જે એકસ્ટર્નલ વજાયનલ ઓપનીંગને કવર કરે છે. આ મેમ્બ્રેન લગ્ન પછી પહેલી વખતના ઈન્ટરકોસ બાદ બ્રેક થઈ જાય છે. અને થોડા પ્રમાણમર્મા બ્લીડીંગ થાય છે.
૧૧) ફોરચીટ (Forechit)
લીબીયા માયનોરા પાછળ નીચેના ભાગે મળે છે અને પાતળુ પડ તૈયાર થાય છે તેને ફોરચીટ કહેવાય છે. ડીલેવરી વખતે જો બરાબર સપોર્ટ આપવામાં ન આવે તો ટેર થાય છે. (ચીરાઈ જાય છે). એફિઝીયોટોમી મુકવાની આ આદર્શ જગ્યા છે.

૧૨) પેરીનીયમ (Perinium):
ફોર ચીટ થી શરૂ કરી એનસના ભાગ સુધીને પેરીનીયમ કહેવાય છે. તે કનેકટીવ ટીસ્યુનો ટ્રાઈએન્ગ્યુલર ભાગ છે. રેકટમ અને વજાયનાના વચ્ચેના ભાગે જોડાયેલ હોય છે

VAGINA (વાજાયના )

VAGINA : વજાયનાનું બંધારણ અને કાર્યો :-
વજાયનાએ એક કેનાલ છે કે જે વેસ્ટીબ્યુલથી શરુ થઈ ગ્રીવા સુધી જતી હોય છે. તે નીચેનાથી બનેલ હોય છે.

બંધારણ :
એન્ટીરીયર વોલ : તે ૭.૫ સેમી લાંબી હોય છે.

પોસ્ટીરીયર વોલ : તે ૧૦ સેમી લાંબી હોય છે.

વોલ્ટ : વજાયનાના ઉપરના છેડાને વોલ્ટ કહે છે. જે ફોનીકસની ચાર શાખાઓ બનાવે છે.

• પોસ્ટીરીયર ફોનીકસ :- તે મોટામાં મોટી હોય છે. તેની પાછળના ભાગે વજાયના, યુટરસના ઉપલા ભાગ સાથે જોડાતી હોય છે.
• એન્ટીરીયર ફોનીકસ :- તેની આગળના ભાગે ગ્રીવા રહેલ હોય છે.
• લેટરલ ફોનીકસ : આ બે હોય છે. તે બાજુ પર રહેલ હોય છે.

રંગ : વજાયનાની દિવાલો ગુલાબી હોય છે. તેમાં નાની નાની રીન્કલ્સ (કરચલીઓ) જોવા મળે છે.

LAYER OF VAGINA
વજાયનાના આવરણો :

વજાયનાના બે આવરણો હોય છે.

1.Epithelial Layer એ પીથેલીયલ આવરણ :
તે એ પીથેલીયલ ટીસ્યુથી બનેલ હોય છે. તેની નીચે કનેક્ટીવ ટીસ્યુ રહેલા હોય છે.

2.Mascular Layer મસલ્સ આવરણ :
બે પ્રકારના મસલ્સ ફાઈબર્સ આવેલા હોષ છે, સરકયુલબ ફાઈબર્સ અને લો ટટ્યુડીનલ ફાઈબર્સ સરક્યુલર ફાઈબર્સ અંદરનું પડ બનાવે છે. જયારે લોન્ગટયુડીનલ ફાઈબર્સ બહારનું મજબુત પડ બનાવે છે.

Glands ગ્લેન્ડસ :
વજાયનામાં ગ્લેન્ડસ હોતી નથી. પરંતુ લીબીયા માઈનોરા અને લીબીયા મેજોસ વચ્ચે બાથોલીન ગ્લેન્ડ હોય છે.
જે વજાયનાના મ્યુક્સ ગ્રીવાનું સોકીશન આલ્કલાઈન હોય છે. આ સીશિન વજાયનાની દિવાલમાં રહેલી વેઈનમાંથી
પસાર થતું હોય છે. વજાયનાનું પ્રવાહી એસિડીક હોય છે. તેમા ડોડરલીન બેસીલાઈ રહેલા હોય છે.
વજાયના સીક્રિશનના આ એસિડીક રીએક્શનના કારણે તેમાં બેક્ટેરીયાનો વિકાસ થતો અટકે છે.

Blood, Lymph & Nerve supply
ઈન્ટરનલ ઈલીયાક આર્ટરી, વજાઈનલ આર્ટરી તથા યુટેરાઈન આર્ટરીની શાખાઓ. દ્વારા બ્લડ સપ્લાય થાય છે.
ઈન્ગવાઈનલ, ઇન્ટરનલ ઈલીયાક તથા સૈકલ ગ્લેન્ડસ, દારા લીમ્ફનું ડ્રેનેજ થાય છે.
પેલ્વીક પ્લેકસસ દ્વારા નર્વ સપ્લાય થાય છે.

Relation of Vagina વજાયના ના સંબંધો :-
એ.એન.એમ.એ વજાયનલ એકઝામીનેશન કરવાની હોય છે. તેથી તેને વજાયનાના સંબંધોનું જ્ઞાન હોવું આવશ્યક છે.
એન્ટીરીયર વોલ : આ દિવાલ મુત્રાશય તથા યુરેથ્રા સાથે જોડાયેલી હોય છે. પોસ્ટીરીયર વોલ : તેનો 1/3 ભાગ પાઉચ ઓફ ડગ્લાસ, એનસ તથા પેરીનીયલ બોડી રોકે છે.
લેટરલ વોલ : 2/3 જેટલો ભાગ પેલ્વીક ફેસીયા આવેલી હોય છે.

B) INTERNAL ORGAN
ઈન્ટરનલ ઓર્ગેસ નીચે મુજબ હોય છે.

• 1.Uterus
• 2.Overy
• 3. ફેલોપીઅન ટયુબ (Fallopion tube )

૧. UTERUS (યુટ્રસ )

યુટરસ (ગર્ભાશય)
બ્લેડર અને ફેટમની વરચે આવેલું છે.

•યુટરસ એ મસલ્સનું બનેલ પોલુ (હોલો મસ્કયુલર) આર્ગન છે.
•જે પેલ્વીસમાં રહેલું હોય છે.
•તે જમરુખ( Upside down pear) આકારનું હોય છે.
•વજન : આશરે ૬૦ ગ્રામ
•લંબાઈ : ૭.૫ સેમી

• પહોળાઈ : ૫ સેમી
• ઉડાઈ : ૨.૫ સેમી
• જાડાઈ : ૧.૨૫ સેમી

Parts of Uterus યુટરસના ભાગો નીચે મુજબ છે.

૧. બોડી(કોર્પસ) (Body :- યુટરસની ઉપરનો ⅔% જેટલો ભાગ બોડી રોકે છે.

૨. ફંડસ (Fundus): તે ઘુમ્મટ આકારનું હોય છે. તે બંને ફેલોપીયન ટયુબની વચ્ચે રહેલ હોય છે. (રસેન,

3.સર્વિકસ (Cervix):
કોર્ન (Corn) : આ યુટરસનો બહારનો કોર્નર છે. અહિયા ફેલોપીયન ટટ્યુબ જોડાય છે.

કેવીટી (Cavity: યુટસની અંદરની આ જગ્યા છે, જે સામાન્ય રીતે ત્રિકોણાકાર હોય છે.
ઈસ્થમસ (Esthmus): કેવીટી અને ગ્રીવા વચ્ચેની આ ચાંકડી જગ્યા છે. તે ૭ મીની જેટલી લાબી હોય છે. ગર્ભાવસ્થા દરમિયાન આ જગ્યા પહોળી થતી જાય છે તથા તે યુટરસનો નીચેનો ભાગ બનાવે છે.
ગ્રીવા (Griva):- તેને યુટરસની ગરદન’ પણ કહે છે. ગ્રીવાનો અડધો ભાગ યુટરસમાં રહેલો હોય છે, જેને સુપ્રા વજાઈનલ પાર્ટ પણ કહે છે. બાકીનો અડધો ભાગ વજાયનામાં રહેલ છે, જેને ઈન્ફ્રા વજાઈનલ પાર્ટ કહે છે.

ઓસ (Os) :- ગ્રીવાના ઓપનીંગના ભાગને ઓસ કહે છે.

ઈન્ટનલ ઓસ (Internal Os):- તે ઈસ્થમસ અને ગ્રીવાની વચ્ચે હોય છે.
એકસર્ટનલ ઓસ (External Os) :-
કાપા તે ગ્રીવાની નીચેના ભાગે ગોળાકાર નાનકડું ઓપનીંગ હોય છે.બાળકના જન્મ પછીથી ઓસ લાંબા કાપા જેવું બની જાય છ. આ બંને ઓસ વચ્ચેની કેનાલને સવાઈકલ કેનાલ કહે છે જે યુટરસની કેવીટીમાં ઓપન થાય છે. આ રેટીયાની ત્રાક જેવું દેખાય છે, જે નીચેના ભાગે સાંકડુ, ઉપરના ભાગે ઓપન અને મધ્યના ભાગેથી પહોળું હોય છે.

Layers of uterus યુટરસના આવરણો :-
યુટરસને ત્રણ પ્રકારના લેયર હોય છે. જે મસલ્સના બનેલા હાય છે. તે જાડા હોય છે. આ લેયર નીચે મુજબ છે.

૧) એન્ડોમેટ્રીયમ (Endometrium):

• આ સૌથી અંદરનું લેયર છે.
  તે સીગીયેટેડ એપીથેલીયલ ટીરયુ તથા કનેકટીવ ટીસ્યુથી બનેલ હોય છે.
  મેન્સ્ટ્રુએશન સાયકલ દરમિયાન તેમાં ફેરફાર થાય છે. એ પીયેલીયલ સેલમાંથી મ્યુક્સ પ્રોડયુઝ થાય છે.
• સર્વ ઈકલ એન્ડોમેટ્રીયમ પાતળું અને ચૌક્કસ પ્રકારની રીન્કઈસ (ગડીવાળુ) હોય છે. તે સ્પર્મ માટે રરસ્તો બનાવે છે.

2.માયોમેટ્રિયમ

• તે Thick (જાડ) હોય છે તથા યુટરસની વચ્ચેના ભાગે હોય છે.
• તે ગ્રીવા અને ઈસ્ચમસમાં છવાયેલુ હોય છે. આ લેયરને મસલ્સના ફાઈબર્સ હોય છે.
• તેની આજુબાજુમાં બ્લડ વેસલ્સ અને લીમ્ફેટીક્સ આવલા હોય છે.
• તેના ઊપમા મસલ્સ ફાઈબર્સ ફેલોપીયન ટયુબ, યુટેરાઈન લીગામેન્ટસ તથા વજાયનામાં આવેલા હોય છે.
• ગ્રીવામાં તે કોલેજન ફાઈબર્સ સાથે સંકળાયેલા હોય છે.
• જે ડીલેવરીના સમયે ગ્રીવાને ખેંચાણ પર પાડે છે

3 પેરીમેટ્રિયમ (Perimetrium):

• આ સીરસ મેમ્બ્રેઈનના બે પડ છે.
• તે આખા યુટરસને કવર કરે છે.
• અહિયાથી બ્લાડરનો ભાગ શરુ થાય છે.

Blood & Nerve supply: યુટરસનો બ્લડ અને નર્વ સપ્લાય :-

• યુટેરાઈન આર્ટરી તથા ઓવેરીયન આર્ટરી દ્રારા બ્લડ સપ્લાય થાય છે.
• સીમ્પેથેટીક અને પેરાસીમ્પેથેટીક નર્વસ સીસ્ટીમ દ્રારા નર્વ સપ્લાય થાય છે.
• Position of Uterus યુટરસની સ્થિતી આગળની તરફ ઝુકેલ હોય તો એન્ટીવર્ટેડ યુટરસ કહેવાય છે.
• પેન્ટી ડ્રમોશન પાછળની તરફ ઝુકલ હોય તો રીટ્રોવર્ટેડ કહેવાય છે.

Ligaments of uterus (યુટ્રસ ના લીગામેન્ટ ) :
યુટરસન પેલ્વીક ફ્લોર આધાર પુરો પાડે છે. લીગામેન્ટસ પણ ગભાશયને તેની સ્થિતીમાં રહેવા મદદરૂપ થાય છે.
આવા લીગામેન્ટસ નીચે મુજબ છે.

Transvers Ligament ટ્રાન્સવર્સ લીગામેન્ટસ :-

તે ગ્રીવાની બાજુઅથી પેલ્વીસની સાઈડની દિવાલ સુધી આવેલા હોય છે.યુટરસન આધાર પુરો પાડવા માટેના મહત્વના લીગામેન્ટસ છે.

Utero sacral Ligament યુટેરો સેકલ લીગામેન્ટસ :– – – તે ગ્રીવાને આધાર પુરો પાડે છે.

Pubo Cervical Ligament પ્યુબો સવાૅઈકલ લીગામેન્ટસ :- તે ગ્રીવાની આગળથી શરુ થઈ બ્લેડર નીચેથી પસાર થઈ ખુબીક બોન સુધી જાય છે.

Broad Ligament બ્રોડ લીગામેન્ટસ :-તે પેરીટોનીયમથી શરૂ થઈ ફેલોપીયન ટયુબ્સને કવર કરે છે. યુટરસની બાજુની વોલમાં પણ તે પથરાયેલ હોય છે. ફેલોપીયન ટ્યુબ્સ પાસે તે પડદાની જેમ લટકતાં હોય છે.

Round Ligament રાઉન્ડ લીગામેન્ટસ :-
તે યુટરસને તેની એન્ટીવર્ઝન સ્થિતી જાળવી રાખવામાં મદદ કરે છે. તે યુટરસને બહુ ઓછો આધાર પુરો પાડે છે. તે યુટરસના કોર્નરથી શરૂ થઈ યુટેરાઈન ટયુબમાં એન્ટર થઈ ઈન્ગવાઈનલ કેનાલ દ્રારા લેબીયા મેજોરા સુધી જાય છે.

Overion Ligament ઓવેરીયન લીગામેન્ટસ :-
યુટરસના કોર્નરથી શરુ થઈ ફેલોપીયન ટયુબ પાછળથી પસાર થઈ ઓવરી સુધી જતાં હોય છે.

Function of uterus :

એડોલેશનથી મેનોપોઝ અવસ્થા સુધી તેમાં યોગ્ય ફેરફારો થયા કરે છે.

• ડીલેવરી પછી પોતાનામાં રહેલા વધારાના મટીરીયલ્સને બહાર કાઢે છે.
• એન્ટીનેટલ પીરીએડ દરમિયાન તે પહોળું થાય છે.
• ફિટસના યોગ્ય ગ્રોથ કરવામાં મદદરૂપ થાય છે.
• ફિટસને પ્રોટેકશન કરે છે.
• ફિટસને ન્યુટ્રીશન પુરૂ પાડે છે.

Deformities in Uterus : યુટરસની ખામીઓ :-

• ડબલ યુટરસ વીથ ડબલ વજાઈના
• ડબલ યુટરસ વીથ સીંગલ વજાઈના
• યુટરસ વીથ ટુ હોર્ન્સ

FALLOPION TUBE : ફેલોપીયન ટયુબ :-

Structure બંધારણ :

ફેલોપીયન ટયુબ બે હોય છે.
જે યુટરસના ફંડસના ભાગે ઉપરથી જોડાયેલ હોય છે. દરેક ટયુબ ૧૦ સેમી લાંબી હોય છે.
આ ટયુબ પેરીટોનીયલ કેવીટીને બહારની બાજુએથી રસ્તો પાડે છે.

PARTS OF FALLOPIAN TUBE ફેલોપીયન ટયુબના ભાગો:-

૧. ઈસ્થમસ
૨. એમ્પ્યુલા
૩. ઈન્ફન્ડીબ્યુલમ
૪. ફીબ્રિયા

૧. ISHMUS ઈસ્થમસ:-
આ ભાગ યુટરસની દિવાલ વચ્ચે રહેલો હોય છે. – ઈનટરટી
તે ૧.૨૫ સેમી લાંબો અને તેનું કાણું એક મીમી જેટલું પૂહોળું હોય છે.
આ સાંકડા પુલ જેવો ભાગ છ.

૨. Ampulla એમ્પ્યુલા :-
તે ૫ સેમી લાંબુ અને પહોળું હાય છે.
ઓવમનું ફર્ટિલાઈઝેશન આ ભાગમાં છે.

3.Infundibulum :
આ આંગળી જેવો બહાર ઉપરોલો ભાગ છે.
તે એમ્બુલા અને ફિલ્મ્સયાની વચ્ચે આવેલ કપ જેવો ભાગ છે.

૪. Fibria
આ ફાઈબર જેવો ભાગ હોય છે.
તેના છેડે ઘણી બધા ફાઈબર આવેલા હોય છે, જેને ફીમ્બ્રીઆ કહે છે.
એક મોટી ફીબ્રીઆ પહોળી થઈને ઓવરી સાથે જોડાય છે જેને ફીબ્રીઆ ઓવેરીકા કહે છે.

Layers of Fallopion Tube: ફેલોપીયન ટયુબના આવરણો :-
આમાં ત્રણ લેયર હોય છે.

૧) આઉટર : જે પેરીટોનીયમ કે બ્રોડ લીગામેન્ટનું બનેલું હોય છે.

૨ ) મસ્ક્યુલર લેયર : જે થોડું પાતળુ હોય છે.

૩) સીલીએટેડ એપીથેલીયલ લેયર : જે સૌથી અંદરનું અને ઓવમને આગળ ધકેલવામાં મદદ કરે છે.

Blood & Nerve supply બ્લડ અને નર્વ સપ્લાય :
યુટેરાઈન તથા ઓવેરીયન આર્ટરી દારા બ્લડ સપ્લાય થાય છે.
ઓવેરીયન પ્લેકસસ દારા નર્વ સપ્લાય થાય છે.

Functions of Fallopian tube : :
તે ઓવમને રીસીવ કરે છે.
તે ઓવમનું એમ્પયુલા ના ભાગમાં ફર્ટિલાઈઝેશન કરે છે.
ર્ટિલાઈઝ ઓવમને યુટરસ તરફ ધકેલે છે.

OVARY : ઓવરી :-
તે બે હોય છે.
તે બ્રોડ લીગામેન્ટ સાથે જોડાયેલ હોય છે.
પાછળથી તે પેરીટોનીયલ કેવીટી સાથે જોડાયેલ હોય છે.
ઓવરીને સેકસ ગ્લેન્ડ પણ કહેવાય છે.

• લંબાઈ : ૩ સેમી
• પહોળાઈ : ર સેમી
• જાડાઈ : ૧ સેમી
• વજન : ૨ થી પ ગ્રામ
• કલર : વાદળી રંગનો
• આકાર : બદામ(આલ્મન્ડ) જેવો હોય છે.

STRUCTURE OF OVARY બંધારણ :-
દરેક ઓવરીને મેડયુલા અને કોટેસ હોય છે કે જે જમીનેટેડ એપીથેલીયમથી કવર થયેલ હોય છે.

(Medulla) :-
તે ફાઈબ્રસ ટીસ્યુથી બનેલ હોય છે.
ઓવરીને તે આધાર પુરો પાડે છે. ઓવરી જયાં બ્રોડ લીગામેન્ટ સાથે જોડાય છે
જેમાંથી બ્લડ સપ્લાય, લીમ્ફ ડ્રેનેજ તથા નર્વ સપ્લાયની વેસલ્સ અન નર્વ પસાર થતા હોય છે.

કોર્ટેક્સ (Cortex) :-
ઓવરીના કાર્યો કોર્ટેકસ દ્વારા થતાં હોય છે.
તેમાં ઓવેરીયન ફોલીલ્સ કે ગ્રાફિન ફોલીકલ્સ (Overion Follicals) આવેલાં હોય છે.
આ સાદી નળી જેવા હોય છે કે જે ઓવમના વિકાસમાં મદદ કરે છે.
કોર્ટેક્સનું બહારનું પડ ફાઈબ્રસ ટીસ્યુથી બનેલું હોય છે,
જન્મ સમયે ઓવેરીયન કોર્ટેક્સમાં ૨ લાખ ફોલીકલ્સ આવેલા હોય છે. આમાંના અમુક સીસ્ટ બની જાય છે.
બાકીનાનો રાફક્ષન તરીકે વિકાસ થાય છે. છે ગ્રાફીયન એ ઓવરીમાં નાના નાના કાણાની જેમ રહેલા હોય છે. દરેક ગ્રાફીયનને એક ઓવમ હોય છે.
તરુણાવસ્થાથી શરુ થઈ મેનોપોઝની અવસ્થા સુધીમાં આ ફોલીકલ્સ મોટાં થતાં રહે છે. દરેક મહિને તેમાંથી એક ઓવમ છુટો પડે છે.
ગા્ફિન ફોલીકલમાં જયારે ઓવમ હોય ત્યારે ઓવરીમાંથી ઈસ્ટ્રોજન હોર્મોન ઉત્પન થાય છે. એકવાર ફોલીક્લ તુટી જાય અને ઓવમે બહાર આવી જાય પછી ગ્રાફીન ફોલીકલ ખાલી થઈ જાય છે જેને કોર્પસ લ્યુટીયમ કહેવાય છે અને આ સમયે ઓવરીમાંથી પ્રોજેસ્ટેરોન ઉત્પન થાય છે.

BLOOD & NERVE SUPPLY બ્લડ સપ્લાય અને નર્વ સપ્લાય :-
આવેરીયન આર્ટરી દ્વારા બ્લડ સપ્લાય થાય છે.
ઓવેરીયન પ્લેક્સસ દ્રારા નર્વ સપ્લાય થાય છે.

FUNCTIONS OF OVARY ઓવરીના કાર્યો
ઓવરીમાંથી દર મહિને ઓવમ છુટું પડે છે.
તે ઈસ્ટ્રોજન અને પ્રોજેસ્ટેરોન નામના અંતઃસ્ત્રાવો ઉત્પન્ન કરે છે.

HORMONS & IT’S FUNCTIONS: ઓવરીમાંથી ઉત્પન્ન થતા હોર્મોન :

ઈસ્ટ્રોજન(Estogen)
જ્યાં સુધી કોર્પસ બ્યુટીયમનું કાર્ય અટકે નહિ ત્યાં સુધી ઓવરી તેના ગ્રેન્યુલોઝ અને ચીકા કોષો મારફતે ફોલીકયુલર સ્ટીમ્યુલાઈઝીંગ હોર્મોનની અસર હેઠળ ઈસ્ટ્રોજન ઉત્પન્ન કરે છે. તે સેકન્ડરી સેક્સ લાક્ષણિકતાઓ પર અસર કરે છે. એટલે કે તે સ્ત્રીઓના આકાર, સ્તનનો વિકાસ, વાળનો વિકાસ વગેરે પર અસર કરે છે.

માસિક તથા ઓવ્યુલેશ.
તે સવા ઈકલ મ્યુકસ સીઢીશન પર અને વજાયનાના એપીયેલીયમના બંધારણ પર પણ અસર કરે છે કે જે ડોડરલીન બેસીલાઈના વિકાસને ઉતેજના આપે છે. આ બેસીલાઈ વજાયનાના પ્રવાહીની એસિડીટી જાળવે છે, જે વજાઈનામાં ચેપ લાગતો અટકાવે છે.

પ્રૉજેસટેરોન (Progesterone):-
લ્યુટીનાઈઝીંગ હોમાનની અસર હેઠળ ઓવરી આ હોર્મોન ઉત્પન્ન કરે છે. તે જે ટીસ્યુ પર ઈસ્ટ્રોજનની અસર થઈ હોય તેના પર જ અસર કરે છે. તેની અસર યુટરસ પર પણ જોવા મળે છે.

એન્ડોમેટ્રીયમમાં પડ ચડે અને તુટી જાય તેવી ગ્રંથિનો વિકાસ કરે છે.
ગર્ભાશયના બ્લડ સપ્લાઈમાં વધારો કરે છે અને ફલિત થયેલા ઓવમને સ્વીકારવા તૈયાર રાખે છે.
ઓવ્યુલેશન પછી શરીરના તાપમાનમાં ૦.૫ ડીગ્રી સે. જેટલો વધારો થાય છે. માસિક પહેલા સ્ત્રીઓને તેમના બ્રેસ્ટની સાઈઝમાં વધારો થયાની લાગણી થાય છે.
ગભાવસ્થા દરમિયાન તેને કારણે યુટરસનું કદ અને આકારમાં ફેરફાર થાય છે.

રીલેકસીન (Relaxin):
ગ્રીવાને નરમ બનતી અટકાવે અને યુટરસના સંકોચનને રોકે છે.
આ હોર્મોન કોર્પસ લ્યુટીયમમાંથી આવે છે. તે મોટાભાગે ગર્ભાવસ્થાના ૩૮ થી ૪૨ અઠવાડિયા દરમિયાન જોવા મળે છે.
તે ઓકસીટોસીનનો સ્ત્રાવ ઘટાડે છે, પરંતુ માયોમેટ્રીયમમાં રહેલા ઓકસીટોસીન પર અસર નથી કરતું કે જે ડીલેવરીના દુ:ખાવાના સમયે ગર્ભાશયના કોન્ટ્રાકશન (સંકોચન) માટે અગત્યનું છે.

પીચ્યુટરી ગ્રંથિ મારફ્તે અંત:સ્ત્રાવોનો અંકુશ

પિચ્યટરી ગ્રંથિનો એન્ટીરીયર લોબ હાઈપોથેલેમસની અસર હેઠળ હોય છે કે જે ગોનાડોટ્રોપીન રીલીઝીંગ
હોર્મોન ઉત્પન્ન કરે છે. જે નીચે જણાવેલ હોર્મોન ઉત્પન્ન કરે છે.

• ૨) લ્યુટીનાઈઝીંગ હોર્મોન(Leutinizing Hormon)
• (૧) ફોલીકયુલર સ્ટીમ્યુલેટીંગ હોર્મોન (Folical Stimulating Hormon)
• 3.પ્રોલેક્ટિન (Prolactine)

ઉપરોક્ત હોર્મોન ઓવરીમાંના હોર્મોનના હકારાત્મક અને નકારાત્મક પ્રતિભાવની અસરથી આવતા સંદેશાને

કારણે સીક્રિટ થાય છે.

Folical Stimulating Hormon ફોલીકયુલર સ્ટીમ્યુલેટીંગ હોર્મોન :-
આ હોર્મોન ગ્રાફીયન ફોલીકલ્સનો વિકાસ કરે છે. તેઓ મોટા બને છે અને તેમાંના એકનો ખૂબ વિકાસ થાય છે. જે માસિક તથા રેગયુલેશનની ક્રિયામાં અગત્યનો ભાગ ભજવે છે. આ હોર્મોનની અસર હેઠળ ગ્રાફીયન ફોલીકલ્સના
ગ્રેન્યુલોઝ અને થીકા કોષો ઈસ્ટ્રોજન સીક્રીટ કરે છે. જે પ્રથમ અડધી ઓવેરીયન સાયકલ દરમ્યાન વધારે હોય છે. ચોકક્સ લેવલ પછી તેનું સીક્રિશન બંધ થઈ જાય છે.

Leutinizing Hormon લ્યુટીનાઈઝીંગ હોર્મોન :-
તે પ્રોજેસ્ટેરોન સીક્રીટ કરે છે. જો ગર્ભ ન રહે તો ગ્રાફીયન ફોલીકલ ફાટી ગયાના ૧૪ દિવસ પછી કોર્પસ લ્યુટીયમ તુટવા લાગે છે. જો પ્રેગ્નન્સી રહે તો આ હોર્મોનનું સક્રિશન બંધ થઈ જાય છે અને ઈસ્ટ્રોજનના વધુ પ્રમાણને પણ અવગણે છે.

Prolactine પ્રોલેકટીન :
આ હોર્મોન દુધના ઉત્પાદન સાથ સંબંધ ધરાવે છે. તે સ્તનપાન દરમ્યાન કુદરતી રીતે ઉતેજીત થઈ છુટો જો વધુ પ્રમાણમાં તે ઉત્પન્ન થાય તો ઓવ્યુલેશન ક્રિયા રોકે છે.

C. એસેસરી ઓર્ગન (Assesaries Organs)

MAMMARY GLAND (BREAST) :

• આ મેઈલ તથા ફીમેલ બન્નેમાં આવેલ હોય છે.
• તે ચેસ્ટ કેવીટીમાં સ્ટરનમથી શરૂ કરીને બીજી અને ત્રીજી રીબ્સની વચ્ચે આવેલ હોય છે.
• ફિમેલમાં તે ઈસ્ટ્રોજન અને પ્રોજેસ્ટેરોન હોર્મોનના લીધે તેની સાઈઝમાં વધારો થાય છે.
• પ્રેગ્નન્સી દરમિયાન હોર્મોનના લીધે તેની સાઈઝમાં વધારો થાય છે અને ધીમે ધીમે મેનોપોઝ એઈઝમાં તેમાં એટ્રોફી (સંકોચન)
  થતી જાય છે.
• બ્રેસ્ટમાં ગ્લોબ્યુલર ટીશ્યુ લોબ પ્રમાણે ગોઠવાયેલા હોય છે.
• દરેક બ્રેસ્ટમાં કુલ રર જેટલાં લોબ હોય છે.
• દરેક લાંબના નાના નાના ભાગો પડે છે, જે દરેકને લોબ્યુલ્સ કહે છે.
• તેમાં એલ્વીઓલીક સેક અને ગ્રંથિઓ આવેલી હોય છે. એલ્વીઓલાઈમાં મિલ્ક ઉત્પન્ન કરતા સેલ્સ રહેલા
  હોય છે જેને એકની કહેવાય છે.
• આ સેલની આજુબાજુ માયોએપીથેલીયલ સેલ્સ રહેલા હોય છે. તે જયારે જયારે સંકોચાય છ ત્યારે મિલ્ક ઉત્પન્ન થાય છે. એલ્વીયોલાઈમાંથી મિલ્ક નાની લેકર્ટીફેરસ ગ્રંથિમાં જાય છે. આ લેકર્ટીફેરસ ગ્રંથિઓ જોડાઈને લેકર્ટીફેરસ સાયનસ બનાવે છે.
• જે પોલાણવાળી કેવીટી છે. તેન એમ્પ્યુલા પણ કહે છે. અહિયા મિલ્કનો કામચલાઉ સંગ્રહ થાય છે. દરેક સાયનસ માંથી ટયુબ્યુલ્સ નીકળીને તે નીપલમાં ખુલતી હોય છે.

NIPPLE નીપલ :-

• તે ઉતેજીત થઈ શકે તેવા ટીશ્યુથી બનેલ હોય છે.(Erectile tissue- ઈરેકટાઈલ ટીસ્યુ)
• તે એપીથેલીયમથી કવર થયેલ હોય છે. તેમાં સાદા મસલ્સ ફાઈબર્સ આવેલા હોય છે. આ ફાઈબર્સ ગોળાકાર મિલ્કના પ્રવાહને કાબુમાં રાખવાનું કાર્ય આ ફાઈબર્સ કરે છે.
• નીપલની આજુબાજુના રંગવાળા ભાગને એરીઓલા કહે છે. એરીઓલામાં મોન્ટગોમેરી ટયુબરકલ્સ આવેલી આ ગ્રંથિઓ સીબમ જેવો પદાર્થ ઉત્પન્ન કરે છે.
• સીબમ સગર્ભાવસ્થા તથા બ્રેસ્ટ ફીડીંગ દરમિયાન બ્રેસ્ટને ભીના રાખે છે.
• આકૃતિ દોરવાની છે

Blood Supply : બ્લડ સપ્લાય :-
ઈન્ટરનલ તથા એકસટરનલ મેમરી આર્ટરી તથા ઈન્ટર કોસ્ટલ આર્ટરી દ્રારા બ્લડ સપ્લાય થાય છે.

Hormons ઈસ્ટ્રોજન અને પ્રોજેસ્ટેરોન :-

• સગર્ભાવસ્થા દરમિયાન એલ્વીઓલાઈ અને ગ્લેન્ડનો વિકાસ થવાથી હોર્મોન્સ ઉત્તેજીત થાય છે. જેના કારણે કોલોસ્ટ્રમ ઉત્પન્ન થાય છે. આ સિવાયના પણ બીજા કેટલાક હોર્મોન્સ છે કે જે બ્રેસ્ટને મિલ્ક ઉત્પન્ન
• કરવામાં મદદ કરે છે. ડીલેવરી પછી બ્રેસ્ટ મિલ્ક ઉત્પન્ન થાય છે. ડીલેવરી પછી હોર્મોન્સમાં પ્લેસેન્ટલ લેવલ ઘટી જવાથી તથા
• પ્રોલેકટીન લેવલ વધી જવાથી મિલ્ક ઉત્પન્ન થવાનું શરુ થાય છે. પાછળથી બ્રેસ્ટફીડીંગના કારણે હોર્મોન ઉત્પન્ન થાય છે. જે મિલ્ક ના ઉત્પાદનમાં ભાગ ભજવે છે. રાત્રિના બ્રેસ્ટ ફીડીંગ દરમિયાન હોર્મોન્સ વધુ ઉત્પન્ન થાય છે. પ્રોલેકટીન ઓવ્યુલેશનની ક્રિયાને મંદ કરે છે. જે દરેક સ્ત્રીમાં જુદી જુદી હોય છે. ઘણી સ્ત્રીઓમાં તે જયારે બ્રેસ્ટ
• ફીડીંગ કરાવતી હોય છે ત્યારે ઓવ્યુલેશનની ક્રિયા થતી નથી, જયારે ઘણી સ્ત્રીઓમાં આ ક્રિયા વહેલાસર શરુ થઈ જાય છે. મિલ્કન ઉત્પાદન ન્યુરો એન્ડોક્રાઈન મારફતે કંટ્રોલ થાય છે. બાળકના નીપલ ચુસવાની પ્રક્રિયાના કારણે બ્રેસ્ટ ઉતે ત થાય છે. જેનાથી ઓક્સિટોસીન ઉત્પન્ન થાય છે. જે માયોએપીથેલીયલ સેલ્સના સંકોચન માટે કારણભુત બને છે અને મિલ્કને બહાર ધકેલે છે. આ રીફલેક્સને લેટ ડાઉન કહે છે અને બાળક મિલ્ક મેળવે છે. શરુઆતમાં બાળકને રેગ્યુલર બ્રેસ્ટ ફીડીંગ કરાવવું જોઈએ. પછી થી બાળક જયારે જયારે રડે ત્યારે બ્રેસ્ટ ફીડીંગ કરાવવું જોઈએ.

MENSTRUATION CYCLE : મેન્સ્ટ્રુએશન સાયકલ :

વ્યાખ્યા
સ્ત્રીઓમાં પ્યુબર્ટી થી શરૂ કરીને મેનોપોઝ સુધી દર ૨૮ દિવસે યુટેરાઈન વઝાયનલ બ્લડિંગ થાય તેને મેન્સ્ટ્રુએશન સાયકલના સાયકલ કહેવાય છે.

• આ સાયકલ પ્રેગન્નસી દરમિયાન બંધ થઈ જાય છે.
• આ સાયકલ ૧૪ વર્ષ થી શરૂ થઈને ૪૫ વર્ષ સુધી ચાલે છે.
• સામાન્ય રીતે આ સાયકલ પાંચ દિવસ ચાલે છે.
• આ સાયકલ દરમિયાન લગભગ ૧૦૦ થી ૨૦૦ એમ.એલ. જેટલું બ્લડ લોશ થાય છે.
• પ્રથમ વખત માસિક આવે તેને મેનાર્કિ કહેવાય છે.

મેન્સ્ટ્રુએશન સાયકલના ફેઈઝ (તબ્બકાઓ):

મેન્સ્ટ્રુએશન સાયકલના કુલ જ ફેઈઝ (તબ્બકાઓ) હોય છે. જે નીચે મુજબ હોય છે.

• ૧) રીજનરેટીવ ફેઈઝ
• ર) પ્રોલીફરેટિવ ફેઈઝ અથવા ફોલીકયુલર ફેઈઝ
• ૩) સિકીટર ફેઈઝ / લ્યૂટીઅલ ફેઇઝ
• ૪) મેન્સ્ટ્રુએશન ફેઈઝ

1) Regenerative phase રીજનરેટીવ ફેઈઝઃ આ ફેઈઝ માસિકના ત્રિજા દિવસથી શરૂ થાય છે.અને ફરી એન્ડોમેટ્રીયમનું પડ તૈયાર થાય છે.

2.Proliferative Or Folicular phase પ્રોલીફરેટિવ ફેઈઝ અથવા ફોલીકયુલર ફેઈઝ :

• પાંચમાં દિવસથી શરૂ થાય છે અને ૧૪માં દિવસ સુધી ચાલે છે.
• આમાં એન્ડોમેટ્રીયમના સેલનું મલ્ટીપ્લીકેશન થાય છે.
• ઓવરીમાં ગ્રાફીઅન ફોલીકલ ડેવલપ થાય છે.
  ગ્રાફીઅન ફોલીકલમાં ઓવમ હોય છે.
• દર મહિને આ ગ્રાફિન ફોલીકલમાંથી એક મેચ્યોર ઓવમ ગ્રાફીઅન ફોલીકલ રપ્ચર થઈ બહાર ક્રિયાને ઓવ્યુલેશન કહેવાય છે.

3) Secreatory phase : સિક્રેટર ફેઈઝ

• ઓવ્યુલેશન પછી ગ્રાફીઅન ફોલીકલ સંકોચાય જાય છે. જેને કોર્પસ લ્યુટીયમ કહેવાય છે.
• ઓવ્યુલેશન વખતે ઈસ્ટ્રોજનનું પ્રમાણ વધારે હોય છે.
• ફોલીકલ રપ્ચર થતા જ કોર્પસ લ્યુટીયમમાંથી પ્રોજેસ્ટેરોન સીકીટ થાય છે.
• આના લીધે એન્ડોમેટ્રીયમ થીક બને અને બ્લડ સપ્લાઈ વધે છે.
• આ પીરીયડ ૧૦ દિવસનો હોય છે.

૪) Menstrual phase મેન્સ્ટ્રુએશન ફેઈઝ :

• આ ફેઈઝ ચાર દિવસનો હોય છે.
• પ્રોજેસ્ટેરોનનું પ્રમાણ ખૂબ જ વધવાથી એન્ડ્રોમેટ્રિયમ તૂટી જાય છે અને વજાઈના મારફતે બ્લડ બહાર આવે છે જેને મેન્સ્ટુઅધ સાયકલ કહે છે.
• ફરી પ્રોજેસ્ટેરોન લેવલ નીચું થવાથી ગ્રાફથીન ફોલિકલ તૈયાર થાય છે અને બીજા સાયકલ ની તૈયારી થાય છે.

REPRODUCTIVE SYSTEM MALE.

Male Reproductive System (મેલ રિપ્રોડક્ટિવ સિસ્ટમ).

મેલ રિપ્રોડક્ટિવ સિસ્ટમ એ મેલ ના યુરીનરી સિસ્ટમ ની સાથે સાથે જ હોય છે. મેલ ના યુરેથ્રા નો (યુરીનરી ઓપનિંગ) યુરીનરી અને જેનાઇટલ બંને સિસ્ટમ મા સામેલ થાય છે.

મેલ રિપ્રોડક્ટિવ સિસ્ટમ ની અંદર એક્સ્ટર્નલ અને ઇન્ટર્નલ ઓર્ગન સામેલ થાય છે.

એક્સટર્નલ ઓર્ગન મા નીચે ના ઓર્ગન્સ નો શમાવેશ થાય છે.

પેનિસ અને યુરેથ્રા.

Urethra (યુરેથ્રા)

યુરીનરી સિસ્ટમ અને મેલ રિપ્રોડકટિવ સિસ્ટમ ના સૌથી બહાર ના ઓપનિંગ ને યુરેથ્રા કહેવાય છે. યુરેથ્રા ના 2 કર્યો છે. એક યુરીન ફ્લો આઉટ કરવો અને બીજુ સિમેન (વિર્ય ) નુ સિક્રિશન કરવુ.

મેલ નુ યુરેથ્રા ફિમેલ કરતા લાંબુ હોય છે. તે 19 થી 20 સેમી હોય છે. તેના ત્રણ ભાગ પડે છે.

1. Prostetic Urethra (પ્રોસ્ટેટિક યુરેથ્રા) :- તે 2 થી 3 સેમી લાંબુ હોય છે. તે પ્રોસ્ટેટ ગ્લેંડ માથી પાસ થાય છે.

2.Membraneous Urethra (મેમ્બરેનસ યુરેથ્રા) :- તે 1 સેમી લાંબુ હોય છે . ઇશ્ચિયલ અને પ્યુબિક રેમી ની વચે એક મસ્ક્યુલર પાર્ટીશન છે.

3. Spongy Penial Urethra (સ્પોંજી પિનાઇલ યુરેથરા ):- તે 15 થી 20 સેમી લાંબુ હોય છે . અને તે યુરેથરાલ ઓરિફિસ સુધી લંબાયેલ હોય છે.

Penis (પેનિસ)

પેનિસ એક ઇરેકટાઈલ (સ્ટ્રેચ થય શકે અને ફ્લેક્સિબલ હોય તેવી ટીસ્યુ )ટીસ્યુ થી બનેલુ સિલીંદ્રિકલ (નડાકાર ) આકાર નુ ઓર્ગન છે.

તેમા ઉપર ના ટીસ્યુ આવેલા હોય છે તેને તેને કોર્પોરા કેવેર્નોસા કહેવાય છે. સ્મોલર પાર્ટ અને લોવર પાર્ટ ને કોર્પસ સ્પોઞ્જોસમ કહેવાય છે અને તે યુરેથ્રા પાસે આવેલુ હોય છે. કોર્પોરા કેવેર્નોઝા મડી ને એક બલ્જિંગ પાર્ટ ને ગ્લાન્સ પેનિસ કહેવાય છે.

તેમા તેની ઉપર જે સ્કીન આવેલી હોય છે, તેને પ્રિપ્યુસ અથવા તો ફોરસ્કીન કહેવાય છે.

તેમા ટર્મિનલ પોર્શન બ્લડ થી ભરાયેલો હોય છે. જે ઓર્ગન ને રિજિડ અને પેનિસ ને એન્લાર્જ કરે છે. ડાયામિટર અને લંબાઈ ને વધારી ને , અને આ પ્રોસેસ ને ઇરેક્સશન પ્રોસેસ કહેવાય છે. તે સેક્સ દરમિયાન હેલ્પ કરે છે.

Scrotum (સ્ક્રોટમ)

સ્ક્રોટમ એ સ્કીન નુ આઉટર પાઉચિંગ છે. તે ટેસ્ટીસ ને સપોર્ટ પ્રોવાઈડ કરે છે. તે 2 કોથડી (સેક) જેવા સ્ટ્રક્ચર મા ડિવાઈડ થાય છે.
તે સિંફાઈસિસ પ્યુબિસ ની સામે, થાય ના અપર પાર્ટ માં અને પેનિસ ની પાછડ અને નીચે ની બાજુએ આવેલુ હોય છે.

Testes (ટેસ્ટીસ)

તે અંડાકાર જેવા હોય છે અને તે 2 હોય છે. તે 5 સેમી લાંબી અને 2.5 સેમી પોહોડી હોય છે. તેનો વજન 10 થી 15 ગ્રામ હોય છે.

ફિટલ પેરિયડ એટલે કે બાળક જ્યારે ગર્ભાશય મા હોય ત્યારે ટેસ્ટીસ એબ્ડોમીન મા હોય છે. 32 મા અઠવાડિયે આ ટેસ્ટીસ નીચે સ્ક્રોટમ મા આવી જાય છે આટલે કે ડિસેંટ થાય છે.

ટેસ્ટીસ ના ત્રણ લેયર હોય છે :-

1. ટ્યુનિકા વજઇનીસ :- તે 2 લેયર નુ બનેલુ હોય છે. પરાઈટલ અને વીસેરલ અને આની વચે કેવિટી હોય છે. તે ટેસ્ટીસ ને બધી જ બાજુ થી કવર કરે છે પણ પાછડ ની બાજુ એ કવર કરતુ નથી.
2. ટ્યુનિકા આલ્બુગીનીય :-આ એક ફાઇબરસ કવરીંગ લેયર છે, અને ટ્યુનિકા વજાનાઈલીસ ની નીચે આવેલુ હોય છે અને આ ઇન ગ્રોથ કરે છે અને ટેસ્ટીસ ના ગ્લેંડ્યુલર લોબ ને અલગ કરે છે.
3. ટ્યુનિકા વસ્ક્યુલોસા :-આના નામ ની જેમ વાસ્ક્યુલર આટલે કે જેનુ રિલેશન બ્લડ સાથે હોય છે એવિજ રીતે આ લેયર માં કેપિલરી નુ નેટવર્ક હોય છે અને કનેક્ટિવ ટીસ્યુ થી બનેલૂ હોય છે.

Spermatic Cord (સ્પર્મેટીક કોર્ડ)

સ્પર્મેટીક કોર્ડ્સ એટલે કે એક બેન્ડ (પટ્ટા જેવુ સ્ટ્રક્ચર ) જેની અંદર આર્ટરી , વેઇન , નર્વ વગેરે નુ સપ્લાય હોય છે.

આ કોર્ડ સ્મૂથ, કનેક્ટિવ અને ફાઇબરસ ટીસ્સ્યુ થી બનેલી હોય છે.
તે ઇંગ્વાઈનલ કેનાલ થી શરૂ થાય છે અને ટેસ્ટીસ ની પાછડ સુધી જાય છે.

ટેસ્ટીક્યુલર આર્ટરી :-

આ આર્ટરી રિનલ આર્ટરી ની નીચે થી નિકડે છે અને તે એબ્ડોમિનલ ઓર્ટા ની બ્રાંચીસ હોય છે .

ટેસ્ટીક્યુલર વેઇન :-

તે એબ્ડોમિનલ કેવિટી માથી પાસ થાય છે , લેફ્ટ વેઇન લેફ્ટ કિડની ની વેઇન માં ડ્રેઇન થાય છે. અને રાઇટ વેઇન ઇન્ફિરિયર વેના કાવા માં ડ્રેઇન થાય છે .

નર્વ સપ્લાય :-

• 10મી અને 11 મી થોરસિક નર્વ સપ્લાય

Internal Organs (ઇન્ટરનલ ઓર્ગન) નીચે મુજબ છે.

વાસ ડિફરેન્સ

સેમિનાલ વેસિકલ :-
-બ્લેડર ની નેક ની પાછડ 2 પેર સ્ટ્રક્ચર આવેલું છે જેનો આકાર બલ્બ જેવો છે તેને સેમિનલ વેસિકલ કહેવાય છે .
-તે વાસ ડિફેરેન્સ સાથે જોડાય ને એક કોમન પાથ બનાવે છે કે જેમાથી સિમેન પાસ થાય છે .

સેમિનાલ વેસિકલ માથી જે સિક્રિશન નિકડે છે તે એક મહત્વ પૂર્ણ રોલ ભજવે છે સિમેન ની અંદર

સેમિનાલ વેસિકલ ની અંદર થી સિક્રીટ થતું ફ્લૂઈડ ની અંદર ન્યુટ્રિઅંટસ હોય છે

ઇજેક્યુલેટરી ડક્ટ:-

સેમિનલ વેસિકલ માથી ડક્ટ્સ નિકડે છે અને તે ઇજેક્યુલેટરી ડક્ટ બનાવે છે .
-2 ડક્ટ હોય છે જે 2 સેમી લાંબી હોય છે .
-તે પ્રોસ્ટેટ ગ્લેંડ માથી પાસ થાય છે અને પ્રોસ્ટેટિક યુરેથ્રા મા જોઇન થાય છે જેમાં સેમિનલ ફ્લ્યુઈડ અને સ્પર્મેટોજુઆ હોય છે .

Process of conception (પ્રોસેસ ઓફ કનસેપ્શન )

A) Oogenesis

Oogenesis એ એવી પ્રોસેસ છે કે જેમાં મેચ્યોર ઓવમ( ફિમેલ રિપ્રોડક્ટિવ સેલ) નુ ડેવલોપમેન્ટ થાય છે.

Oogenesis એ એવી પ્રોસેસ છે કે જે એમ્બ્રિઓ ના ડેવલોપમેન્ટ સમયે જ સ્ટાર્ટ થાય છે.

જ્યારે પ્રેગ્નેન્ટ વુમનમાં એમ્બ્રિયો ડેવલોપ થાય છે ત્યારે પ્રીમોડીયલ જર્મ્સ સેલ્સ એ ડેવલોપ થાય છે.

ફિમેલ ગોનાડ્સ માં જમ્સૅ સેલ એ રેપીડ મીટોટીક ડિવિઝન ( એવા પ્રકારનું ડિવિઝન કે જેમાં સરખા નંબર વાળા અને સરખા પ્રકાર મા ક્રોમોઝોમ વાળા બે ડોટર સેલ્સ એ પેરેન્ટ સેલ નું ડિવિઝન થતાં મળે છે.)થાય ત્યારબાદ Oogonia માં કન્વર્ટ થાય છે.

આ મેજોરીટી Oogonia એ કંટીન્યુઅસ ડિવાઇડ થાય છે તેમાંથી કેટલાક એ ફર્સ્ટ મીઓટીક ડિવિઝન ના પ્રોફેસ માં એન્ટર થાય છે જેને પ્રાઇમરી Oocytes કહેવામાં આવે છે. તે ફ્લેટ સેલ્સ દ્વારા કવર થયેલા હોય છે જેને પ્રીમોર્ડીયલ ફોલિકલ્સ કહેવામાં આવે છે કે જે ઓવરીના કોર્ટેક્સ માં પ્રેઝન્ટ હોય છે.

જન્મ સમયે, ત્યાં કોઇ મેયોટિક ડિવિઝન થતું નથી અને તમામ Oogonia કે જેણે ફસ્ટ મેયોટિક ડિવિઝન નો પ્રોફેસ ફિનીસ્ડ કર્યો છે તેને પ્રાઇમરી oocytes મા રિપ્લેસ્ડ કરવામાં આવે છે તેઓ રેસ્ટિંગ સ્ટેજ માં રહે છે (ડિક્ટિઓટીન સ્ટેજ), પ્રોફેસ અને મેટાફેઝ વચ્ચેનો એક સ્ટેજ.

જન્મ સમયે પ્રાઇમરી oocytes ની કુલ સંખ્યા આશરે 2 મિલિયન હોવાનો અંદાજ છે.

જ્યાં સુધી પ્યુબર્ટી ન આવે ત્યાં સુધી પ્રાઇમરી oocytes ફર્સ્ટ મેયોટિક ડિવિઝન ને ફિનીસ્ડ કરતા નથી. પ્યબર્ટી સમયે, લગભગ 40,000 પ્રાઇમરી oocytes પાછળ રહી જાય છે, બાકીના એટ્રેટિક હોય છે. આમાંથી લગભગ 400 જેટલા સમગ્ર રીપ્રોડક્ટિવ પિરિયડ દરમિયાન ઓવ્યુલેટ થાય છે.

પછી, oocytes નુ મેચ્યુરેશન થાય છે. હવે, ક્રોમોઝોમ્સ ની સંખ્યા ઘટીને અડધી થઇ જાય છે.

ફર્સ્ટ મેયોટિક ડિવિઝન ની શરૂઆત પહેલાં, પ્રાઇમરી oocyte રેપ્લિકેશન દ્વારા તેના DNA ને ડબલ કરે છે, તેથી તેઓ નોર્મલ પ્રોટીન કન્ટેન્ટ નુ ડબલ અમાઉન્ટ ધરાવે છે.

તેમાં ઓટોસોમ ની 22 પેર હોય છે કે જે બોડીની કેરેક્ટરાઇસ્ટીક નક્કી કરે છે અને એક પેર એ સેક્સ ક્રોમોઝોમની હોય છે જેમ કે XX.

મેચ્યુરેશન નો ફર્સ્ટ સ્ટેજ એ ઓવ્યુલેશન પહેલા ઓવેરિયન ફોલિકલ્સ ના ફુલ્લી મેચ્યુરેશન સાથે થાય છે. અને ફાઇનલ મેચ્યુરેશન એ ફર્ટિલાઇઝેશન પછી જ થાય છે.

પછી, પ્રાઇમરી oocyte ફર્સ્ટ મેયોટિક ડિવિઝન માંથી પસાર થાય છે જે સેકન્ડરી oocyte અને એક પોલાર બોડી ને જન્મ આપે છે. બંને અસમાન કદના છે. સેકન્ડરી oocyte માં ક્રોમોસોમ્સ ની હેપ્લોઇડ સંખ્યા (23, X) હોય છે પરંતુ લગભગ તમામ સાયટોપ્લાઝમ અને પોલાર બોડી માં પણ અડધા ક્રોમોઝોમ્સ (23, X) હોય છે પરંતુ ઓછા સાયટોપ્લાઝમ સાથે.

સેકન્ડરી oocyte ની રચના પછી તરત જ ઓવ્યુલેશન થાય છે.

સેકન્ડરી oocyte એ ફેલોપિયન ટ્યુબ માં સ્પર્મ્સ દ્વારા ફર્ટિલાઇઝેશન પછી જ સેકન્ડ મેયોટિક ડિવિઝન (હોમોટીપિકલ) ને કમ્પલીટ કરે છે.
તેના રીઝલ્ટમાં બે અનઇક્વલ સેલ બને છે જેમાં પ્રત્યેકમાં 23 ક્રોમોઝોમ્સ ( 23 X) હોય છે જેમાં એક લાર્જ હોય છે જેને મેચ્યોર ઓવમ કહે છે અને એક સ્મોલર હોય છે કે જેમને સેકન્ડ પોલાર બોડી કહે છે.

ફર્ટિલાઇઝેશન ની એબસન્સ મા સેકન્ડરી Oocytes એ સેકન્ડ મેયોટિક ડિવિઝન ને કમ્પલીટ કરતું નથી અને ડિજનરેટ થાય છે.

•> ચાટૅ પ્રેઝન્ટેશન ઓફ Oogenesis

ઓજેનેસિસ
↓
જર્મ સેલ્સ
↓મિટોસિસ
ઓગોનિયા
(Oogonia)
↓
પ્રાઇમરી Oocytes( 46 , XX)
↓

અરેસ્ટેડ ફર્સ્ટ મેયોટિક ડિવિઝન ( પ્યબર્ટી સુધી )
↓
મેચ્યુએશન ઓફ ગ્રાફિયન ફોલિકલ
↓
કોમ્પ્લીશન ઓફ ફસ્ટ મેયોટીક ડિવિઝન
↓
——————————– ↓ ↓
સેકન્ડરી 1st
Oocytes પોલાર
(23, X) બોડી
( 23,X )
↓
ઓવ્યુલેશન

↓

↓ ↓
નોટ ફર્ટિલાઇઝ્ડ
ફર્ટિલાઇઝ્ડ ↓
↓ કમ્પલીટ
ડિજરેશન સેકન્ડ
વિધીન મેયોટિક
24 ડિવિઝન
અવર્સ ↓
————————-
↓ ↓
ફિમેલ સેકન્ડ
પ્રોન્યુક્લિઅસ પોલાર
(23,x) બોડી
( 23,x) Spermatogenesis

સ્પર્મટોજેનેસિસ

પ્રીમોર્ડિઅલ મેલ જર્મ્સ સેલમાંથી સ્પર્મેટીડ ના ડેવલોપમેન્ટ અને ત્યારબાદ તેના સ્પરમેટોઝુઆમા ડિફરન્સીએશન ને સ્પર્મેટોજીનેસીસ કહેવામાં આવે છે. એટલે કે સ્પર્મ ના ડેવલોપમેન્ટ તથા મેચ્યુરેશન ને સ્પર્મેટોજીનેસીસ કહેવામાં આવે છે.

પ્યુબર્ટી પહેલા પ્રીમોર્ડીયલ જમ્સ સેલ એ મિટોસિસ ની પ્રોસેસ દ્વારા સ્પર્મેટોગોનિયા માં ડેવલોપ થાય છે અને ત્યારબાદ સેમિનીફેરસ ટ્યુબ્યુલ્સ માં જ રહે છે.

ત્યારબાદ સ્પર્મેટોગોનિયા એ મિટોસિસ ની પ્રોસેસ દ્વારા પ્રાઇમરી સ્પર્મેટોસાઇટ (46,XY / ડિપ્લોઇડ) માં ડિફરન્સીએટ થાય છે. જે ફસ્ટ મીઓટીક ડિવિઝન ના પ્રોફેસ માં લોંગ ટાઇમ સુધી રહે છે.

પ્રત્યેક સ્પરમેટોસાઇટ્સ માં 22 પેર એ ઓટોસોમ્સ ની અને એક પેર સેક્સ ક્રોમોઝોમ ની હોય છે જેમ કે XY.

ફર્સ્ટ મિઓટીક ડિવિઝન કમ્પ્લીટ થયાની સાથે બે સેકન્ડરી સ્પર્મેટોસાઇટ્સ (હેપ્લોઇડ) નું ફોર્મેશન થાય છે. અને તેમાં ઇક્વલ નંબર માં સાઇટોપ્લાઝમ અને હેપ્લોઇડ નંબર મા ક્રોમોઝોમ હોય છે.જેમ કે,
23 X, or 23 Y.

ઇમીડીએટલી સેકન્ડ મિઓટીક ડિવિઝન પછી ચાર સ્પર્મેટીડ( વીધાઉટ ટેઇલ સ્પમૅ સેલ) નું ફોર્મેશન થાય છે. તેમાં હેપ્લોઇડ નંબર માં ક્રોમોઝોમ્સ હોય છે જેમ કે,
બે 23 X,બે 23 Y.

સ્પર્મેટીડ ના ફોર્મેશન થયા પછી ફરધર સેલ ડિવિઝન થયા વગર મોર્ફોલોજીકલ ચેન્જીસ થાય છે કે જે સ્પર્મેટોઝુઆ મા કન્વર્ટ થાય છે.
આ પ્રોસેસ ને સ્પર્મેટોજીનેસીસ કહેવામાં આવે છે.

મેલ મા, સ્પર્મેટોગોનિયમ માંથી મેચ્યોર સ્પરમેટોઝુઆ ના ડેવલોપ થવા માટે લગભગ દિવસ 61 દિવસ જેટલો સમય લાગે છે.

•> ચાટૅ પ્રેઝન્ટેશન ઓફ સ્પર્મેટોજીનેસીસ

સ્પર્મેટોજીનેસીસ
↓
જર્મ્સ સેલ
↓મિટોસિસ
પ્રાઇમરી સ્પર્મેટોસાઇટ
( 46, XY )
↓
ફસ્ટૅ મીઓટીક
ડિવિઝન
↓
સેકન્ડરી સ્પર્મેટોસાઇટ્સ
↓
‐‐——————–
↓ ↓
23,X 23,Y
| |
—————————
↓
——————————

↓ ↓ ↓ ↓
23, 23, 23 23
X X Y Y

\ | | /

↓
સ્પર્મેટીડ્સ
↓

મોર્ફોલોજીકલ ચેન્જીસ
ટુ સ્પર્મેટોઝુઆ (સ્પર્મેટોજીનેસીસ)

ઓવ્યુલેશન:

ઓવ્યુલેશન એટલે કે મેચ્યોર ગ્રાફિયન ફોલિકલ માંથી સેકન્ડરી Oocytes ના રિલીઝ થવાની પ્રોસેસ ને ઓવ્યુલેશન કહેવામાં આવે છે.

મેચ્યોર ઓવમ ના વિકાસ અને રિલીઝ થવાની પ્રોસેસ ને ઓવ્યુલેશન કહેવામા આવે છે.
સામાન્ય રીતે વુમન માં 28 દિવસ ની મેન્સ્ટ્રુએશન સાયકલ હોય છે અને સામાન્ય રીતે મેન્સ્ટ્રુએશન સાયકલ ના મિડ પિરિયડ માં ઓવ્યુલેશન થાય છે.એટલે કે 14 મા દિવસે ઓવ્યુલેશન થાય છે.
આ ઓવ્યુલેશન ની પ્રોસેસ એ મિનાર્કી એટલે કે વુમનના ફર્સ્ટ મેન્સ્ટ્રુએશન સાઇકલ દરમિયાન સ્ટાર્ટ થાય છે અને મેનોપોઝ પિરિયડ સાથે જ આ પ્રોસેસ એ સ્ટોપ થાય છે. એટલે કે ઓબ્યુલેશન ની પ્રોસેસ એ મીનાર્કી થી મેનોપોઝ પિરિયડ સુધી રહે છે.
સામાન્ય રીતે એક ઓવરી માંથી માત્ર એક જ સેકન્ડરી Oocytes રિલીઝ થાય છે.

ગેમેટોજેનેસીસ:

બે સ્પેશિયલાઇઝ સેલ્સ જેમકે મેલ માં સ્પરમેટોઝુઆ તથા ફિમેલ માં ઓવમ એ યુનિટ થય ઝાયગોટ નુ ફોર્મેશન કરે તે પહેલા તેમના ના મેચ્યુરેશન ને ગેમેટોજેનેસીસ કહેવામા આવે છે.

•> ઓવમ:

ઓવમ એ ફિમેલ બોડી નો લાર્જેસ્ટ સેલ છે.
અને સ્મોલેસ્ટ સેલ એ પ્લેટલેટ સેલ છે.
ઓવમ ની સાઇઝ એ 120-150 μm ની હોય છે.
ઓવમ નો લાઇફસ્પાન એ 12 થી 24 અવર્સ નો હોય છે.
ઓવમ નુ ફોર્મેશન એ 6- 8 days મા થાય છે.

ઓવમ મા,
ન્યુક્લીઅસ , સાઇટોપ્લાઝમ ,
ફસ્ટ પોલાર બોડી,
ઝોના પેલ્યુસિડા ( હાઇલ્યુરોનીક એસિડ),
કોરોના રેડિયેટા
જેવા પાટ્સ આવેલા હોય છે.

•> સ્પર્મ:

સ્પર્મ એ મેલ બોડી સ્મોલેસ્ટ સેલ છે.

મેલ માં લાર્જેસ્ટ સેલ એ ન્યુરોન હોય છે.

સ્પર્મ ની સાઇઝ એ 50 μm જેટલી હોય છે.

તેનો લાઇફ સ્પાન એ 48 થી 72 અવર્સ નો હોય છે.
સ્પમૅ નો ફોર્મશન ફોર્મેશન ટાઇમ 61 દિવસ જેટલો હોય છે.

સ્પર્મ ના પાટ્સ મા
હેડ ,
ન્યુક્લીઅસ,
એક્રોઝોમ્સ
(હાઇલ્યુરોનીક એન્ઝાઇમ),
નેક,
મિડલ પાટૅ તેમા મિટોકોન્ડ્રીઆ (પાવર હાઉસ) આવેલ હોય છે,
તથા ટેઇલ નો પાટૅ પણ આવેલો હોય છે.

ફર્ટિલાઇઝેશન:

ફર્ટિલાઇઝેશન એ એક એવી પ્રોસેસ છે કે જેમાં મેલ રીપ્રોડક્ટિવ સેલ સ્પરમેટોઝુઆ નું ફિમેલ રીપ્રોડક્ટિવ સેલ ઓવમ સાથે ફેલોપિયન ટ્યુબ ના એમ્મ્યુલા પાર્ટ માં ફ્યુઝન થાય અને ફર્ટિલાઇઝેશન થાય છે જે ઝાઇગોટ નુ ફોર્મેશન કરે છે. ફર્ટિલાઇઝેશન એ મોસ્ટલી ઓવ્યુલેશન ની આસપાસ ના સમય
માં થાય છે.

ફિમેલ રિપ્રોડક્ટિવ સિસ્ટમ ના ઓવરી માંથી ઓવમ એ રિલીઝ થાય છે અને આ મેચ્યોર ઓવમ એ ફેલોપિયન ટ્યુબ ની ફિમ્બ્રીઆ દ્વારા કેપ્ચર થાય છે. ત્યારબાદ ઓવમ એ ફેલોપિયન ટ્યુબ ની પેરિસ્ટાલ્સીસ મુવમેન્ટ તથા તેમાં આવેલા સિલીયરી મસલ્સ દ્વારા ઓવમ એ ફેલોપિયન ટ્યુબ ના એમ્પ્યુલા પાર્ટ માં ટ્રાન્સપોર્ટ થાય છે. અને તે 12 થી 24 અવર્સ સુધી રહે છે.

આ સમય દરમિયાન સર્વિક્સ એ ઇસ્ટ્રોજન ની અસરના કારણે આલ્કેલાઇન મ્યુકસ સિક્રિટ કરે છે જે સ્પર્મ ને આકર્ષે છે.ઇન્ટરકોસ સમય દરમિયાન 60 થી 120 મિલિયન જેટલા સ્પર્મ એ વજાઇના ના પોસ્ટીરીયર ફોર્નિક્સ મા ડિપોઝિટ થાય છે.

જેમાંના ઘણા સ્પર્મ એ સર્વાઇકલ એક્શન તથા તેમની પ્રોપેલ એક્શન થી ફેલોપિયન ટ્યુબમાં એન્ટર થાય છે અને જ્યારે બાકીના સ્પર્મ એ વજાયના ની એસિડિક મીડીયમ ના કારણે ડિસ્ટ્રોય થાય છે.

જો ઓવ્યુલેશન થયેલું ના હોય તો સ્પર્મ સેલ એ સર્વિક્સ માં 48 થી 72 અવર્સ સુધી સર્વાઇવ થય શકે છે.
આ સ્પર્મ સેલ્સ એ સર્વાઇકલ એરિયા માંથી ટ્રાન્સપોર્ટ થાય છે અને ફેલોપિયન ટ્યુબના સુધી ટ્રાન્સફર થાય છે આ જર્ની દરમ્યાન ઘણા સ્પર્મ સેલ્સ એ ડિસ્ટ્રોય થાય છે અને માત્ર થાઉસન્ડ જેટલા સ્પર્મ એ ફેલોપિયન ટ્યુબ સુધી પહોંચીને ઓવમ ને એમ્પ્યુલા મા મળે છે.
જ્યારે સ્પર્મ એ ઓવમ ની પાસે પહોંચે ત્યારે સ્પર્મ ને પોતાની મુજબ એન્વાયરમેન્ટ નુ ફોર્મેશન કરવુ પડે છે.એટલે કે સ્પર્મ ને આલ્કેલાઇન એન્વાયરમેન્ટ ની જરૂરિયાત રહે છે. અને જો એસિડીક એન્વાયરમેન્ટ હોય તો સ્પર્મ એ ડિસ્ટ્રોય થાય છે.
પરંતુ,ઓવમ નુ બહાર નુ એન્વાયરમેન્ટ એ હાઇલ્યુરોનીક એસિડ ના કારણે એસિડીક હોય છે.
હવે, આ એસિડીક એન્વાયરમેન્ટ ને આલ્કેલાઇન એન્વાયરમેન્ટ મા કન્વર્ટ કરવા માટે સ્પર્મ ના હેડ ના પાટૅ મા એક્રોઝોમ લેયર આવેલુ હોય છે , કે જે હાઇલ્યુરોનીક એન્ઝાઇમ ધરાવે છે કે જે આલ્કેલાઇન એન્વાયરમેન્ટ ધરાવે છે.તે ઓવમ ની આસપાસ સિક્રિટ કરે છે.
આમ, એકસાથે થાઉઝન્ડ જેટલા સ્પર્મ માથી રિલીઝ થતુ હાઇલ્યુરોનીક એન્ઝાઇમ એ કોરોના રેડિયેટા( આઉટર લેયર ઓફ ઓવમ) ને ડિસ્ટ્રોય કરે છે. ત્યાર બાદ ઝોનાપેલ્યુસિડા લેયર ને સોફ્ટ બનાવે છે જેના કારણે સ્પર્મ એ ઝોનાપેલ્યુસિડા ને પેનેટ્રેટ કરી શકે અને ઓવમ મા એન્ટર થય શકે.
ઝોના પેલ્યુસિડા ની ચારેય બાજુ ઓલેમા (Oelema)આવેલા હોય છે.પરંતુ એક એગ મા માત્ર એક જ સ્પર્મ એ એન્ટર થય શકે છે.
તેમા બધાથી વધારે મેચ્યોર અને ડેવલોપ સ્પર્મ હોય તે ઝોના પેલ્યુસિડા લેયર માથી પેનેટ્રેટ થાય છે.
ત્યારબાદ ઝોનાપેલ્યુસિડા લેયર એ હાડૅ થાય છે.જેને ઝોના હાર્ડનીંગ કહેવામા આવે છે.
સ્પર્મ દ્વારા પેનેટ્રેટ થયેલા ઉલેમા ને ભરવા માટે કોર્ટીકલ ગ્રેન્યુએઝ એ ડિપોઝીટ થાય છે અને તે પેનેટ્રેટ થયેલા એરિયા ને ફિલ કરે છે.ત્યાર બાદ ઓવમ એ સિલ્ડ થય જાય છે.જેના કારણે બીજા સ્પર્મ એ એન્ટર થય શકે નહી,અને સ્પર્મ ની ટેઇલ એ બહાર રહી જાય છે.

હવે, ઓવમ મા એન્ટર થયેલા સ્પર્મ તથા ઓવમ ના ન્યુક્લીઅસ ના ફ્યુઝન ને ફર્ટિલાઇઝેશન કહેવામા આવે છે અને ત્યારબાદ આ ફર્ટિલાઇઝેશન ના કારણે ઝાયગોટ નુ ફોર્મેશન થાય છે.

ઇમ્પ્લાન્ટેશન:

ઇમ્પ્લાન્ટેશન એ એવી પ્રોસેસ છે કે જેમા ઝાયગોટ એ ફેલોપિયનટ્યુબ માથી યુટેરાઇન કેવિટી ના એન્ડોમેટ્રીયમ મા ઝાયગોટ એ ડેવલોપ થવા માટે એંગેજ થાય છે.
ઇમ્પ્લાન્ટેશન ની પ્રોસેસ એ ઝાયગોટ નું ફોર્મેશન થયાના 4 થી 5 દિવસથી સ્ટાર્ટ થાય છે અને 11 દિવસ સુધીમાં કમ્પ્લીટ થાય છે.
ઝાયગોટ નું ફોર્મેશન થયા બાદ ચાર દિવસ સુધી ઝાયગોટ એ ફેલોપિયન ટ્યુબમાં જ રહે છે અને ત્યારબાદ તેનું યુટેરાઇન કેવિટી મા ઇમ્પ્લાન્ટેશન થાય છે. આ ચાર દિવસ દરમિયાન સેલ્સ નું ડિવિઝન થાય છે અને સાથે ઇન્ટ્રા યુટેરાઇન વોલ નુ પણ ડેવલોપમેન્ટ થાય છે જેના કારણે ઇમ્પ્લાન્ટેશન થતા એગ ને ડેવલોપમેન્ટ થવા માટે પ્રોપર એન્વાયરમેન્ટ મળી શકે.

ઝોના પેલુસિડા કવર સાથે 46 ક્રોમોઝોમ્સ સાથે ઝાયગોટ એ 24-30 કલાક ની અંદર ક્લીવેજ દ્વારા 2 સેલ સ્ટેજ માં ફસ્ટ મિટોટિક સેલ ડિવીઝન માંથી પસાર થાય છે.જેને બ્લાસ્ટોમીયર કહેવામા આવે છે.

ઝાયગોટ બન્યા બાદ તેના 40 થી 50 અવર્સ ની અંદર ટુ સેલ ડિવિઝન માંથી ફોર સેલ ડિવિઝન થાય છે.
ત્યારબાદ ઝાયગોટ બન્યા બાદ 72 અવર્સ ની અંદર 4 સેલ ડિવિઝન માંથી 8 સેલ ડિવિઝન થાય છે.
ત્યારબાદ ઝાયગોટ ફોમૅ થયાના 96 અવર્સ મા 16 સેલ ડિવિઝન થાય છે. તેમાં સેલ એ ડિવાઇડ થયા બાદ બંચ લાઇક સ્ટ્રકચર નું ફોર્મેશન કરે છે જેને મોરુલા કહેવામાં આવે છે. આ મોરુલા એ ઝોના પેલુસીડા લેયર દ્વારા કવર થયેલી હોય છે.
આ બધા જ સ્ટેજ એ ચાર દિવસ માં કમ્પ્લીટ થાય છે એટલે કે ઇમ્પ્લાન્ટેશન ની શરૂઆત 5th ડેથી સ્ટાર્ટ થય 11માં દિવસ સુધીમાં કમ્પ્લીટ થાય છે.
આ ચાર દિવસમાં સેલ નું ડિવિઝન થાય છે અને સાથે સાથે યુટ્રસ ના એન્ડોમેટ્રિયમ લેયર નું પણ ડેવલોપમેન્ટ થાય છે જેના કારણે ઇમ્પ્લાન્ટ થતું એગ ને તેના ગ્રોથ તથા ડેવલોપમેન્ટ માટે પ્રોપરલી ફેવરેબલ એન્વાયરમેન્ટ મળી શકે.
ઝાયગોટ બન્યા બાદ ચાર દિવસ સુધી ઝાયગોટ એ ફેલોપિયન ટ્યુબમાં જ રહે છે ત્યારબાદ 4 થી 5 દિવસે ઝાયગોટ ની જર્ની સ્ટાર્ટ થાય છે અને 11 માં દિવસ સુધીમાં યુટ્રસ માં પહોંચે છે.

મોરુલા નું ફોર્મ્યુલેસન થયા બાદ તેના સેલમાં ફ્લુઇડ નુ કલેક્શન થાય છે જેના કારણે સેલ ની સાઇઝ પણ એન્લાર્જ થાય છે જેને બ્લાસ્ટોસિસ્ટ કહેવામાં આવે છે.
બ્લાસ્ટોસિસ્ટ નું ફોર્મેશન થયા બાદ બધા જ સેલ ને પોતાનું ઇન્ડિવિઝ્યુઅલ મ્યુકસ કવરિંગ નું ફોર્મેશન થાય છે.
હવે જ્યારે દરેક સેલ ને પોતાનું ઇન્ડિવિઝ્યુઅલ મ્યુકસ કવરિંગ નું ફોર્મેશન થાય ત્યારે ઝોના પેલુસીડા લેયર એ ડીસઅપીયર થવા લાગે છે આ પ્રોસેસ ને ઝોનાહેચિંગ કહેવામાં આવે છે.
હવે બ્લાસ્ટોસિસ્ટ નું ઝોના પેલુંસિડા લેયર એ ડીસઅપિયર થયા બાદ બ્લાસ્ટોસિસ્ટ ના અમુક સેલ્સ એ આઉટર લેયર નું ફોર્મેશન કરે છે અને અમુક સેલ્સ એ આઉટર લેયર ની અંદરમાં કલેક્ટ એક સાઇટ મા કલેક્ટ થાય છે.

તેથી આઉટર સેલ લેયર ને આઉટર સેલ માસ કહેવામા આવે છે અને આઉટર સેલ લેયર ની અંદર એક સાઇટ મા કલેક્ટ થયેલા સેલ્સ ના કલેક્શન ને ઇનર સેલ માસ કહેવામાં આવે છે.
ઇનર સેલ માસ ની બહારની તરફ સેલનું સિંગલ લેયર હોય છે તેને ટ્રોફોબ્લાસ્ટ કહેવામાં આવે છે.

જ્યારે બ્લાસ્ટોસિસ્ટ યુટ્રસ માં આવે છે ત્યારે બે થી ત્રણ દિવસ સુધી ફ્રી રહે છે ત્યારબાદ ટ્રોફોબ્લાસ્ટ નો ભાગ ઇનર સેલમાસ એ ઉપર રહે છે પછી તે સ્ટીકી થય એન્ડોમેટ્રિયમ માં ચોંટી જાય છે પછી તે એન્ઝાઇમ ને સિક્રિટ કરે છે જેના કારણે ત્યાંનું એપીથેલીયમ એ ખવાય જાય છે આથી બ્લાસ્ટોસિસ્ટ એન્ડોમેટ્રિયમ માં ઇમ્પ્લાન્ટ થાય છે જેને નીડેશન (એમ્બેડિંગ) પણ કહેવામાં આવે છે જે સામાન્ય રીતે ફર્ટિલાઇઝેશન થયા પછીના 11 માં દિવસે કમ્પ્લીટ થાય છે.

ઇમ્પ્લાન્ટેશન એ મોટેભાગે પોસ્ટીરીયર યુટેરાઇન વોલ માં પરંતુ કોઇક વખતે ફંડસ ના એન્ટિરિયર વોલ માં પણ થાય છે.

આ આઉટર ટ્રોફોબ્લાસ્ટ માંથી પ્લેસેન્ટા અને કોરીઓન તથા ઇનર સેલ માસ માથી ફિટસ,એમ્નીઓન તથા અંઅંબેલીક કોડૅ નુ ફોર્મેશન થાય છે.