GNM-T.Y-Midwifery Third Year & Gynecological-13/09/2021

Q-1 🔸a. Define Midwifery, મિડવાઇફરી વ્યાખ્યા આપો 02

• મિડવાઇફરી એ એક હેલ્થકેર પ્રોફેસન છે જેમા ચાઇલ્ડ બિયરિંગ વુમન ને પ્રેગ્નેન્સિ સમય દરમિયાન , લેબર તથા ચાઇલ્ડ બર્થ સમયે કેર પ્રોવાઇડ કરવામા આવે છે,માત્ર આટલુ જ નહીં પરંતુ પોસ્ટપાર્ટમ પિરિયડ(બેબી ના બર્થ થયા પછી ના 6 વિક સુધીનો પિરિયડ) દરમિયાન પણ વુમન ને કેર પ્રોવાઇડ કરવામા આવે છે.તેને મિડવાઇફરી કહેવામા આવે છે.જો કે, મિડવાઇફરી એ ન્યુબોર્ન ની કેર સાથે અને મધર ને બ્રેસ્ટ ફીડિંગ કરાવવામાં પણ મદદ કરે છે.
• મિડવાઇફરી ના પ્રોફેસન મા વર્ક કરનાર ને મિડવાઇફ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે, આ શબ્દનો ઉપયોગ ફિમેલ અને મેલ બંનેના સંદર્ભમાં થાય છે, જોકે મોટાભાગની મિડવાઇફ્સ ફિમેલ હોય છે.
• મિડવાઇફ એ એક ટ્રેઇન્ડ હેલ્થ કેર પર્સનલ છે કે જે વુમન તથા ન્યુબોર્ન ને સપોર્ટ તથા કેર પ્રોવાઇડ કરે છે સાથે સાથે વુમન ને પ્રોપરલી એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરે છે. તેઓ નેચરલ ચાઇલ્ડ બર્થ પર ભાર મુકે છે. તથા મધર અને ચાઇલ્ડ ના વેલ્બીંગ ને પ્રમોટ કરવા માટે મધરને પ્રિ નેટલ કેર પ્રોવાઇડ કરે, લેબર સમય દરમિયાન આસિસ્ટન્સ પ્રોવાઇડ કરે અને સાથે સાથે મધર ને ન્યુબોર્ન ની કેર મા તથા બ્રેસ્ટફીડિંગ માટે મધર ગાઇડન્સ પ્રોવાઇડ કરે છે.

🔸b. Explain stages of labour. લેબરના સ્ટેજીસ સમજાવો.04

લેબરના સ્ટેજીસ:

લેબરના સ્ટેજીસ ને ચાર સ્ટેજીસ માં ડિવાઇડ કરવામાં આવેલા છે.

• 1) ફસ્ટ સ્ટેજ ઓફ લેબર ,
• 2) સેકન્ડ સ્ટેજ ઓફ લેબર,
• 3) થર્ડ સ્ટેજ ઓફ લેબર,
• 4) ફોર્થ સ્ટેજ ઓફ લેબર

••>1) ફસ્ટ સ્ટેજ ઓફ લેબર( સર્વાઇકલ સ્ટેજ):

• ફર્સ્ટ સ્ટેજ ઓફ લેબર એ ચાઇલ્ડબર્થ નો ઇનીસીયલ ફેઝ છે. જેમાં સર્વિક્સ એ ગ્રેજ્યુલી ઓપન (ડાયલેટ)તથા થીન (એફેસમેન્ટ) થાય છે. જેના કારણે બેબી એ યુટેરાઇન કેવીટીમાંથી બર્થકેનાલ (વજાઇના) માં પાસ થય શકે. જેમાં રેગ્યુલર તથા રિધેમીક યુટેરાઇન કોન્સ્ટ્રકશન્સ જોવા મળે છે અને યુટેરાઇન કોન્ટ્રાકશન ની ફ્રિકવન્સી, ઇન્ટેન્સિટી તથા ડ્યુરેશન એ ગ્રેજ્યુઅલી ઇન્ક્રીઝ થાય છે.
• ફર્સ્ટ સ્ટેજ એ લેબર ના ટ્રૂ લેબર પેઇન થી સ્ટાર્ટ થય અને સર્વિક્સ ના ફૂલી ડાયલેટેસન( 10 cm) સુધીનું ગણાય છે.આ સ્ટેજ ને “સર્વાઇકલ સ્ટેજ” પણ કહેવામાં આવે છે.

લેબરના ફર્સ્ટ સ્ટેજ ને ફરધર 3 સ્ટેજ માં ડિવાઇડ કરવામાં આવેલા છે :

ફર્સ્ટ સ્ટેજ નો ટાઇમ પિરીયડ :
પ્રાઇમીગ્રેવીડા:=12-16 અવર્સ, અને
મલ્ટીગ્રેવીડા:=6-8 અવર્સ, નો હોય છે.

લેબર નો ફર્સ્ટ સ્ટેજ એ ત્રણ ફેઝીસ માં ડિવાઇડ થયેલો હોય છે.

• 1) લેટન્ટ ફેઝ,
• 2) એક્ટિવ ફેઝ,
• 3)ટ્રાન્ઝીશનલ ફેઝ

1) લેટન્ટ ફેઝ,

• લેટન્ટ ફેઝ ને “પ્રોડોમલ લેબર” અથવા “પ્રિ-લેબર” તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.
  આ સ્ટેજમાં 1-4 cm સેન્ટીમીટર જેટલું સર્વાઇકલ ડાયલેટેસન થાય છે.
  આ ફેઝ માં કોન્ટ્રાકશન એ 15 – 30 મિનિટે રીપીટ થાય છે અને 15- 30 સેકન્ડ સુધી રહે છે.
• આ ફેઝ માં મધર એ ટોકેટીવ( વાતચીત કરી શકે તેમ) હોય છે.

2) એક્ટિવ ફેઝ,

• એક્ટિવ ફેઝ ને ડાયલેટેસન ફેઝ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે.
  આ સેકન્ડ ફેઝ મા સર્વિક્સ એ 5 – 7 સેન્ટિમીટર જેટલું ડાયલેટ થાય છે.
• તથા કોન્ટ્રાક્શન એ 3-5 મિનિટે રીપીટ થાય છે અને 45 – 60 સેકન્ડ સુધી જોવા મળે છે.
• આ સ્ટેજમાં મધર ને રેસ્ટલેસનેસ ફીલ થાય છે.

3)ટ્રાન્ઝીશનલ ફેઝ

• ટ્રાન્ઝીશનલ ફેઝ મા સર્વિક્સ નુ ડાયલેટેસન એ 8-10 cm જેટલુ થાય છે.
• કોન્ટ્રાકશન એ 2-3 મિનિટે રીપીટ થાય છે અને 60 થી 90 સેકન્ડ સુધી જોવા મળે છે.

• ઓવરઓલ લેબર નો ફર્સ્ટ સ્ટેજ એ ક્રિટીકલ પિરિયડ છે કે જેમાં સર્વિક્સ એ ઓપન થાય ત્યારબાદ, યુટેરાઇન કેવીટી મા બેબી ની પ્રોપર પોઝિશન પ્રોવાઇડ કરી યુટ્રસ એ ડિલીવરી માટે પ્રિપેર થાય છે. આ સ્ટેજ દરમિયાન મધર તથા ફિટસ ની કન્ડિશનને તથા તેની વેલબિંગ ને ઇમ્પ્રુવ કરવા માટે કંટીન્યુઅસલી હેલ્થ કેર પ્રોવાઇડર્સ દ્વારા મોનિટરિંગ કરવું અગત્યનું રહે છે.

2) સેકન્ડ સ્ટેજ ઓફ લેબર( એક્સપલ્ઝન ઓફ ફિટસ): સર્વિક્સ ના ફુલ ડાયલિટેશન થી સ્ટાર્ટ થય બર્થ કેનાલ માંથી બેબીના બર્થ સુધીના સમયગાળાને સેકન્ડ સ્ટેજ ઓફ લેબર કહેવામાં આવે છે.

તેનું ડ્યુરેશન,
પ્રાઇમી ગ્રેવીડામાં : 1-2 અવર્સ નુ અને
મલ્ટીગ્રેવીડા મા : 20-30 મીનીટ સુધીનો હોય છે.

લેબરના સેકન્ડ સ્ટેજ ને ફરધર બે ફેઝ માં ડિવાઇડ કરવામાં આવેલા છે:

• 1) પ્રપલ્ઝીવ ફેઝ,
• 2) એક્સપલ્ઝીવ ફેઝ.

1) પ્રપલ્ઝીવ ફેઝ: પ્રપલ્ઝીવ ફેઝ એ સર્વિક્સ ના ફુલ ડાયલેટેશન થી સ્ટાર્ટ થય ફિટસનો પ્રેઝન્ટિંગ પાર્ટ એ પેલ્વીક ફ્લોર( +4 ,+5 સ્ટેસન) સુધી ડિસેન્ડ થાય ત્યાં સુધીનું હોય છે.

2) એક્સપલ્ઝીવ ફેઝ: મધરના બિયરિંગ ડાઉન એફોટ્ર્સ ની સાથે બેબી એ કમ્પ્લીટલી યુટેરાઇન કેવીટીમાંથી એક્સપલ્ર્ઝન થાય ત્યાં સુધીનો આ એક્સપલ્ઝીવ ફેઝ હોય છે.

3) થર્ડ સ્ટેજ ઓફ લેબર( એક્સપલ્ઝન ઓફ પ્લેસેન્ટા): આ સ્ટેજ એ બેબીના એક્સપલ્ઝન થી લઇ પ્લેસેન્ટા અને મેમ્બરેન નું એક્સપલ્ર્ઝન થાય ત્યાં સુધીના સમયગાળા ને થર્ડ સ્ટેજ કહેવાય છે. તેનો ટાઇમ ડ્યુરેશન એ પ્રાઇમી ગ્રેવીડા તથા મલ્ટીગ્રેવીડા માં 15 મિનિટ નો હોય છે

4) ફોર્થ સ્ટેજ ઓફ લેબર( ઓબ્ઝર્વેશન સ્ટેજ): બેબીના બર્થ પછી ઓબ્ઝર્વેશન સ્ટેજને 4th સ્ટેજ ઓફ લેબર કહેવામાં આવે છે આ સ્ટેજ દરમિયાન મધર ની જનરલ કન્ડિશન તથા ન્યુબોર્નની કન્ડિશન અને યુટ્રસ ના બીહેવિયરને કેરફૂલી મોનિટર કરવામાં આવે છે.

તેનું ટાઇમ ડ્યુરેશન એ 1 અવર નો હોય છે.

આમ, ટોટલ લેબરના ચારેય સ્ટેજ( 1st સ્ટેજ + 2nd સ્ટેજ+3 rd સ્ટેજ+ 4th સ્ટેજ) નો ટાઇમ ડ્યુરેશન એ પ્રાઇમીગ્રેવિડા માં 13-15 અવર્સ નો તથા મલ્ટીગ્રેવીડા મા 6-8 અવર્સ નો હોય છે.

🔸c. Describe Physiological changes occurs during pregnancy. 06 પ્રેગ્નેન્સી દરમ્યાન થતા શારિરીક ફેરફાર જાણવો

પ્રેગ્નેન્સી દરમ્યાન થતા ફીઝીયોલોજીકલ ફેરફારો

• પ્રેગનેન્સી તે કન્સેપશન ના ટાઇમ થી ડીલેવરી ના ટાઇમ સુધીની એક કન્ડિશન છે.અમુક પ્રકારના સ્પેસિફિક હોર્મોન્સ ના કારણે મધરની બોડીમાં પ્રેગનેન્સી સમય દરમિયાન ફિઝિયોલોજીકલ ચેન્જીસ જોવા મળે છે. આ ચેન્જીસ એ ફિટસ ના ઉછેર કરવા માટે, મધરની બોડી ને લેબર માટે તૈયાર કરવા, તથા પરપેરીયમ પિરિયડ દરમિયાન બેસ્ટ મિલ્ક ના પ્રોડક્શન માટે થાય છે.

1) ચેન્જીસ ઇન રીપ્રોડક્ટિવ સિસ્ટમ:-

A)વલ્વા:=
વલ્વા એ વધારે ઇડીમાટોસ અને વાકયુલર બને છે.
મલ્ટીપારામાં સુપર ફિશિયલ વેરીકોસાઇટીસ(વેરીકોસ વેઇન := વેઇન એ એન્લાર્જ તથા સ્વોલેન થવી, તે સામાન્ય રિતે લેગ મા જોવા મળે અને પ્રેગ્નેન્સિ પીરીયડ દરમિયાન પેલ્વિક એરિયા મા પણ જોવા મળે છે.) પણ જોવા મળે છે તથા લેબિયામાઇનોરા એ પીગ્મેન્ટેડ બને છે તથા તેની હાઇપરટ્રોફી (ઓર્ગન ની સાઇઝ વધવી) થાય છે.

B)વજાઇના:= વજાઇના ની વોલ એ હાઇપરટ્રોફોઇડ, ઇડીમાટોસ અને વધારે વાસ્ક્યુલર બને છે.

• વજાયનલ વોલમાં વિનસ બ્લડ સપ્લાય વધવાથી વજાઇનલ મ્યુકોઝા નુ બ્લુઇસ કલરેસન મળે છે તેને “જેક્મીયર સાઇન” કહેવામાં આવે છે.
• અઃન્ટિરિયર વોલ ની લંબાઇ ઇન્ક્રીઝ થાય છે.
• વજાઇનલ સિક્રીશન એ વધારે એસિડીક,પાતળું અને કર્ડી વાઇટ હોય છે.
• વજાઇના ના સિક્રીસન ની એસિડિક પીએચ ના કારણે પેથોજેનીક માઇક્રોઓર્ગેનીઝમ નુ મલ્ટીપ્લિકેશન અટકે છે.

(C) યુટ્રસ:= પ્રેગ્નન્સી સમયમાં યુટ્રસ નો વધારે પ્રમાણમાં ગ્રોથ થાય છે. પ્રેગ્નન્સી સમય દરમિયાન યુટ્રસ નો વેઇટ તથા તેની લેન્થ એ પણ ઇન્ક્રીઝ થાય છે.

વેઇટ ઓફ યુટ્રસ: નોન પ્રેગનેન્ટ સ્ટેટમાં યુટ્રસ નો વજન આશરે 60 gm નો હોય છે જે પ્રેગ્નેન્સી સમય દરમિયાન(એટ ટમૅ) તેનો વેઇટ એ 900 -1000 ગ્રામ જેટલો ઇન્ક્રીઝ થાય છે.

• લેંથ( લંબાઇ), વીથ( પહોડાઇ) એન્ડ થીકનેસ( જાડાઇ) ઓફ યુટ્રસ:

નોન પ્રેગનેન્ટ સ્ટેટમાં યુટ્રસ ની ,

• લંબાઇ := 7.5 cm ,
• પહોડાઇ:=5 cm તથા જાડાઇ :=2.5 cm જેટલી હોય છે.
• જ્યારે પ્રેગ્નેન્સી સમય દરમિયાન(એટ ટમૅ) યુટ્રસ ની
• લંબાઇ := 30-35 cm ,
• પહોડાઇ:= 22.5 cm તથા
• જાડાઇ :=20 cm જેટલી થાય છે.

વોલ્યુમ ઓફ યુટેરાઇન કેવીટી: નોન પ્રેગનેન્ટ સ્ટેટમાં યુટ્રસ નુ વોલ્યુમ એ 10 ml હોય છે જે પ્રેગ્નેન્સી સમય દરમિયાન(એટ ટમૅ) તેનો વોલ્યુમ એ 5 લિટર જેટલુ ઇન્ક્રીઝ થાય છે.

બોડી ઓફ યુટ્રસ: યુટ્રસ ની બોડી નું ગ્રોથ અને એન્લાર્જમેન્ટ થાય છે.

મસલ્સ

• 1) આઉટર:= લોન્જિટ્યુડીનલ લેયર
• 2) મિડલ:= વાસ્ક્યુલર લેયર
• 3) ઇનર:=સર્ક્યુલર લેયર

મસલ્સમાં હાઇપરટ્રોફી(સાઇઝ ઇન્ક્રીઝ થવી) તથા હાઇપરપ્લેશીયા(સંખ્યા વધવી) જોવા મળે છે.

પ્રેગનેન્સી ના 20 વિક પછી યુટ્રાઇન મસલ્સ ફાઇબર ની લંબાઈ વધે છે તથા યુટેરાઇન વોલ એ પાતળી થાય છે તેના લીધે એ નોન ગ્રેવિડ કન્ડિશન કરતા ગ્રેવીડ કન્ડિશન માં યુટ્રસ એ સોફ્ટ અને ઇલાસ્ટિક બને છે.

વાસ્ક્યુલર સિસ્ટમ:

• બ્લડ સપ્લાય એ 20 વીક થી વધવા લાગે છે ઇસ્ટ્રાડાયોલ અને પ્રોજેસ્ટેરોનના લીધે વાઝોડાયલેટેશન થાય છે.
• યુટેરાઇન આર્ટરી નો ડાયામીટર ડબલ થાય છે તથા બ્લડ ફ્લો એ કે ઇન્ક્રીઝ થાય છે અને વેઇન્સ એ ડાયલેટ થાય છે.

• પ્રેગનેન્સી સમય દરમિયાન યુટર્સના એન્ડોમેટ્રીયમને ડેસીડ્યુઆ કહેવામાં આવે છે.

બ્રેક્સટન હિક્સ કોન્ટ્રેક્સનઃ પ્રેગનેન્સી ની શરૂઆતમાં યુટર્સ તેની જાતે જ કોન્ટ્રાકશનમાં જાય છે તે એ ઇરરેગ્યુલર, ઇનફ્રિકવન્ટ, સ્પાઝમોડીક તથા પેઇનલેસ હોય છે તેના કારણે સર્વિક્સ ના ડાયલેટેસન ઉપર કોઇ અસર થતી નથી તે ટર્મ( 37-42 વીક) ની નજીક તે વધીને છેલ્લે લેબરના પેઇનફૂલ કોન્ટ્રાકશન સાથે ભળી જાય છે.

D) ઇસ્થમસ:=

• પ્રેગનેન્સી સમય દરમિયાન યુટર્સ નો લોવર સેગ્મેન્ટ એ ઇસ્થમસ ફોર્મ કરે છે.
• નોનપ્રેગ્નેન્ટ સ્ટેટમાં ઇસ્થમસ ની લેન્થ એ 0.5 cm ની હોય છે જે પ્રેગનેન્સી સમય દરમિયાન તેની લંબાઇ વધીને એટ ટમૅ ઇન્ક્રીઝ થયને 7.5 cm-10 cm જેટલી ઇન્ક્રીઝ થાય છે.
• ઇસ્થમસ ના મસલ્સ ફાઇબર એ લોવર સેગમેન્ટ માં સર્ક્યુલરલી અરેન્જ થય અને સ્પીન્કટર લાઇક સ્ટ્રક્ચર ફોમૅ કરે છે જેના કારણે અર્લી પ્રેગ્નન્સી દરમ્યાન ફિટસ ને યુટ્રસ માં સ્ટે કરવા માટે હેલ્પ કરે છે.જો આ સ્પીન્કટર એ ઇનકંમ્પીટન્ટ હોય તો એબોર્શન પણ થય શકે છે.

E)સર્વિક્સ:=
પ્રેગનેન્સી સમય દરમિયાન સર્વિક્સ એ વાસ્ક્યુલર,એડીમાટોસ તથા હાઇપરટ્રોફોઇડ અને હાઇપરપ્લેશીયા થાય છે.
સર્વિક્સ કે સોફ્ટ બને છે જેને “ગુડેલ સાઇન” કહેવામાં આવે છે.
સર્વિક્સ ની લેન્થ એ ડબલ થાય છે તથા તેનું વોલ્યુમ પણ ઇન્ક્રીઝ થાય છે.

F) ફેલોપિયન ટ્યુબ્સ:=
થોડા પ્રમાણમાં ફેલોપિયન ટ્યુબ ની લેન્થ એ ઇન્ક્રીઝ થાય છે. ટ્યુબ એ કંજેસ્ટેડ બને છે. મસલ્સ હાઇપરટ્રોફી થાય છે અને એપીથિલિયમ ફ્લેટ બને છે.

G)ઓવરી:=
પ્રેગનેન્સી સમય દરમિયાન ઓવ્યુલેસન એ સ્ટોપ રહે છે. ઓવરી એ હાઇપરટ્રોફી તથા વાસ્ક્યુલર થાય છે.
જે યુઝવલ મેન્સટ્રુઅલ સાયકલ હતી તે કોર્પસ લ્યુટીયમ સતત રહે છે અને 8 વીક સુધી બે 2.5 cm એન્લાર્જ થાય છે અને તે ફર્ટિલાઇઝ્ડ ઓવન (ટ્રોફોબ્લાસ્ટ) ના ચેન્જીસ ના કારણે થાય છે અને હોર્મોન પ્રોડ્યુસ કરવામાં હેલ્પ કરે છે 12th વીક એ
કોલોઇડ ડીજનરેશન થાય છે અને એટ ટમૅ કેલ્સીફાઇડ બને છે કોર્પસ લ્યુટીયમ દ્વારા ઇસ્ટ્રોજન અને પ્રોજેસ્ટેરોન હોર્મોન્સ ઉત્પન્ન થાય છે અને પ્લેસેન્ટા ની એક્શન સ્ટાર્ટ થાય ત્યાં સુધી ઓવમ ને મેઇન્ટેન કરવા માટે એન્વાયરમેન્ટ પ્રોવાઇડ કરે છે.

H) બ્રેસ્ટ:=
ઇસ્ટ્રોજન અને પ્રોજેસ્ટેરોન ની અસર ના કારણે આખી પ્રેગનેન્સી દરમિયાન બ્રેસ્ટની વાસ્કયુલારીટી વધવાની સાથે બ્રેસ્ટની સાઇઝ, નોડ્યુલારીટી અને સેન્સિટીવીટી વધે છે.
નિપલ એ એન્લાર્જ, ડાર્ક અને ઇરેક્ટાઇલ બને છે.
5 થી 15 સીબેએસિયસ ગ્લેન્ડ કે જે નોન પ્રેગ્નેન્ટ સ્ટેટમાં ઇનવિઝિબલ હોય તેની હાઇપરટ્રોફી જોવા મળે છે જેને
” મોન્ટગોમેરી ટ્યુબરકલ્સ” કહેવામાં આવે છે. તે નિપલ ની આસપાસ આવેલા હોય છે તેનું સિક્રીશન એ નિપલ અને એરીયોલા ને મોઇસ્ટ તથા હેલ્થી રાખી છે.
એરીઓલા એ ડાર્ક તથા પિગ્મેન્ટેડ બને છે તેને પ્રાયમરી એરીયોલા કહેવામાં આવે છે.
સેકન્ડ ટ્રાયમેસ્ટરમાં પ્રાઇમરી એરીયોલાની આસપાસ બીજો પીગ્મેન્ટેડ ઝોન રચાય છે જેને સેકન્ડરી એરીયોલા કહે છે.
પહેલા ત્રણ મહિનામાં બ્રેસ્ટ માં ડક્ટલ સિસ્ટમનો ગ્રોથ વધે છે પ્રેગનેન્સી નું પ્રોગ્રેસ થાય છે તેમ તેની એલ્વીયોલર સેલ સિક્રેટરી બને છે.
બ્રેસ્ટ નો ટોટલ વેઇટ એ 0.4 kg જેટલો થાય છે.
એલ્વીઓલર એ પ્રોલીફરેશન અને ફેટ ડિપોઝીશન ના કારણે બેસ્ટ એન્લાર્જમેન્ટ થાય છે તથા બેસ્ટ માંથી ક્લીયર સ્ટિક્કી ફ્લુઇડ એ આશરે 12 વીક એ સ્કવીઝ કરી શકાય છે.
16 વીક એ આ ક્લીયર સ્ટિક્કી ફ્લુઇડ એ થીક તથા યેલો બને છે જેને કોલેસ્ટ્રમ કહેવામાં આવે છે તે પ્રેગ્નન્સી નું અગત્યનું સાઇન છે.

ચેન્જીસ ઇન અધર સિસ્ટમ ઓફ ધ બોડી.

1) સ્કિન ચેન્જીસ:=

A) ફેસ: ચીક, ફોરહેડ અને આઇસ ની આસપાસ પિગ્મેન્ટેસન જોવા મળે છે જેને “ક્લોઝમાં ગ્રેવિડેરમ” અથવા “પ્રેગ્નેન્સી માસ્ક” કહેવામાં આવે છે જે ડીલેવરી પછી તેની જાતે જ અદ્રશ્ય થઈ જાય છે.

B) બ્રેસ્ટ: બ્રેસ્ટમાં વિઝીબલ પિગ્મેન્ટેસન ચેન્જીસ થાય છે.

C) એબડોમન: લાઇના નાઇગ્રા મેલેનોસાઇટ સ્ટીમ્યુલેટીંગ હોર્મોન ના કારણે ઝીફિસ્ટરનમ થી સિમ્ફાયસીસ પ્યુબીસ સુધી મીડલાઇન માં બ્રાઉનીસ બ્લેક કલરની લાઇન વિઝીબલ થાય છે તેને લાઇના નાઇગ્રા કહે છે.

સ્ટ્રાયા ગ્રેવીડેરમ
એબડોમિનલ વોલમાં અંબેલીકસ થી નીચે અને ક્યારેક થાય અને બ્રેસ્ટ પર ડિપ્રેસ્ડ લિનીયર માસ્ક જોવા મળે છે જે શરૂઆતમાં પિંક પરંતુ ડિલિવરી પછી ગ્લીસ્ટનીંગ વાઇટ બને છે જેને સ્ટ્રાયા આલ્બીકેન્સ અથવા સ્ટ્રાયા ગ્રેવીડેરમ કહે છે.
હાઇ ઇસ્ટ્રોજન લેવલ થી વાકયુલર સ્પાઇન્ડર અને પાલ્રમર એરીધેમા જોવા મળે છે.સ્કિન
માઇલ્ડ ડીગ્રીમાં હરસુટીઝમ(એક્સેસ હેઇર)જોવા મળે છે અને પરપેરિયમા પિરિયડમાં એક્સેસ અમાઉન્ટમાં હેર એ લોસ્ટ થાય છે.

2) વેઇટ ગેઇન
પ્રેગનેન્સી ના શરૂઆતના વીક દરમિયાન નોઝિયા તથા વોમિટિંગના કારણે વેઇટ એ લોસ થાય છે. પછીના મન્થ થી વેઇટ ગેઇન એ પ્રોગ્રેસિવ રહે છે.
હેલ્થી વુમન માં પ્રેગનેન્સી સમય દરમિયાન એવરેજ 11 kg( 24 lbs) જેટલો વેઇટ ઈન્ક્રીઝ થાય છે.

• 1st ટ્રાઇમેસ્ટર દરમ્યાન: 1kg,
• 2nd ટ્રાઇમેસ્ટર
• દરમ્યાન: 5kg,
• 3rd ટ્રાઇમેસ્ટર દરમ્યાન: 5kg,

જેટલો વેઇટ ઇન્ક્રીઝ થાય છે.

A) રીપ્રોડક્ટિવ વેઇટ ગેઇન

• 1) વેઇટ ઓફ ફિટસ: 3.3kg,
• 2)વેઇટ ઓફ પ્લેસેન્ટા: 0.6kg,
• 3)વેઇટ ઓફ લાઇકર: 0.8kg,
• 4) વેઇટ ઓફ યુટ્રસ: 0.9kg,
• 5) વેઇટ ઓફ બ્રેસ્ટ: 0.4kg.

B) નેટ મેટરનલ વેઇટ ગેઇન

• 1) ઇન્ક્રીઝ બ્લડ વોલ્યુમ:=1.3kg,
• 2) ઇન્ક્રીઝ એક્સ્ટ્રા સેલ્યુલર ફ્લુઇડ:=1.2kg,
• 3) ફેટ અને પ્રોટીન:=3.5kg.
• 4) કાર્ડીઓ વાસ્ક્યુલર સિસ્ટમ

A) હાર્ટ ને પ્રેગનેન્સી સમય દરમિયાન વધારે પ્રમાણમાં વર્ક કરવું પડે છે.
કાર્ડિયાક વોલ્યુમ એ 10% જેટલું વધે છે પરંતુ ECG મા કોઇ ચેન્જ થતો નથી.
હાટૅરેટ અને સ્ટ્રોક વોલ્યુમ વધવાના કારણે કાર્ડિયાક આઉટપુટ પણ ઇન્ક્રીઝ થાય છે.
પલ્સ રેટ પણ ઇન્ક્રીઝ થાય છે.
કોન્સન્ટ્રેશન રેટ 40 થી 45 mm જેટલું વધવાના કારણે પ્લેટલેટ્સ કાઉન્ટ એ સ્લાઇટલી ઓછા થાય છે.

B) બ્લડ પ્રેશર અને બ્લડ વોલ્યુમ:
બ્લડ પ્રેશર એ નોર્મલ લિમિટમાં રહે છે કેટલીક વુમનમાં મીડ પ્રેગ્નેન્સી સમય દરમિયાન ડાયસ્ટોલીક પ્રેસર એ 5 થી 10 mm જેટલું ડ્રોપ થાય છે.

C) વિનસ પ્રેસર:
ગ્રેવીડ યુટ્રસ નું પ્રેશર પેલ્વિક વેઇન પર આવવાના લીધે ફિમોરલ વિનસ પ્રેશર એ 10 cm જેટલું વધે છે ત્યારબાદ બ્લડ વોલ્યુમ પણ ઇન્ક્રીઝ થાય છે રેડ બ્લડ સેલ્સ નું વોલ્યુમ તથા પ્લાઝમા વોલ્યુમ પણ ઇન્ક્રીઝ થાય છે બોડી ના ઘણા પાર્ટસ જેવા કે યુટ્રસ, પલ્મોનરી, રીનલ , સ્કિન ,અને મ્યુકોઝા માં બ્લડ ફ્લો ઇન્ક્રીઝ થાય છે.

4) રેસ્પીરેટરી સિસ્ટમ:-
અપ્પર રેસ્પીરેટરી મ્યુકોઝા મા હાઇપરએમીયા (બ્લડ ફ્લો વધી જવો)અને કન્જેશન જોવા મળે છે.
ઇન્સ્પિરેશન વધવાના લીધે ઓક્સિજન ઇન્ટેક પણ વધે છે અને ફીટસ નો ઓક્સિજન સપ્લાય પણ વધે છે.
એક્સપિરેશન વધવાના લીધે કાર્બન ડાયોક્સાઇડ બહાર આવે છે આથી લો મેટરનલ કાર્બનડાયોક્સાઇડ ના કારણે કાર્બન ડાયોક્સાઇડ નું ટ્રાન્સફર એ ફીટસ માંથી મધરના બ્લડમાં સહેલાઇથી થઈ શકે છે.
પ્રેગનેન્સીના છેલ્લા અઠવાડિયાઓમાં ગ્રેવિડ યુટર્સ નું પ્રેશર ડાયાફ્રેમ પર આવવાથી બ્રિધિંગ ડિફીકલ્ટી ની કમ્પ્લેઇન રહે છે જે લાઇટનિંગ થવાથી ઓછી થઈ જાય છે.

5) ડાયજેસ્ટિવ સિસ્ટમ:-
પ્રોજેસ્ટેરોનની ઇફેક્ટના કારણે ગેસ્ટેરોઇન્ટેસ્ટાઇનલ સિસ્ટમ નો મસલ્સ ટોન એ ઓછો થાય છે.
કાર્ડિયાક સ્પીન્કટર નુ રિલેક્સેશન થવાથી સ્ટમક કન્ટેન્ટ નુ રિગર્જીટેસન અને હાટૅબર્ન થાય છે.
ગેસ્ટ્રીક મોટીલીટી ઘટવાથી એ ધીમે ધીમે ખાલી થાય છે તે લેબર માં પણ કંટીન્યુ રહે છે.
ઘણી વુમન્સમાં ગમ્સ એ સ્પન્જી અને વાસ્કયુલર બને છે આથી બ્રશિંગ દરમિયાન બ્લિડિંગ થઈ શકે છે.
ઇન્ટેસ્ટાઇનની મોટીલીટી ઘટવાથી ફુડનું બેટર એબ્સોર્બશન થાય છે અને કોન્સ્ટિપેશન થાય છે.

6) નર્વસ સિસ્ટમ:-
પ્રેગનેન્સી અને પર્પેરીયમ પિરિયડમાં મૂડ ચેન્જીસ રહે છે સાઇકોલોજીકલ કન્ડિશનના કારણે નોઝીયા, વોમીટીંગ, મેન્ટલ ઇરિટેબીલિટી તથા સ્લીપલેસનેસ જોવા મળે છે.
વુમનમાં ડિપ્રેશન અથવા સાયકોસીસ પણ ડેવલોપ થઈ શકે છે.
વ્રિસ્ટ માં મીડીયન નર્વ નું કમ્પ્રેશન થવાથી હેન્ડ્સ અને આર્મમાં પેઇન અને પેરેસ્થેસિયા( ઝણઝણાટી) રહે છે તેને કાર્પલ ટનલ સિન્ડ્રોમ કહે છે તે પ્રેગ્નેન્સીના લાસ્ટ મંથમાં જોવા મળે છે તે જ રીતે થાય માં પણ ક્યુટેનિયસ નવૅ દબાવાના કારણે સેન્સરી લોસ જોવા મળે છે.

7) યુરીનરી ટ્રેક:-
અર્લી અને લેટ પ્રેગનેન્સીમાં વારંવાર મીક્ચ્યુરેસન એ કોમન્લી જોવા મળે છે.
સ્ટ્રેસ ઇનકન્ટીનન્સી પણ થઇ શકે છે.
યુટ્રસ અને પેલ્વિન નું ડાયલેટેસન એ અર્લી પ્રેગ્નેન્સી થી મિડ પ્રેગ્નન્સી સુધી કંટીન્યુ રહેવાના કારણે યુરીનરી સ્ટેસીસ થાય છે અને ઇન્ફેક્શન પણ થય શકે છે પ્રેગ્નેન્સીમાં રીનલ ફંક્શન પણ વધે છે.

8) લોકોમોટર સિસ્ટમ:-
પ્રેગનેન્સીમાં રિલેક્સીન હોર્મોનના કારણે લોર્ડોસીસ તથા જોઇન્ટ્સ નું રિલેક્સેશન થવાથી બેકએક એ કોમન રહે છે.
સેક્રલ અને લંબર પ્લેક્સિસ મા વેઇટ આવવાના કારણે લેગ ક્રેમ્પ્સ રહે છે અને વોકિંગમાં પણ ડિફીકલ્ટી આવે છે.

આમ પ્રેગનેન્સી સમય દરમિયાન વુમનમાં ફિઝિયોલોજીકલ ચેન્જીસ જોવા મળે છે

🔸d. Describe Antenatal care પ્રેગ્નેન્સી દરમ્યાનની સારસંભાળ વર્ણવો . 08

પ્રેગ્નેન્સી દરમ્યાનની સારસંભાળ(એન્ટીનેટલ કેર):

ડેફીનેશન:

એન્ટિનેટલ કેર ને પ્રિનેટલ કેર પણ કહેવામાં આવે છે કે જેમાં પ્રેગ્નેન્ટ વુમન ને કન્સેપશનથી લય ચાઇલ્ડ બર્થ સુધી કોમ્પ્રાહેંસીવ હેલ્થ કેર પ્રોવાઇડ કરવામાં આવે છે.
આ પિરિયડ એ મધર તથા ડેવલોપિંગ ફિટસ ના મોનિટરિંગ માટેનો ક્રુશિયલ ટાઇમ છે. કારણકે તેમાં મધર ને તથા ડેવલોપિંગ ફિટસ ને કોઇપણ પોટેન્સિયલ હેલ્થ કોમ્પ્લીકેશન્સ હોય તો તેનુ અર્લી આઇડેન્ટિફિકેશન કરી મેનેજ કરી શકાય છે. તથા મધર ને ફિઝિકલી તથા ઇમોશનલી ચાઇલ્ડબર્થ તથા પોસ્ટપાર્ટમ પિરિયડ માટે પ્રીપેર કરી શકાય.
પ્રેગનેન્સીમાં વુમન ના સિસ્ટેમીક સુપરવિઝન (એક્ઝામિનેશન કે એડવાઇસ)જે રેગ્યુલર તથા પિરીયોડીક હોય છે તેને “એન્ટિનેટલ અથવા પ્રિનેટલ કેર” કહેવામાં આવે છે એન્ટીનેટલ કેર એ પ્રેગનેન્સીના પહેલાથી સ્ટાર્ટ થઇને બેબી ની ડીલેવરી થાય ત્યારે એન્ડ થાય છે.

એઇમ એન્ડ ઓબ્જેકટીવ્સ ઓફ એન્ટિનેટલ કેર:

એઇમ:

• હાઇ રિસ્ક કેસીસ નું સ્ક્રીનીંગ કરવુ.
• બને તેટલી વહેલામાં વહેલી તકે કોમ્પ્લીકેશન્સ ને પ્રિવેન્ટ કરવા.
• એન્ટિનેટલ કેર એ મેડિકલ સર્વેઇલન્સ તથા પ્રોફાઇલેક્સીસ માં પણ હેલ્પ કરે છે.
• મધર નું ઓનગોઇંગ એસેસમેન્ટ કરવા તથા તેને પ્રાઇમરી હેલ્થ કેર પ્રોવાઇડ કરવા માટે.
• મધર ને પ્રેગ્નન્સી અને લેબર ની ફિઝિયોલોજીએ ડેમોસ્ટ્રેશન્સ, ચાર્ટ, તથા ડાયગ્રામ દ્વારા સમજાવીને તેને બીકને દૂર કરીને સાઇકોલોજી ઇમ્પ્રુવ કરવી.
• કપલ ની સાથે ડીલેવરી નો ટાઇમ ,સ્પેસ, મોડ અને ન્યુબોર્ન કેર ને ડિસ્કશ કરવી.
• કપલ ને ફેમિલી પ્લાનિંગ માટે મોટીવેટ કરવું અને મેડિકલ ટર્મિનેશન ઓફ પ્રેગ્નેન્સી માટે

બરોબર સલાહ આપવી. ઓબ્જેકટીવ્સ:

• મેઇન ઓબ્જેક્ટીવ એ નોર્મલ પ્રેગ્નેન્સી સાથે હેલ્થી મધર દ્વારા હેલ્ધી બેબી ની ડીલેવરી કરવી.
• ફસ્ટ વિઝીટ સેકન્ડ મિસ્ડ પિરિયડ પહેલાં હોવી જોઈએ.
• મધર તથા ફિટસ ના હેલ્થ સ્ટેટસને અસેસ કરવા માટે.
  હાઇરિસ્ક પ્રેગનેન્સી ના કેસિસ હોય તો તેનું અર્લી સ્ક્રીનીંગ માટે.
• આગળ ના મેનેજમેન્ટ માટેના પ્લાન ને ફોર્મ્યુલેટ કરવા માટે.
• મધરની પ્રેગ્નન્સી સમય દરમિયાન ગુડ ફિઝીકલ તથા મેન્ટલ હેલ્થ ને પ્રમોટ પ્રોટેક્ટ તથા મેઇન્ટેન કરવા માટે.

કમ્પોનન્ટ ઓફ એન્ટિનેટલ કેર:

1) ઇનીશીયલ અસેસમેન્ટ:
ફર્સ્ટ એન્ટિનેટલ વિઝીટ એ પ્રેગ્નન્સીમાં અર્લી કરવી જોઇએ.આઇડિયલી રિતે લાસ્ટ મેન્સ્ટ્રુએશન પિરિયડ ના પહેલા 8 થી 12 વિક દરમિયાન કરવી જોઇએ.
આ અસેસમેન્ટ દરમિયાન હેલ્થ કેર પ્રોવાઇડર્સ એ વુમન નું પ્રોપરલી અસેસમેન્ટ કરે છે જેમાં વુમનની
મેડિકલ હિસ્ટ્રી,જેમાં
પ્રિવિયસ પ્રેગ્નન્સી,
મેડિકલ કન્ડિશન, મેડીકેશન, તથા તેને રિલેવન્ટ ફેમિલી હિસ્ટ્રી નુ કમ્પ્લીટલી એસેસમેન્ટ કરવામાં આવે છે.
આ ઇન્ફોર્મેશન એ મધર ના પોટેન્શીયલ રિસ્ક ફેક્ટર ને આઇડેન્ટીફાય કરી શકાય તથા એપ્રોપ્રિએટ કેર મધર ને પ્રોવાઇડ કરી શકાય તે માટે કલેક્ટ કરવામા આવે છે.

2) ફિઝિકલ એક્ઝામિનેશન:
થ્રો આઉટ પ્રેગનેન્સી સમય દરમિયાન મધર તથા ફીટસ ના હેલ્થ સ્ટેટસ ને એસેસ કરવા માટે મધર નું ફિઝિકલ એસેસમેન્ટ કરવામાં આવે છે.
આ એક્ઝામિનેશન માં મધર નું બ્લડપ્રેશર,
વેઇટ, તથા તથા યુરિન ટેસ્ટ કરવા મા આવે છે જેના કારણે મધર ને જેસ્ટેશનલ ડાયાબિટીસ તથા પ્રિએક્લેમ્પસીયા ની કન્ડિશન હોય તો તેને અર્લી આઇડેન્ટીફાય કરી શકાય.
મધર ની બ્લડ ટેસ્ટ પણ કરવામાં આવે છે જેના કારણે મધર નુ હિમોગ્લોબીન લેવલ,બ્લડ ગ્રૂપ,કરવામા આવે છે.
મધર નુ હેપેટાઇટિસ, તથા HIV ઇન્ફેક્શન માટે પણ સ્ક્રીનીંગ કરવામા આવે છે.

3) ફિટલ મોનિટરિંગ: એન્ટિનેટલ કેરમાં ફિટસ ના ગ્રોથ તથા ડેવલપમેન્ટ ને મોનિટર પણ કરવામાં આવે છે.
તેમા જુદી જુદી મેથડ દ્વારા ફીટસનું એસેસમેન્ટ કરવામાં આવે છે જેમ કે, અલ્ટ્રાસાઉન્ડ:
અલ્ટ્રાસાઉન્ડ એ પ્રેગ્નેન્સી ને કન્ફોર્મ કરવા માટે, જેસ્ટેશનલ એજ ને અસેસ કરવા માટે, ફિટલ ગ્રોથ ને અસેસ કરવા માટે તથા ફિટસ ને કોઇપણ સ્ટ્રકચરલ પ્રોબ્લેમ હોય એટલે કે માલફોર્મેશન હોય તો તેનું પણ આઇડેન્ટીફાય થય શકે તે માટે કરવામા આવે છે.

ફિટલ ડોપ્લર: ફીટલ ડોપ્લર દ્વારા ફિટલ હાર્ટ રેટ ને મોનિટર કરવામાં આવે છે.
કિક કાઉન્ટિંગ:મધરને એડવાઇઝ આપવી કે ફિટલ મુવમેન્ટ ને ફીલ કરવી તથા ફીટસ ની કિક એ આખા દિવસમાં કેટલી થઈ તેને કાઉન્ટિંગ કરવી જેના કારણે ફીટલ વેલ્બીંગ ને મોનીટર કરી શકાય.

4) ન્યુટ્રીશનલ ગાઇડન્સ:
પ્રોપર ન્યુટ્રીશન એ મેટરનલ હેલ્થ ને સપોર્ટ પ્રોવાઇડ કરવા માટે તથા ફિટસ ડેવલોપમેન્ટ માટે અગત્યનું હોય છે.
એન્ટીનેટલ હેલ્થ કેર પ્રોવાઇડર્સ એ મધર ને બેલેન્સ ડાયટ વિશે ગાઇડન્સ પ્રોવાઇડ કરે છે સાથે સાથે વેઇટ ને પ્રોપરલી મેઇન્ટેન રાખવો તથા એડિક્યુએટ અમાઉન્ટ માં વિટામિન્સ અને મિનરલ્સ
( Ex: આયર્ન એન્ડ ફોલિકએસિડ)લેવાના ઇમ્પોરટન્સ વિસે પ્રેગ્નેન્ટ વુમન ને એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવામાં આવે છે. તથા વુમન ને એજ્યુકેશન પણ પ્રોવાઇડ કરવામાં આવે છે કે એડીક્યુએટ ડાયટ લેવાના કારણે ફીટસ માં થતા કંજીનાઇટલ બર્થ ડિફેક્ટ તથા પ્રેગ્નેન્ટ વુમન મા થતી એનિમિયાની કન્ડિશન ને પ્રિવેન્ટ કરી શકાય છે.

• 5) હેલ્થ એજ્યુકેશન એન્ડ કાઉન્સેલિંગ:એન્ટિનેટલ કેર માં પ્રેગ્નેન્ટ વુમન ને પ્રેગનેન્સી રિલેટેડ ટોપીક વિશે એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવામાં આવે છે.જેમ કે,

1) એક્સરસાઇઝ:સેફ ફિઝિકલ એક્ટિવિટી તથા એક્સરસાઇઝ એ મધર તથા ફિટસ ના હેલ્થ ને મેઇન્ટેન કરવા માટે અગત્યની હોય છે.

2) લેબર એન્ડ બર્થ પ્રિપેરેશન: મધરને લેબર ના સ્ટેજીસ વિશે ઇન્ફોર્મેશન પ્રોવાઇડ કરવામાં આવે છે સાથે સાથે પેઇન રીલીફ સ્ટ્રેટેજીસ, તથા બર્થ પ્લાન વિશે એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવામાં આવે છે.

3) બ્રેસ્ટ ફિડીંગ: મધરને બ્રેસ્ટ ફીડિંગ ની ટેકનીક,બેનિફિટ્સ વિશે એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવું.

4) ઇમોશનલ એન્ડ મેન્ટલ હેલ્થ: મધર ની ઇમોશનલ તથા મેન્ટલ હેલ્થ ને પ્રોપરલી અસેસ કરવું તથા મધર ના ફિયર ને તથા એન્ઝાઇટી ને રીલીવ કરવા માટે મધર ને એડીક્યુએટ એજ્યુકેશન તથા સાયકોલોજીકલ સપોર્ટ પ્રોવાઇડ કરવો તથા મધર ના બધા જ ડાઉટ્સ ક્લિયર કરવા.

• 6) સ્ક્રિનિંગ એન્ડ ટેસ્ટ:મધર ની એન્ટિનેટલ પિરિયડ દરમિયાન પ્રોપરલી જિનેટિક ટેસ્ટિંગ કરાવવું જેના કારણે કોઇપણ જીનેટીક કોમ્પ્લીકેશન હોય તો તેનું આઇડેન્ટિફિકેશન કરી શકાય.

જીનેટીક સ્ક્રીનીંગ: આમાં મધર નું અલ્ટ્રાસાઉન્ડ તથા બ્લડ ટેસ્ટ કરવામાં આવે છે જેના કારણે જીનેટીક ડીશઓર્ડર નો રિસ્ક હોય તો તેનું આઇડેન્ટિફિકેશન કરી શકાય.( Ex: અલ્ટ્રાસાઉન્ડ).

સ્ક્રીનીંગ ફોર ઇન્ફેક્શન: મધર ને કોઇપણ પ્રકારના સેક્સ્યુઅલી ટ્રાન્સમિમીટેડ ડિસીઝ તથા બીજા કોઇ પણ ઇન્ફેક્શન કે જે પ્રેગ્નેન્સી ને અફેક્ટ કરે તેનું આઇડેન્ટિફિકેશન કરવા માટે સ્ક્રીનીંગ કરવામાં આવે છે.

ગ્લુકોઝ ટોલરન્સ ટેસ્ટ: મધરને કોઇપણ જેસ્ટેસનલ ડાયાબિટીસ ની કન્ડીશન છે કે નહીં તેનું આઇડેન્ટિફિકેશન કરવા માટે ગ્લુકોઝ ટેસ્ટ કરવામાં આવે છે.

• 7) પ્રિપેરેશન ફોર લેબર એન્ડ બર્થ:એન્ટિનેટલ કેર માં બર્થ પ્રેફરન્સ,લેબર પેઇન ના મેનેજમેન્ટ માટેના ઓપ્શન્સ, તથા પોટેન્શિયલ કોમ્પ્લિકેશન ના પ્રિપેરેશન વિશે ડિસ્કશન કરવામાં આવે છે.

• 8) પોસ્ટપાર્ટમ પ્લાનિંગ: એન્ટિનેટલ કેર માં પોસ્ટ પાર્ટમ કેર વિશે પણ પ્લાનિંગ કરવામાં આવે છે જેમાં બ્રેસ્ટ ફીડિંગ સપોર્ટ, ન્યુબોર્ન કેર વિશે મધર ને તેના વિશે એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવામાં આવે છે. આમ એન્ટિનેટલ કેર એ મધર ની હેલ્થ કન્ડિસન ને મેઇન્ટેન કરવા માટે , ફીટસના પ્રોપરલી ગ્રોથ તથા ડેવલપમેન્ટ માટે તથા પોટેન્સિઅલ રિસ્ક ફેક્ટર હોય તો તેને અર્લી આઇડેન્ટિફિકેશન કરી તેનું મેનેજ કરવા માટે અગત્યની હોય છે.

OR
Q:1(a) પ્રિક્લેમ્પસિયા અને એક્લેમ્પસિયા ની વ્યાખ્યા આપો .

••>પ્રિક્લેમ્પસિયા

ડેફીનેશન:
પ્રિક્લેમ્પસિયા એ પ્રેગનેન્સી ની એક કોમ્પ્લિકેશન છે. જેમાં તેની ઇટિયોલોજી એ અનનોન છે પરંતુ તે મલ્ટીસિસ્ટમ ડિસઓર્ડર છે. જેમાં બ્લડપ્રેશર એ હાઇ જોવા મળે છે સાથે સાથે બીજા ઓર્ગન પણ ડેમેજ થાય છે અને મોસ્ટ કોમન્લી લીવર તથા કિડની એ અફેક્ટ થાય છે.
પ્રિક્લેમ્પસિયા તે પ્રેગનેન્સીના 20th વીક પછી મુખ્યત્વે જોવા મળે છે તથા તે સિવ્યારિટી મા પણ ડિફરન્ટ હોય છે.

પ્રિક્લેમ્પસિયા ના મેઇન સિમ્ટોમ્સ માં,

• 1) હાઇપરટેન્શન જે 140/90 mmHg કરતા પણ ઇન્ક્રીઝ થાય છે( હોલમાર્ક સાઇન ઓફ પ્રિએક્લેમ્પસિયા),
• 2)ઇડિમા( મેઇન્લી હેન્ડ,ફેસ,તથા લેગ મા ) તથા એક્સેસિવ વેઇટ ગેઇન થવો ,
• 3) પ્રોટીનયુરિયા(યુરિન મા એક્સેસ અમાઉન્ટ મા પ્રોટીન જોવા મળવુ),
• 4)આલ્બ્યુમિન્યુરિયા ( યુરિન મા આલ્બ્યુમિન પ્રેઝન્ટ હોવુ).

આ પ્રિક્લેમ્પસિયા ના સિમ્પટોમ્સ એ 20th વીક પછી જોવા મળે છે.

••> એક્લેમ્પસિયા

એક્લેમ્પસિયા ડેફીનેશન

એક્લેમ્પસિયા એ વુમન મા પ્રેગનેન્સી સમય દરમિયાન અરાઇઝ થતી લાઇફ થ્રીએટનીંગ કોમ્પ્લિકેશન છે.

એક્લેમ્પસિયા ટર્મ એ ગ્રીક વર્ડ “લાઇક અ ફ્લેસ ઓફ લાઇટનિંગ ” પરથી આવેલો છે. પ્રી-એક્લેમ્પસિયાના કોમ્પ્લીકેશન તરીકે ટોનિક-ક્લોનિક કન્વલ્ઝન અથવા કોમા જોવા મળે તેને એક્લેમ્પસિયા કહેવામાં આવે છે.

જ્યારે પ્રિ એક્લેમ્પસિયા ની કન્ડિશન કે જેમા,
હાઇપર ટેન્શન,
ઇડિમા( વેઇટ ગેઇન),
પ્રોટીનયુરીયા
(પ્રોટીન ઇન યુરિન) તથા
આલ્બ્યુમિન્યુરિયા (આલ્બ્યુમિન પ્રેઝન્ટ ઇન યુરિન) હોય તે કોમ્પલીકેટેડ થય અને કન્વલ્ઝન એન્ડ કોમા જેવી કન્ડિશન મા કન્વટૅ થાય તો તેને “એક્લેમ્પસિયા” કહેવામા આવે છે.
આ એક ઓબ્સટ્રેટ્રીકલ એમરજન્સી છે. જેને મેનેજ કરવા માટે ઇમેડીએટલી મેઝર્સ લેવા અગત્યના રહે છે.

🔸OR🔸

🔸a. Define Pre-eclampsia and Eclampsia -પ્રિ -એકલેમ્પસિયા અને એકલેમ્પસિયાની વ્યાખ્યા આપો 02

એક્લેમ્પસિયા ના કારણો:

• એક્ઝેક્ટ કોઝ એ અનઓન છે.
• એલ્ડરલી અથવા યંગ પ્રાઇમરી ગ્રેવિડા,
• પ્રેગનેન્સી સમય દરમિયાન હાઇપરટેન્સિવ ડિસઓર્ડર ના કારણે: Ex: પ્રિએક્લેમ્પસીયા,
• હાઇપરટેન્શન ની ફેમિલી હિસ્ટ્રી હોય તેના કારણે,

• પ્લેસેન્ટલ એબનોરમિલિટી ના કારણે જેમ કે,
• હાઇપરપ્લેસેન્ટોસીસ: કોરિયોનીક વિલાઇ નુ વધારે એક્સપોઝર,
• Ex: મોલર પ્રેગ્નેન્સિ, ટ્વીન્સ,ડાયાબિટીસ,
• પ્લેસેન્ટલ ઇસ્ચેમીયા.

• ઓબેસીટી,
• પ્રિ એક્ઝીસ્ટીંગ વાસ્ક્યુલર ડિસીઝ,
• થ્રોમ્બોફ્લેબાઇટીસ,
• પ્રેગ્નેન્સી સાથે ના કોમ્પ્લિકેશન જેવા કે,
  મલ્ટીફિટલ પ્રેગ્નેન્સી,
  હાઇડેટીડીફોમ પ્રેગ્નેન્સી,
  હાઇડ્રોએમ્નીઓસીસ,
  Rh.ઇનકમ્પલીબિટી,
• મેડિકલ ડાયગ્નોસીસ જેવા કે,નેફ્રાઇટીસ અને ડાયાબિટીસ મલાઇટસ,

વોઝોસ્પાઝમ: સરક્યુલેટીંગ પ્રેસર જેવા કે એન્જીઓટેન્સીન II અને પ્રોસ્ટાગ્લેન્ડિન ની સેન્સીટીવીટી વધવાના કારણે ડાયલેટર ડિપ્રેશ છે.

એન્ડોથેલીયલ સેલ નું ડિસ્ફંક્શન થવાથી પ્લેસેન્ટલ પરફ્યુઝન ઘટે છે.

ઇમ્યુન કોમ્પ્લેક્સ ડીસીઝના કારણે પણ થઈ શકે છે.

ડાયટમાં પ્રોટીન, કેલ્શિયમ, મેગ્નેશિયમ,વિટામિન E અને A પૂરતા પ્રમાણમાં ન હોવાના કારણે પણ થઈ શકે છે.

જિનેટિક ફેક્ટર ના કારણે
ઇમ્યુનોલોજીકલ ફેક્ટર ના કારણે.
એન્ડોક્રાઇન ફેક્ટરના કારણે.
એન્વાયરમેન્ટલ ફેક્ટરના કારણે.
રોનિક હેલ્થ કન્ડિશનના કારણે જેમ કે હાઇપર ટેન્શન, જેસ્ટેશનલ ડાયાબિટીસ, કિડની ડીઝિસ તથા ઓટોઇમ્યુન ડિસઓર્ડર

🔸b. Write down causes of Eclampsia એકલેમ્પસિયાના કારણો લાખો 04

એકલેમ્પસિયા ના લક્ષણો તથા ચિન્હો:

એકલેમ્પસિયા ના લક્ષણો તથા ચિન્હો ને ચાર સ્ટેજમાં ડિવાઇડ કરવામાં આવેલા છે:

• 1) પ્રિમોનિટરિંગ સ્ટેજ (30 સેકન્ડ),
• 2) ટોનિક સ્ટેજ ( 30 સેકન્ડ),
• 3) ક્લોનીક સ્ટેજ (1 થી 4 મીનીટ),
• 4) સ્ટેજ ઓફ કોમા

1) પ્રિમોનિટરિંગ સ્ટેજ (30 સેકન્ડ):

આમા પેશન્ટ એ અનકંશિયસ થાય છે,
ફેસ, ટંગ અને લિમ્બસ ના મસલ્સ નું ટ્વિચિંગ થાય છે,
આઇબોલ એ રોલ થાય છે ,એક બાજુ ટર્ન થાય છે અને પછી ફિક્સ થાય છે.
આ સ્ટેજ એ 30 સેકન્ડ સુધી રહે છે.

2) ટોનિક સ્ટેજ ( 30 સેકન્ડ):

આ ટેસ્ટ આ સ્ટેજમાં આખી બોડી એ ટોનિક સ્પાઝમ મા જાય છે,

ટ્રંક = ઓપીસ્નોટોનીસ (એબનોર્મલ બોડી પોસ્ટર છે કે જેમાં હેડ,નેક,તથા સ્પાઇન એ બેકવર્ડ તરફ વડે છે.)
લિમ્બસ = ફ્લેક્સ,
હેન્ડ =ક્લેન્ચડ,
રેસ્પીરેશન એ બંધ થાય છે અને ટંગ એ પ્રોટ્રૂડ થઇને ટીથ ની વચ્ચે આવે છે,
સાઇનોસિસ જોવા મળે છે,
આઇ બોલ ફિક્સ થાય છે,
આ સ્ટેજ એ 30 સેકન્ડ સુધી રહે છે.

3) ક્લોનીક સ્ટેજ (1 થી 4 મીનીટ):

બધા જ વોલ્યુન્ટરી મસલ્સ અલ્ટરનેટ કોન્ટ્રાકશન અને રિલેક્સેશનમાં જાય છે,
ટ્વિચિંગ એ ફેસ થી સ્ટાર્ટ થાય છે તથા વન સાઇટ ની એક્સ્ટ્રીમિટીસ ઇન્વોલ્વ થાય છે,
ટંગ બાઇટ થાય છે,
બ્રિધિંગ સ્ટેરટોરિયસ,
બ્લડ સ્ટેઇન્ડ ફ્રોધી સિક્રીશન થી માઉથ એ ફુલ થાય છે,
સાયનોસીસ એ ધીમે ધીમે રીડ્યુસ થાય છે,
રેસ્પીરેશન એ લેબર્ડ તથા નોઇઝી થાય છે,
ફીટ્સ ના કારણે ટેમ્પરેચર 40°C ઇન્ક્રીઝ થાય છે,
આ સ્ટેજ એ 1 થી 4 મિનિટ સુધી જોવા મળે છે.

4) સ્ટેજ ઓફ કોમા:

ફીટ પછી પેશન્ટ એ કોમાના સ્ટેજમાં જાય છે તે અમુક મિનિટ થી અમુક કલાક સુધી રહે છે,
ડિપકોમા ની અંદર બીજી કન્વલ્ઝન ન આવે ત્યાં સુધી રહે છે.
આમાં પેશન્ટ એ કન્વલ્ઝન આવ્યા પછી કન્ફ્યુઝન સ્ટેટ માં જોવા મળે છે અને જે પેશન્ટ સાથે થયું હોય તે તેમને યાદ રહેતું નથી.
જો ફિટ્સ એ સળંગ આવે તો તેને સ્ટેટસ એપીલેપ્ટીકસ મા કન્વર્ટ થાય છે.

🔸c. Write down signs and symptoms of Eclampsia. 04 એકલેમ્પસિયા ચિહ્નોનો અને લક્ષણો લખો.

એક્લેમ્પસિયા નુ મેનેજમેન્ટ મેડિકલ એન્ડ નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ ઓફ એક્લેમ્પસિયા

એઇમ ઓફ મેનેજમેન્ટ

• કન્વલ્ઝન ના ફીટ્સ ને કંટ્રોલ કરવા.
• બ્લડ પ્રેશરને કંટ્રોલ કરવું.
• કોમ્પ્લિકેશન થતું પ્રિવેન્ટ કરવું.
• ફિટસની સેફ્લી રીતે ડિલિવરી કરાવવી.

પ્રિન્સિપલ્સ ઓફ મેનેજમેન્ટ

• મધરના એરવે ,બ્રિધિંગ તથા સર્ક્યુલેશન ને મેઇન્ટેન રાખવું.
• મધર ને પ્રોપર્લી 8-10 લીટર જેટલું ઓક્સિજન એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવુ.
• મધર ને આવતી કન્વલર્ઝન ને અટકાવવી.
• મધર ને પ્રોપરલી વેન્ટિલેટરી સપોર્ટ પ્રોવાઇડ કરવો.
• મધર ને ઇન્જરી થતુ પ્રિવેન્ટ કરવુ.
• મધરના બધા જ લેબોરેટરી ઇન્વેસ્ટિગેશન પ્રોપરલી કરાવવા.

જનરલ મેનેજમેન્ટ

હોસ્પિટલાઇઝેશન
મધરને પ્રોપરલી વેલ ઇક્વીપ્ડ ફેસિલિટીઝ વાળી હોસ્પિટલમાં હોસ્પીટલાઇઝ્ડ કરવી.

રેસ્ટ
મધર ને એડીક્યુએટ રેસ્ટ લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી સાથે સાથે બધી જ એક્ટિવિટી ને સ્ટોપ કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી તથા વિઝીટર્સ ને પણ રિસ્ટ્રિક્ટ કરવા.

પોઝીસનિંગ
મધરને પ્રોપરલી લેફ્ટ લેટરલ પોઝિશન મા રેસ્ટ લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી જેના કારણે વેનાકાવા કમ્પ્રેશન એ રિડ્યુઝ થય શકે અને એડીમાં થતું પ્રિવેન્ટ કરી શકાય.

હિસ્ટ્રી કલેક્શન

મધરની કમ્પ્લીટ હિસ્ટ્રી કલેક્ટ કરવી જેમાં કેટલા ફીટ્સ આવેલા છે તેની ફ્રિકવન્સી અને ડ્યુરેશન ની કંપ્લીટ હિસ્ટ્રી લેવી તથા કોઇપણ પ્રકારની મેડિકેશન મધર લ્યે છે કે નહીં તેની કંપ્લીટ હિસ્ટ્રી લેવી.

સિડેસન એન્ડ ધેન જનરલ એક્ઝામિનેશન

મધર ને પ્રોપરલી ડ્રગ પ્રોવાઇડ કરી સીડેટ કરવી.
Ex:=phenobarbiton 15-30 mg ( TDS)
Or
Diazepam 1.5 mg ( TDS).
મધર એ પ્રોપરલી સીડેટ થય જાય ત્યારબાદ પ્રોપરલી તથા ક્વીકલી મધર નું જનરલ તથા મેબડોમીનલ એક્ઝામિનેશન કરવું.

વાઇટલ સાઇન
મધરના દર અડધી કલાકે વાઇટલ સાઇન નોટ કરવા જેમાં,
ટેમ્પરેચર,
પલ્સ,
રેસ્પીરેસન,
તથા બ્લડ પ્રેશર.
જો વાઇટલ સાઇનમાં કોઇપણ અલ્ટ્રેસન આવે તો અથવા વાઇટલ સાઇન તેની નોર્મલ રેન્જ કરતા રેઇઝ્ડ હોય તો તેને ઇમિડિએટલી ટ્રીટ કરવું.

યુરીનરી આઉટપુટ
મધર નું દર કલાકે યુરીન આઉટપુટ મોનિટર કરવું.

ન્યુટ્રીશન
મધરને 10% Dextrose ને સ્ટાર્ટ કરવું જેના કારણે મધરનું ફ્લ્યુઇડ, ન્યુટ્રીશનલ તથા કેલેરી લેવલ મેઇન્ટેન થય શકે.
ફ્લુઇડ એ 24 કલાકમાં 2 liter કરતાં વધારે અમાઉન્ટમાં ઇન્ક્રીઝ ન થવુ જોઇએ .

વધારામા મધર ના કેલેરી લેવલ ને મેઇન્ટેન કરવા માટે 50 ml 5%Dextrose ને 8 hour ની ઇન્ટરવલ મા મધર ને પ્રોવાઇડ કરવુ.

સ્પેસિફિક મેનેજમેન્ટ અથવા મેડિકલ મેનેજમેન્ટ

એક્લેમ્પસિયા વાડી મધર ને નીચે પ્રમાણે મેડિકેશન પ્રોવાઇડ કરી તેને ટ્રીટ કરી શકાય છે:

• a) એન્ટીકન્વલ્ઝન્ટ ,
• b) એન્ટી હાયપરટેન્સિવ,
• c) સીડેટીવ્સ,
• d) ડાયયુરેટિક,
• e) એન્ટીબાયોટિક્સ,
• f) અધર મેડીકેશન.

a) એન્ટીકન્વલ્ઝન્ટ ,

મેગ્નેશિયમ સલ્ફેટ એ ( MgSO4 )
એક્લેમ્સિયા ની કન્ડિશન ને ટ્રીટ કરવા માટે ડ્રગ ઓફ ચોઇસ તરીકે વર્તે છે. કારણકે તે પ્રેગ્નેટ મધર માં એક્લેમટીક ફીટ્સને પ્રિવેન્ટ કરવા મા હેલ્પ થાય છે.
મેગ્નેશિયમ સલ્ફેટ એ IV( ઇન્ટ્રા વિનસલી) તથા IM( ઇન્ટ્રા મસ્ક્યુલરલી) બંને રીતે એડમિનિસ્ટ્રેશન કરી શકાય છે.

Dose and route
•> IM( ઇન્ટ્રા મસ્ક્યુલરલી):

ઇનીસીયલ ડોઝ:
ઇનીસીયલી 4gm IV( ઇન્ટ્રાવિનસલી) બોલસ, મેગ્નેસિયમ સલ્ફેટ ને 3-5 મીનીટ માટે એકદમ સ્લોલી એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવુ.

કન્ટીન્યુઅસ ડોઝ:
5 gm મેગ્નેશિયમ સલ્ફેટ ને IM (ઇન્ટ્રા મસ્ક્યુલર) દર ચાર કલાકે અલ્ટરનેટ બટક્સ માં એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવું.

•>IV( ઇન્ટ્રા વિનસલી)

ઇનીસીયલ ડોઝ:
ઇનીસીયલ ડોઝ મા 4-6 gm મેગ્નેશિયમ સલ્ફેટ ને IV( ઇન્ટ્રા વિનસલી) 15-30 મીનીટ સુધી સ્લોલી એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવુ.

કન્ટીન્યુઅસ ડોઝ:
1-2 gm મેગ્નેશિયમ સલ્ફેટ ને દર કલાકે IV( ઇન્ટ્રા વિનસલી) એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવું.

મેગ્નેશિયમ સલ્ફેટ એ એક ટોક્સિક એજન્ટ છે જો તેને થેરાપ્યુટિક લેવલ ની અંદરમાં જ પ્રોવાઇડ ન કરવામાં આવે તો તે તેના કારણે ડીપ ટેન્ડન રિફ્લક્સ ની કન્ડિશન અરાઇઝ થય શકે છે.

મેગ્નેશિયમ સલ્ફેટ (MgSO4) નું થેરાપ્યુટિક લેવલ એ 4-7 mEq/L( milliequivalents per litre )છે.

જો મેગ્નેશિયમ સલ્ફેટ નો ઓવરડોઝ(MgSO4) થાય તો તેના એન્ટીડોટ તરીકે કેલ્શિયમ ગ્લુકોનેટ નો યુઝ કરવામાં આવે છે.
મેગ્નેશિયમ સલ્ફેટ જ્યારે નિ ઝર્ક પ્રેઝન્ટ હોય,
યુરીન આઉટપુટ એ 30 ml/hr કરતા ઇન્ક્રીઝ હોય અને રેસ્પીરેટરી રેટ એ 12/ min કરતાં વધારે હોય ત્યારે જ એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવામાં આવે છે.

b) એન્ટી હાયપરટેન્સિવ,
એન્ટી હાયપરટેન્સિવ એ બ્લડ પ્રેશરને કંટ્રોલ કરવા અને તેને રીડયુઝ કરવા માટે યુઝ કરવામાં આવે છે.

Ex:
a) Hydralazine: 5 થી 10 mg ઓવર 2 મીનીટ સુધી.
b)Labetalol:
ઇનીસીયલ ડોઝ: 20mg સ્લોલી 2 મીનીટ સુધી.
ત્યારબાદ 40-80 mg IV ઓવર 10 મિનિટ સુધી.
ટોટલ ડોઝ એ 300 mg કરતાં વધારે ન થવો જોઇએ.

c)સીડેટીવ્સ
Ex:=Diazepam
ડોઝ:=5-10mg IV એટ ધ રેટ ઓફ 2-5mg/મીનીટ.

મેક્સિમમ ડોઝ:10mg ડોઝ કરતા વધારે ઇન્ક્રીઝ ન થવો જોઈએ.

d) ડાયયુરેટીક:
ડાયયુરેટિક મેડિકેશન જ્યારે પ્રગ્નેન્સી દરમિયાન જ્યારે પલ્મોનરી એડીમાં પ્રેઝન્ટ હોય ત્યારે જ પ્રોવાઇડ કરવી.
Ex:=ફ્રુસેમાઇડ, મેનીટોલ.

e) એન્ટિબાયોટિક્સ:
એન્ટિબાયોટિક્સ એ પ્રોફાઇલેક્ટીસ તરીકે પ્રોવાઇડ કરવામાં આવે છે જેના કારણે પલ્મોનરી તથા પ્લુરલ ઇન્ફેક્શનના કોમ્પ્લિકેશન ને રીડયુઝ કરી શકાય.
આ એન્ટિબાયોટિક્સમાં બ્રોડ સ્પેક્ટ્રમ એન્ટિબાયોટિક મેડીકેશન નો યુઝ કરવામાં આવે છે.

f) અધર મેડીકેશન:

i) પલ્મોનરી ઇડીમાં હોય તો: frusemide 40 mg IV ફોલોવ્ડ બાય 10% Manitol પ્રોવાઇડ કરવુ.

ii) હાર્ટ ફેઇલ્યોર:Ex:Lasix એન્ડ Digitalis મેડિકેસન નો યુઝ કરવો.

iii) હાઇપર પાઇરેક્સિયા:

• એન્ટિપાઇરેટિક મેડીકેશન નો યુઝ કરવામાં આવે છે.
• નર્સિંગ મેનેજમેન્ટ ઓફ એક્લેમ્પસીયા
• એક્લેમ્પસીયા વાળી પ્રેગનેન્ટ વુમન ને સાઇડમાં પેડેડ કરેલા સાઇડ રેઇલ વાડા કોટ માં રાખવું.
• ટીથ વચ્ચે પેડેડ ટંગ બ્લેડ રાખવી.
• મધરને લેટરલ પોઝિશનમાં રાખવી જેના કારણે એસ્પિરેશન થતુ અવોઇડ કરી શકાય.
• કન્વલ્ઝન દરમિયાન એરવે ને પેટન્ટ રાખવું તથા મધર ને એડીકયુએટ અમાઉન્ટ માં ઓક્સિજન પ્રોવાઇડ કરવું.
• મધર નું ઓક્સિજન લેવલ એ પલ્સ ઓક્સીમેટ્રી દ્વારા પ્રોપરલી મોનિટરિંગ કરવું.
• ઓરલ સિક્રીશન તથા કોઇપણ વોમીટીંગ થયેલી હોય તો તેને રિમૂવ કરવા માટે પ્રોપરલી સક્સનિંગ કરવુ.
• મધરને આવતી કન્વલર્ઝન નો ટાઇમ,ડ્યુરેશન ને પ્રોપરલી નોટ કરવું.
• પ્રેગનેન્સી ઇન્ડ્યુઝ્ડ હાયપરટેન્શન વાળી મધર ને પ્રોપરલી તથા રેગ્યુલરલી પ્રિનેટલ કેર પ્રોવાઇડ કરવી.
• મધર ને સેલ્ફ ઇંજરી થી બચાવવી.
• મધર માટે બ્રાઇટ લાઇટ, નોઇસ, તથા વિઝીટર્સ જેવા સ્ટીમ્યુલાઇ ને ઓછા કરવા તેને ડાર્ક રૂમમાં રાખવું.
• બેડનો ફુટ સાઇડ એ થોડો ઊંચો રાખવો જેના કારણે રેસ્પીરેટરી ટ્રેક માંથી સીકરીસન એ પ્રોપરલી ડ્રેઇન થય શકે.
• મધરના વાઇટલ સાઇન, ઇડીમાં, ફન્ડસ ની હાઇટ, ફિટસ નું પ્રેઝન્ટેશન અને પોઝીશન તથા ફિટલ હાર્ટ સાઉન્ડ ને અસેસ કરવુ તથા યુરિનને પ્રોટીન માટે ટેસ્ટ કરવું.
• મધર નું યુરિન આઉટપુટ પ્રોપરલી અસેસ કરવું.
• મધરના ફ્લુઇડ તથા ન્યુટ્રીશનલ લેવલ ને મેઇન્ટેન કરવા માટે ગ્લુકોઝ સલાઇન અને રીંગર લેક્ટેટ સોલ્યુશન નું ઇન્ટ્રા વિનસ ઇન્ફ્યુઝન એ પ્રિસ્ક્રાઇબ પ્રમાણે પ્રોવાઇડ કરવું.
• મધર ના પર્સનલ હાઇજીન ને મેઇન્ટેન કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
• મધરને પ્રોપરલી પ્રિસ્ક્રાઇબ કરેલી મેડીકેશન પ્રોવાઇડ કરવી.
• મધરની યુટેરાઇન એક્ટિવિટી,સર્વાઇકલ સ્ટેટસ અને ફીટલ સ્ટેટસ ને અસેસ કરવું કારણકે મેમ્બરેન એ રપ્ચર થય અને ડીલેવરી થઇ શકે છે.

ઓબ્સટ્રેટ્રીકલ મેનેજમેન્ટ:

મોટેભાગે જ્યારે વુમનને કન્વલ્ઝન આવે છે ત્યારે લેબર માટે આવે છે જો લેબર એ સ્ટાર્ટ ન થયું હોય તો લેબરનું ઇન્ડક્શન માટે આર્ટિફિશ્યલ મેમ્બરેન રપ્ચર, પ્રોસ્ટાગ્લેન્ડીન્સ જેલ કે ઓક્સિટોસિન દ્વારા કરાવવામાં આવે છે અથવા સિઝેરિયન સેક્શન પણ કરવામાં આવે છે જો બેબી એ ડેથ થયું હોય તો સ્પોન્ટાનિયસ લેબર માટે વેઇટ કરવામાં આવે છે.

પોસ્ટ પાર્ટમ પિરિયડ દરમિયાન હાઇપરટેન્સિવ રેજીમેન્ટ ને પ્રિસ્ક્રાઇબ પ્રમાણે કંટીન્યુ સ્ટાર્ટ રાખવી.

એક્લેમ્પસિયા ના અધર કોઇપણ કોમ્પ્લીકેશન છે કે નહીં તેના માટે મધર ને કંટીન્યુ મોનિટર રાખવી.

મધરને રેગ્યુલરલી ફોલોઅપ લેવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

🔸d. Describe Management of Eclampsia. એકલેમ્પસિયાનું મેનેજમેન્ટ વર્ણવો 08

સીઝેરીયન સેક્શનના ઇન્ડીકેશન્સ:

સીઝેરીયન સેક્શનના ઇન્ડીકેશન્સ ને બે કેટેગરીમાં ડિવાઇડ કરવામાં આવેલા છે:

• 1)એબસોલ્યુટ,(જેમાં વજાઇનલ ડીલેવરી પોસિબલ ના હોય)
• 2)રિલેટીવ(જેમાં વજાઇનલ ડીલેવરી પોસિબલ હોય પરંતુ મધર અને બેબી ને રિસ્ક હોય)

1)એબસોલ્યુટ,(જેમાં વજાઇનલ ડીલેવરી પોસિબલ ના હોય):

સેન્ટ્રલ પ્લેસેન્ટા પ્રિવ્યા,
સીવ્યર ડીગ્રી કોન્ટ્રાક્ટ પેલ્વિસ,
સર્વાઇકલ અથવા બ્રોડ લીગામેન્ટ ફાઇબ્રોઇડ,
વજાઇનલ એટ્રેસિયા/ ઓબ્સટ્રક્સન,
એડવાન્સ સર્વાઇકલ કાર્સીનોમાં,
સેફેલોપેલ્વિકશ ડિસપ્રપોર્શન,
પેલ્વિક માસ ના કારણે ઓબ્સટ્રક્સન હોય,
ફિટસ એ ડેથ થયેલુ હોય.

2)રિલેટીવ(જેમાં વજાઇનલ ડીલેવરી પોસિબલ હોય પરંતુ મધર અને બેબી ને રિસ્ક હોય):

સફેલોપેલ્વિક ડીસપ્રપોર્શન,
કોન્ટ્રાક્ટેડ પેલ્વિસ,
પ્રિવ્યસ સિઝેરિયન ડિલિવરી,
ફિટલ ડિસ્ટ્રેસ,
એબનોર્મલ યુટેરાઇન કોન્ટ્રાકશ,
લાર્જ ફીટસ,
સ્મોલ પેલ્વિસ,
ફેઇલ ઇન્ડક્શન,
એન્ટિપાર્ટમ હેમરેજ જેમ કે, પ્લેસાન્ટા પ્રિવીયા, એબ્રપ્સીઓ પ્લેસેન્ટા.
માલપ્રેઝન્ટેશન અથવા એમનોર્મલ લાઇ ( ટ્રાન્સવર્સ લાઇ).
બેડ ઓબસ્ટ્રેટીક હિસ્ટ્રી,
હાઇપરટેન્સિવ ડિસઓર્ડર જેમ કે પ્રિએક્લેમ્પસિયા,
પ્રોલેપ્સ ઓફ અંબેલીકલ કોર્ડ,
એલ્ડરલી પ્રાઇમીગ્રેવીડા ,
મેડિકો- ગાઇનેકોલોજીકલ ડિસઓર્ડર:
ક્રોનિક હાયપરટેન્શન,
ક્રોનિક નેફ્રાઇટીસ,
ડાયાબિટીસ,
હાર્ટ ડિસીઝ,
પેલ્વિક ટ્યુમર,
વજાઇનલ એટ્રેસિયા,
કાર્સિનોમા ઓફ સર્વિક્સ,
સર્વાઇકલ ડિસ્ટોસિયા.

કોમન ઇન્ડીકેશન્સ ઓફ સિઝેરિયન સેક્શન

1) ફેઇલ્યોર ટુ પ્રોગ્રેસ ઇન લેબર:
પ્રોલોંગ લેબર કે જેમાં સર્વિક્સ એ પ્રોપરલી ડાયલેટ થતું નથી તથા ફિટસ એ બર્થ કેનાલ મા પ્રોપરલી ડિસેન્ડ ડાઉન થતું નથી જેના કારણે સિઝેરિયન સેક્શન કરવાની જરૂરિયાત રહે છે.

2) ફીટલ ડિસ્ટ્રેસ:
એવી સાઇન કે જેમા ફીટસ એ લેબરને પ્રોપરલી ટોલરેટ કરી શકે તેમ હોય નહીં જેમકે એબનોર્મલ ફિટલ હાર્ટ રેટ હોય તો તે ફિટસ ને રીડ્યુસ ઓક્સિજન સપ્લાય ઇન્ડિકેટ કરે છે જેના કારણે સિઝેરિયન કરવાની જરૂરિયાત પડે છે.

3) માલપ્રેઝન્ટેશન ઓફ બેબી:
જ્યારે બેબી એ બ્રીચ પ્રેઝન્ટેશનમાં( પ્રેઝન્ટિંગ પાર્ટ તરીકે બટક્સ)હોય, ટ્રાન્સવર્સ પોઝીશન હોય, તેના કારણે વજાયનલ ડીલેવરી ઇમ્પોસિબલ થાય છે અને સિઝેરિયન કરવાની જરૂરિયાત રહે છે.

4) પ્લેસેન્ટલ એબનોર્માલીટી:
પ્લેસેન્ટા પ્રિવ્યા:
કે જેમાં પ્લેસેન્ટા એ પાર્શિયલી તથા કંપ્લીટ્લી લોવર યુટરાઇન સેગ્મેન્ટ પર ઇમ્પ્લાન્ટ થયેલી હોય એટલે કે પ્રેઝેન્ટિંગ પાર્ટ તરીકે પ્લેસેન્ટા પ્રેઝન્ટ હોય ત્યારે.
એબ્રપ્સીઓ પ્લેસેન્ટા
કે જેમાં પેશન્ટા એ યુટેરાઇન વોલ માંથી પ્રીમેચ્યોરલી સેપરેટ થાય તો તેના લીધે પણ સિઝેરિયન સેક્શન કરવાની જરૂરિયાત રહે છે.

5) મેટરનલ હેલ્થ કન્ડિશન
જેમ કે,જીનાઇટલ હર્પીસ,
હાર્ટ ડીસીઝ,
સીવ્યર હાઇપરટેન્શન,
જેવી કન્ડિશન .

6) પ્રિવિયસ સિઝેરિયન સેક્શન:
જો પહેલા સિઝેરિયન સેક્શન થયેલું હોય તો ત્યારબાદ રીપીટ સિઝેરિયન સેક્શન એ પ્રિવ્યસ cs ના સ્કાર તથા પ્રેગ્નેનસિ ના ટાઇમ ડ્યુરેશન પર આધાર રાખે છે.

7) મલ્ટીપલ પ્રેગ્નન્સી:
જ્યારે મલ્ટીપલ પ્રેગ્નન્સી જેમ કે ટ્વીન,ટ્રીપ્લેટ્સ હોય ત્યારે તથા ફીટસ ના પ્રેઝન્ટિંગ પાર્ટ તથા પોઝિશન ના આધારે સિઝેરિયન કરવાની જરૂરિયાત રહે છે.

8) અંબેલીકલ કોર્ડ પ્રોલેપ્સ:
જેમાં અંબેલીકલ કોર્ડ એ સર્વિક્સ થ્રુ સ્લીપ ડાઉન થાય છે જેના કારણે ફિટસ ને બ્લડ સપ્લાય કટ ઓફ થવાની શક્યતાઓ રહે છે.

9) મેટરનલ રિક્વેસ્ટ:
અમુક કેસીસમાં કોઇપણ પર્સનલ તથા સાયકોલોજીકલ રીઝન ના કારણે મધર એ ખુદ સિઝેરિયન સેક્શન ને સિલેક્ટ કરે છે.

10) ઇમરજન્સીસ ડ્યુરીંગ લેબર:
લેબર સમય દરમિયાન થતી કોમ્પ્લિકેશન જેમ કે યુટેરાઇન રપ્ચર થવું , સિવ્યર બ્લિડીંગ, તથા મેટરનલ ઇલનેશ ના કારણે મધર તથા બેબી ના હેલ્થ ને પ્રોટેક્ટ કરવા માટે તથા તેમની સેફ્ટી માટે ઇમિડિએટલી સિઝેરિયન સેક્શન કરવાની જરૂરિયાત પડે છે.
આમ આ બધી કન્ડિશનમાં સિઝેરિયન સેક્શન કરવાની જરૂરિયાત પડે છે.

Q-2 Write Short Notes (Any Five) ટુંક નોધ લાખો (કોઈપણ પાચ ) 5×5=25

🔸a. Indications of caesarian section- સીઝેરિયન સેકશનના ઈન્ડેકેશન

સીઝેરીયન સેક્શનના ઇન્ડીકેશન્સ:

સીઝેરીયન સેક્શનના ઇન્ડીકેશન્સ ને બે કેટેગરીમાં ડિવાઇડ કરવામાં આવેલા છે:

• 1)એબસોલ્યુટ,(જેમાં વજાઇનલ ડીલેવરી પોસિબલ ના હોય)
• 2)રિલેટીવ(જેમાં વજાઇનલ ડીલેવરી પોસિબલ હોય પરંતુ મધર અને બેબી ને રિસ્ક હોય)

1)એબસોલ્યુટ,(જેમાં વજાઇનલ ડીલેવરી પોસિબલ ના હોય):

સેન્ટ્રલ પ્લેસેન્ટા પ્રિવ્યા,
સીવ્યર ડીગ્રી કોન્ટ્રાક્ટ પેલ્વિસ,
સર્વાઇકલ અથવા બ્રોડ લીગામેન્ટ ફાઇબ્રોઇડ,
વજાઇનલ એટ્રેસિયા/ ઓબ્સટ્રક્સન,
એડવાન્સ સર્વાઇકલ કાર્સીનોમાં,
સેફેલોપેલ્વિકશ ડિસપ્રપોર્શન,
પેલ્વિક માસ ના કારણે ઓબ્સટ્રક્સન હોય,
ફિટસ એ ડેથ થયેલુ હોય.

2)રિલેટીવ(જેમાં વજાઇનલ ડીલેવરી પોસિબલ હોય પરંતુ મધર અને બેબી ને રિસ્ક હોય):

સફેલોપેલ્વિક ડીસપ્રપોર્શન,
કોન્ટ્રાક્ટેડ પેલ્વિસ,
પ્રિવ્યસ સિઝેરિયન ડિલિવરી,
ફિટલ ડિસ્ટ્રેસ,
એબનોર્મલ યુટેરાઇન કોન્ટ્રાકશ,
લાર્જ ફીટસ,
સ્મોલ પેલ્વિસ,
ફેઇલ ઇન્ડક્શન,
એન્ટિપાર્ટમ હેમરેજ જેમ કે, પ્લેસાન્ટા પ્રિવીયા, એબ્રપ્સીઓ પ્લેસેન્ટા.
માલપ્રેઝન્ટેશન અથવા એમનોર્મલ લાઇ ( ટ્રાન્સવર્સ લાઇ).
બેડ ઓબસ્ટ્રેટીક હિસ્ટ્રી,
હાઇપરટેન્સિવ ડિસઓર્ડર જેમ કે પ્રિએક્લેમ્પસિયા,
પ્રોલેપ્સ ઓફ અંબેલીકલ કોર્ડ,
એલ્ડરલી પ્રાઇમીગ્રેવીડા ,
મેડિકો- ગાઇનેકોલોજીકલ ડિસઓર્ડર:
ક્રોનિક હાયપરટેન્શન,
ક્રોનિક નેફ્રાઇટીસ,
ડાયાબિટીસ,
હાર્ટ ડિસીઝ,
પેલ્વિક ટ્યુમર,
વજાઇનલ એટ્રેસિયા,
કાર્સિનોમા ઓફ સર્વિક્સ,
સર્વાઇકલ ડિસ્ટોસિયા.

કોમન ઇન્ડીકેશન્સ ઓફ સિઝેરિયન સેક્શન

1) ફેઇલ્યોર ટુ પ્રોગ્રેસ ઇન લેબર:
પ્રોલોંગ લેબર કે જેમાં સર્વિક્સ એ પ્રોપરલી ડાયલેટ થતું નથી તથા ફિટસ એ બર્થ કેનાલ મા પ્રોપરલી ડિસેન્ડ ડાઉન થતું નથી જેના કારણે સિઝેરિયન સેક્શન કરવાની જરૂરિયાત રહે છે.

2) ફીટલ ડિસ્ટ્રેસ:
એવી સાઇન કે જેમા ફીટસ એ લેબરને પ્રોપરલી ટોલરેટ કરી શકે તેમ હોય નહીં જેમકે એબનોર્મલ ફિટલ હાર્ટ રેટ હોય તો તે ફિટસ ને રીડ્યુસ ઓક્સિજન સપ્લાય ઇન્ડિકેટ કરે છે જેના કારણે સિઝેરિયન કરવાની જરૂરિયાત પડે છે.

3) માલપ્રેઝન્ટેશન ઓફ બેબી:
જ્યારે બેબી એ બ્રીચ પ્રેઝન્ટેશનમાં( પ્રેઝન્ટિંગ પાર્ટ તરીકે બટક્સ)હોય, ટ્રાન્સવર્સ પોઝીશન હોય, તેના કારણે વજાયનલ ડીલેવરી ઇમ્પોસિબલ થાય છે અને સિઝેરિયન કરવાની જરૂરિયાત રહે છે.

4) પ્લેસેન્ટલ એબનોર્માલીટી:
પ્લેસેન્ટા પ્રિવ્યા:
કે જેમાં પ્લેસેન્ટા એ પાર્શિયલી તથા કંપ્લીટ્લી લોવર યુટરાઇન સેગ્મેન્ટ પર ઇમ્પ્લાન્ટ થયેલી હોય એટલે કે પ્રેઝેન્ટિંગ પાર્ટ તરીકે પ્લેસેન્ટા પ્રેઝન્ટ હોય ત્યારે.
એબ્રપ્સીઓ પ્લેસેન્ટા
કે જેમાં પેશન્ટા એ યુટેરાઇન વોલ માંથી પ્રીમેચ્યોરલી સેપરેટ થાય તો તેના લીધે પણ સિઝેરિયન સેક્શન કરવાની જરૂરિયાત રહે છે.

5) મેટરનલ હેલ્થ કન્ડિશન
જેમ કે,જીનાઇટલ હર્પીસ,
હાર્ટ ડીસીઝ,
સીવ્યર હાઇપરટેન્શન,
જેવી કન્ડિશન .

6) પ્રિવિયસ સિઝેરિયન સેક્શન:
જો પહેલા સિઝેરિયન સેક્શન થયેલું હોય તો ત્યારબાદ રીપીટ સિઝેરિયન સેક્શન એ પ્રિવ્યસ cs ના સ્કાર તથા પ્રેગ્નેનસિ ના ટાઇમ ડ્યુરેશન પર આધાર રાખે છે.

7) મલ્ટીપલ પ્રેગ્નન્સી:
જ્યારે મલ્ટીપલ પ્રેગ્નન્સી જેમ કે ટ્વીન,ટ્રીપ્લેટ્સ હોય ત્યારે તથા ફીટસ ના પ્રેઝન્ટિંગ પાર્ટ તથા પોઝિશન ના આધારે સિઝેરિયન કરવાની જરૂરિયાત રહે છે.

8) અંબેલીકલ કોર્ડ પ્રોલેપ્સ:
જેમાં અંબેલીકલ કોર્ડ એ સર્વિક્સ થ્રુ સ્લીપ ડાઉન થાય છે જેના કારણે ફિટસ ને બ્લડ સપ્લાય કટ ઓફ થવાની શક્યતાઓ રહે છે.

9) મેટરનલ રિક્વેસ્ટ:
અમુક કેસીસમાં કોઇપણ પર્સનલ તથા સાયકોલોજીકલ રીઝન ના કારણે મધર એ ખુદ સિઝેરિયન સેક્શન ને સિલેક્ટ કરે છે.

10) ઇમરજન્સીસ ડ્યુરીંગ લેબર:
લેબર સમય દરમિયાન થતી કોમ્પ્લિકેશન જેમ કે યુટેરાઇન રપ્ચર થવું , સિવ્યર બ્લિડીંગ, તથા મેટરનલ ઇલનેશ ના કારણે મધર તથા બેબી ના હેલ્થ ને પ્રોટેક્ટ કરવા માટે તથા તેમની સેફ્ટી માટે ઇમિડિએટલી સિઝેરિયન સેક્શન કરવાની જરૂરિયાત પડે છે.
આમ આ બધી કન્ડિશનમાં સિઝેરિયન સેક્શન કરવાની જરૂરિયાત પડે છે.

🔸b. Fetal skull diameters-ફિટલ સ્કુલના ડાયામીટર્સ

ફીટલ સ્કલ ના ડાયામીટર

• એન્ટિરીયો પોસ્ટીરીયર ડાયામીટર

1) સબઓક્સિપીટો બેગ્મેટીક:=9.5 CM ,
નેપ ઓફ ધ નેક ના નીચે ના પાટૅ થી લય ને બ્રેગ્મા( એન્ટિરિયર ફોન્ટાનેલ) ના સેન્ટર પાર્ટ સુધી.

2)સબઓક્સિપીટો ફ્રન્ટલ:= 10 CM
નેપ ઓફ નેક ના નીચેથી લઇ એન્ટીરિયર ફોન્ટાનેલ ના એન્ટીરિયર એન્ડ સુધી અથવા સિંસીપુટ ના સેન્ટર પાર્ટ સુધી.

3) ઓક્સીપીટો ફ્રન્ટલ:= 11.5 CM
ઓક્સીપીટલ એમિનેન્સ થી લય નોઝના રૂટ સુધી એટલે કે ગ્લાબેલા સુધી.

4)મેન્ટોવર્ટીકલ:= 14 CM
મેન્ટોવર્ટીકલ ડાયામીટર એ ચીન ના મીડ પોઇન્ટ થી લઇ સજાઇટલ સુચર ના હાઇએસ્ટ પોઇન્ટ સુધી.

5) સબમેન્ટો વર્ટીકલ:= 11.5 CM
સબમેન્ટો વર્ટીકલ ડાયામીટર એ માઉથ ફ્લોરના જંકશન થી લય હાઇએસ્ટ પોઇન્ટ ઓફ સજાઇટલ સુચર સુધી.

6) સબમેન્ટો બ્રેગ્મેટીક:= 9.5 CM
સબમેન્ટો બ્રેગ્મેટીક એ માઉથ ફ્લોર ના જંકશન થી લય બ્રેગ્મા( એન્ટિરિયર ફોન્ટાનેલ)ના સેન્ટર સુધી.

• ટ્રાન્સવર્સ ડાયામીટર

1) બાયપરાઇટલ ડાયામીટર:= 9.5 CM
બાયપરાઇટલ ડાયામીટર એ બે પરાઇટલ એમીનન્સ વચ્ચે નો ડાયામીટર.

2) સુપ્રા સબપરાઇટલ ડાયામીટર:= 8.5 CM
એક બાજુના પરાઇટલ એમિનન્સ ના નીચે થી લઇ અપોઝિટ સાઇડ માં પરાઇટલ એમિનન્સ ના ઉપર સુધી.

3) બાયટેમ્પોરલ ડાયામીટર:= 8.2 CM
બંને કોરોનલ સુચર ના એન્ટિરિયર – ઇન્ફિરિયર એન્ડ વચ્ચેનું અંતર.

4)બાયમાસ્ટોઇડ ડાયામીટર: 7.5 CM
બંને માસ્ટરોઇડ પ્રોસેસના ટીપ વચ્ચે નું અંતર.

🔸c. Breast Engorgement – બ્રેસ્ટ એગોર્જમેન્ટ

બ્રેસ્ટ એંગોરજમેન્ટ:

બ્રેસ્ટ એન્ગોરજમેન્ટ એ પરપેરિયલ પિરિયડની એક કોમ્પ્લિકેશન છે કે જેમાં બ્રેસ્ટ ટીસ્યુ માં વિનસ તથા લિમ્ફેટિક કંજેસન થવાના કારણે જોવા મળે છે.
બ્રેસ્ટ એંગોરજમેન્ટ કન્ડિશન એ મોટેભાગે પરપેરિયલ પિરીયડ મા મિલ્ક સિક્રીશન સ્ટાર્ટ થયા પછી એટલે કે પોસ્ટપાર્ટમ ના 3rd અથવા 4th day મા જોવા મળે છે.
બ્રેસ્ટ એંગોરજમેન્ટ એ સામાન્ય રીતે ચાઇલ્ડ બર્થ પછી બ્રેસ્ટ મિલ્ક નું સિક્રીશન ઇન્ક્રીઝ થવાથી બ્રેસ્ટ મા મિલ્ક નુ એક્યુમ્યુલેશન થવાના કારણે બ્રેસ્ટ એ ઓવરફીલ્ડ તથા કન્જેસ્ટેડ થાય છે. આ કન્ડિશન એ બ્રેસ્ટ ફિડીંગ કરાવતી મધર માં, સ્પેશિયલી અર્લી પરપેરિયલ પિરિયડમાં કે જ્યારે મિલ્ક પ્રોડક્શન તથા સિક્રીશન એ ઇન્ક્રીઝ હોય ત્યારે વધારે પ્રમાણમાં જોવા મળે છે. આ કન્ડિશન ના કારણે બ્રેસ્ટ એ ફુલ, ફિર્મ એન્ડ પેઇનફૂલ થાય છે. તથા બ્રેસ્ટ મા સ્વેલિંગ આવે અને ડિસ્કકમ્ફર્ટ થાય જેને બ્રેસ્ટ એન્ગોરજમેન્ટ કહેવામાં આવે છે.

ઇટિયોલોજી:

• લેક્ટેસન પહેલા બ્રેસ્ટ મા નોર્મલ વિનસ અને લિમ્ફેટિક એન્ગોરજમેન્ટ થવાથી લેક્ટીયલ સિસ્ટમ માથી મિલ્ક એ બહાર આવતુ નથી તેના કારણે.
• પરપેરિયલ પિરિયડ દરમિયાન મિલ્ક પ્રોડક્શન ઇન્ક્રીઝ થવાના કારણે,
• બ્રેસ્ટ મિલ્ક એ ઇનએડિક્યુએટ અમાઉન્ટ મા રીમુવ થવાના કારણે,
• બેબી ને પ્રોપરલી બ્રેસ્ટ ફિડીંગ ન કરાવવાના કારણે મિલ્કનું એક્યુમ્યુલેશન બ્રેસ્ટ માં થાય તેના કારણે.
• ચાઇલ્ડ ને બેસ્ટ ફીડિંગ દરમિયાન પ્રોપરલી પોઝીશન પ્રોવાઇડ ન કરવાના લીધે બ્રેસ્ટ મિલ્ક એ એડીકયુએટ અમાઉન્ટ રીમુવ થય શકતું નથી તેના કારણે.

લક્ષણો તથા ચિન્હો

1) સ્વેલિંગ તથા ફિર્મનેસ
બેસ્ટ માં મિલ્કનું એક્યુમિનેશન થવાના લીધે બ્રેસ્ટ એ ટાઇટ, ફિમૅ તથા સ્વોલેન થાય છે.

2) ટેન્ડરનેસ એન્ડ પેઇન
બ્રેસ્ટ એ ટેન્ડર તથા પેઇનફૂલ થાય છે તથા એરીયોલા અને નીપલ ની આજુબાજુ સ્પેસિયલી વધારે પેઇનફૂલ થાય છે.

3) સ્કીન ચેન્જીસ
બ્રેસ્ટ ઉપરની સ્કીન એ સાઇની તથા સ્ટ્રેચ થવી.

4) ડિફિકલ્ટી ઇનબ્રેસ્ટ ફીટીંગ
ચાઇલ્ડ ને બેસ્ટ ફીટીંગ માં ડીફીકલ્ટી થાય છે .

5) ફીવર એન્ડ મલેઇસ
મધર ને ફીવર આવવો તથા તેના લીધે જનરલાઇઝ્ડ બોડીમાં મલેઇસ તથા ડિસ્કકમ્ફર્ટ ફીલ થવું.

ડાયગ્નોસ્ટિક ઇવાલ્યુશન

હિસ્ટ્રી કલેક્શન:
તેમા સિમ્ટોમ્સ અસેસમેન્ટ,
ઓનસેટ એન્ડ ડ્યુરેશન,
પ્રિવિયસ હિસ્ટ્રી,
મેડિકલ હિસ્ટ્રી કલેક્શન.
ફિઝિકલ એક્ઝામિનેશન:
તેમાં બ્રેસ્ટ એસેસમેન્ટ,
સ્કિન અસેસમેન્ટ,
નીપલ એક્ઝામિનેશન,
અલ્ટ્રાસાઉન્ડ,

મેનેજમેન્ટ ઓફ બ્રેસ્ટ એંગોરજમેન્ટ

1) ફ્રિકવન્ટ એન્ડ ઇફેક્ટિવ બ્રેસ્ટફિડીંગ
મધર ને એડવાઇસ આપવી કે મિલ્ક ને એક્યુમ્યુલેટ થતું પ્રિવેન્ટ કરવા માટે ચાઇલ્ડ ના ડિમાન્ડ પર એડિક્યુએટ બેસ્ટ ફીટીંગ પ્રોવાઇડ કરવું જેના કારણે મિલ્ક એ બેસ્ટ માંથી એડીક્યુએટ અમાઉન્ટ મા રીમુવ થય શકે અને બ્રેસ્ટ એંગોરજમેન્ટ ની કન્ડિશન ને પ્રિવેન્ટ કરી શકાય.
મધરને બેસ્ટ ફીડિંગ ટેકનીક વિશે એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવું જેના લીધે મધર એ બ્રેસ્ટ ફીડિંગ સમયે ચાઇલ્ડ ને પ્રોપર પોઝિશન પ્રોવાઇડ કરી શકે અને એડિક્યુલેટ અમાઉન્ટ મા મિલ્ક એ રિમુવ થય શકે જેના કારણે બ્રેસ્ટ એંગોરજમેન્ટ થતું પ્રિવેન્ટ કરી શકાય છે.

2) કમ્પલીટલી એમ્ટીંગ ઓફ બ્રેસ્ટ મિલ્ક
ચાઇલ્ડ ને બેસ્ટ ફીડિંગ કરાવતી સમયે ફસ્ટ બ્રેસ્ટ પર કમ્પ્લીટલી બ્રેસ્ટ ફીડિંગ થયા બાદ જ અધર બેસ્ટ પર ચાઇલ્ડ ને બેસ્ટ ફીટીંગ કરાવવા માટે મધર ને એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવું જેના કારણે બંને બ્રેસ્ટ માંથી એડિક્યુએટ અમાઉન્ટ મા મિલ્ક એમ્પટી થય શકે અને એંગોરજમેન્ટ ની કન્ડિશન ને પ્રિવેન્ટ કરી શકાય.

3) બ્રેસ્ટ મસાજ એન્ડ વાર્મ કમ્પ્રેશન
મધર ને એજ્યુકેશન પ્રોવાઇડ કરવું કે બેસ્ટ ફીડિંગ કરાવતા પહેલા જેન્ટલી રીતે બ્રેસ્ટ મસાજ કરવી જેના કારણે એન્ગોર્જડ થયેલો એરીયા એ સોફ્ટ થય શકે.
મધરને એડવાઇઝ આપવી કે ફીડિંગ કરાવતા પહેલા બ્રેસ્ટ પર વામૅ વોટર દ્વારા કમ્પ્રેસિસ પ્રોવાઇડ કરવા જેના લીધે ડિસ્કકમ્ફર્ટ રિલીવ થય શકે.

4) મેન્યુઅલી એક્સપ્રેશન ઓફ મિલ્ક
જો ચાઇલ્ડ એ પ્રોપર્લી બ્રેસ્ટ ફીડિંગ કરવા માટે એબલ ન હોય તો બેસ્ટ પંપ નો યુઝ કરીને અથવા હેન્ડ દ્વારા મિલ્ક ને એક્સપ્રેસ કરીને બ્રેસ્ટ માંથી એક્સેસિવ વધારા ના મિલ્ક ને રીમુવ કરવું જેના કારણે બ્રેસ્ટ અંગોરજમેન્ટ થતી પ્રિવેન્ટ કરી શકાય.

5) કમ્ફર્ટ મેઝર્સ

મધરને ટાઇટ ફીટીંગ ક્લોથ વીયરીંગ અવોઇડ કરવા માટે એડવાઇઝ આપવી.

મધરને પ્રોપરલી કામ તથા કમ્ફર્ટેબલ એન્વાયરમેન્ટ પ્રોવાઇડ કરવું.

6) પેઇન રીલીવ
જો મધર ને પેઇન થતું હોય તો પેઇન ને રિલીવ કરવા માટે એનાલજેસીક મેડીકેશન પ્રોવાઇડ કરવી.
Ex:
Acetaminophen,
Ibuprofen.

🔸d. Active management of third stages of labour- લેબરના ત્રીજા સ્ટેજનું એકટીવ મેનેજમેન્ટ

લેબર ના થર્ડ સ્ટેજનું એકટીવ મેનેજમેન્ટ

લેબર ના થર્ડ સ્ટેજ ના એકટીવ મેનેજમેન્ટ મા પ્રોસિઝર તથા ઇન્ટરવેશન ના સેટ નું ઇનવોલ્વમેન્ટ થાય છે જેના કારણે પોસ્ટ પાર્ટમ હેમરેજ( PPH ) ના રિસ્ક ને રિડ્યુસ કરી શકાય તથા પ્લેસેન્ટાની પ્રોપરલી ડીલેવરી કરાવી શકાય.

કમ્પોનન્ટસ ઓફ એક્ટિવ મેનેજમેન્ટ ઓફ થર્ડ સ્ટેજ ઓફ લેબર

1)એડમિનિસ્ટ્રેશન ઓફ યુટેરોટોનીક ડ્રગ

Ex:Oxytocin

ટાઇમીંગ

બેબીના બર્થ થયા પછી ઇમીડીએટલી ઓકસીટોસીન ડ્રગ(યુટેરાઇન કોન્ટ્રાકશન ને સ્ટીમ્યુલેટ કરવા માટે ) મધર ને એડમિનિસ્ટ્રેશન કરવુ ,થર્ડ સ્ટેજના એક્ટીવ મેનેજમેન્ટ માં ઑક્સીટોસીન એ ડ્રગ ઓફ ચોઇસ છે.

થર્ડ સ્ટેજ એક્ટીવ મેનેજમેન્ટમાં 10 યુનિટ ઓક્સીટોસીન એ IM(ઇન્ટ્રાસ્લ્યુલર) પ્રોવાઇડ કરવું.

ઓક્સિટોસિન એ યુટેઇન કોન્ટ્રાકશન ને એનહાન્સ કરી પ્લેસેન્ટા ને એક્સપેલ આઉટ કરવામાં હેલ્પ કરે છે.

2) CCT(કંટ્રોલ કોર્ડ ટ્રેક્શન)

કંટ્રોલ કોલ્ડ ટ્રેકશનમાં મેન્યુઅલ મેથડ નો યુઝ કરવામાં આવે છે જેમાં અંબેલીકલ કોડૅ ને ટ્રેક કરી તેને ડાઉનવર્ડ અને બેકવર્ડ જેન્ટલી રીતે પુલ કરવામાં આવે છે જેના કારણે પ્લેસેન્ટા એ યુટરાઇન વોલમાંથી સેપરેટ થય ત્યારબાદ એક્સપેલ આઉટ થય શકે પરંતુ કંટ્રોલ કોડૅ ટ્રેક્સન એ જ્યારે યુટરાઇન કોન્ટ્રાકશન પ્રેઝન્ટ હોય ત્યારે હેન્ડ ને સુપરાપ્યુબિક એરિયા પર પ્લેસ કરી ત્યારબાદ પરફોર્મ કરવામા આવે છે.

3)ડિલે કોડૅ કટીંગ

ફિટસ ના ડિલિવરી બાદ એક થી ત્રણ મિનિટ માટે વેઇટ કરવું ત્યારબાદ અંબેલીકલ કોડૅ ને કટ કરવી આ ટેકનીક એ ટર્મ ન્યુબોર્ન માં વધારે યુઝફૂલ હોય છે. કારણ કે ન્યુબોર્ન એ પ્લેસેન્ટા માંથી એડિક્યુએટ અમાઉન્ટ મા બ્લડ ને રિસીવ કરી શકે જેના કારણે એનિમીયા ની કન્ડિશન એ પ્રિવેન્ટ થય શકે.
પરંતુ પ્રી ટર્મ બેબી માં લીવર એ ઇમમેચ્યોર હોય છે અને રેડ બ્લડ સેલ્સ નુ વધારે પ્રમાણ મા બ્રેકડાઉન થાય અને જો ડીલે કોડૅ કટીંગ કરવામાં આવે તો તેના કારણે ન્યુબોર્ન માં હાઇપર બીલીરૂબીનેમિયા (જોન્ડિસ)ની કન્ડિશન અરાઇઝ થય શકે છે.

4) પોસ્ટ પાર્ટમ વિજિલન્સ

પ્લેસેન્ટાની ડિલિવરી થયા બાદ પ્લેસેન્ટાને પ્રોપરલી ઇન્સપેક્સન કરવું જેમાં કોટીલોડોન,લોબ તથા મેટરનલ અને ફીટલ સાઇટને પ્રોપરલી અસેસ કરવું ત્યારબાદ પ્લેસેન્ટાની ડિલિવરી થયા બાદ ફંડલ મસાજ કરવુ જેના કારણે યુટેરાઇન કોન્ટ્રાક્શન ની કન્ટીન્યુટી રહી શકે અને જો રિટેઇન્ડ બીટ્સ ઓફ પ્લેસેન્ટા હોય તો તે પ્રોપરલી એક્સપેલ આઉટ થય શકે.

બેનિફિટ ઓફ એક્ટિવ મેનેજમેન્ટ

રિડ્યુસ રિસ્ક ઓફ હેમરેજ

થર્ડ સ્ટેજના એક્ટિવ મેનેજમેન્ટ ના કારણે પોસ્ટ પાર્ટમ હેમરેજના રિસ્ક ને રીડયુઝ કરી શકાય છે.

ફાસ્ટર ડિલેવરી ઓફ પ્લેસેંટા

થર્ડ સ્ટેજ ના એક્ટિવ મેનેજમેન્ટના કારણે પ્લેસેન્ટા ના ડીલેવરી નો ટાઇમ ડ્યુરેશન એ રીડયુઝ થાય છે જેના કારણે થર્ડ સ્ટેજના ટાઇમ ને રીડયુઝ કરી શકાય છે.

લોવર ઇન્સિડન્સ ઓફ રિટેઇન્ડ પ્લેસેન્ટા

થર્ડ સ્ટેજ ના એક્ટિવ મેનેજમેન્ટ ના લીધે કમ્પ્લીટ પ્લેસેન્ટા એ ડિલિવર થય શકે છે જેના લીધે રિટેઇન્ડ પ્લેસેન્ટા ના ઇન્સિડન્સ પણ રીડયુઝ થાય છે.

ઇમ્પ્રુવ મેટરનલ આઉટકમ

થર્ડ સ્ટેજના ટાઇમ ડિરેક્શન ને રીડયુઝ કરીને મધર માં થતી એક્સેસિવ બ્લીડિંગ ની કોમ્પ્લીકેશન ને પણ રીડ્યુઝ કરી શકાય છે.

આમ , લેબર ના થર્ડ સ્ટેજ નુ એક્ટિવ મેનેજમેન્ટ એ એવીડન્સ બેસ્ડ એપ્રોચ છે કે જેનું મેઇન એઇમ એ મધર માં થતી પોસ્ટ પાર્ટમ હેમરેજ ની કન્ડિશન ને રીડયુઝ કરી મેટરનલ મોરબીટી તથા મોર્ટાલીટી રેટ ને રીડયુઝ કરવાનું છે. આ મેનેજમેન્ટ માં યુટેરોટોનીક ડ્રગ નો યુઝ કરવો, કંટ્રોલ કોર્ડ ટ્રેક્શન, ડીલે કોર્ડ કટીંગ તથા વોચફુલ વિજિલન્સ નુ ઇનવોલ્વમેન્ટ થાય છે જેના કારણે પ્લેસેન્ટા ની સેફ તથા પ્રોપરલી ડીલેવરી થય શકે અને મધર મા થતી કોમ્પ્લીકેશન ને રીડયુઝ કરી શકાય.

🔸e. Breech presentations-બ્રીચ પ્રેઝન્ટેશન

બ્રીચ પ્રેઝન્ટેશન

ડેફીનેશન

બ્રીચપ્રેઝન્ટેશન એ ફિટસ ની યુટેરાઇન કેવીટી મા એક માલપ્રેઝન્ટેશન છે કે જેમાં ફીટસ ની લાઇ એ લોન્જિટ્યુડીનલ હોય છે પરંતુ પોડેલીકપોલ (બટક્સ) પેલ્વિક બ્રીમ માં પ્રેઝન્ટિંગ પાર્ટ તરીકે હોય છે.

એટીટ્યુટ્સ/ ક્લાસિફિકેશન/ વેરાઇટીસ ઓફ બ્રીચ પ્રેઝન્ટેશન

બ્રીચ પ્રેઝન્ટેશન ના મેઇન્લી બે ટાઇપ પડે છે.

1)કમ્પ્લીટ (ફ્લેક્સડ બ્રીચ),
2) ઇન્કમ્પ્લિટ ઇન્કમ્પ્લિટ ના બીજા ત્રણ ટાઇપ પડે છે.

• a) બ્રિચ વિથ એક્સટેન્ડેડ લેગ્સ (ફ્રેન્ક બ્રિચ).
• b)ફુટલીંગ પ્રેઝન્ટેશન.
• C) ની પ્રેઝન્ટેશન

1)કમ્પ્લીટ
(ફ્લેક્સડ બ્રીચ),

કુલ ફ્લેક્સન નું નોર્મલ એટીટ્યુડ જળવાય છે કમ્પ્લીટ બ્રિચ માં ફિટસ ના લેગ્સ એ થાય થી વળેલા અને તેના ફીટ એ ની(ઘૂંટણ) થી વળેલા હોય છે તથા ફુટ એ ફિટસ ના બટક્સ સાથે પ્રેઝન્ટ થાય છે.

જેમાં પ્રેઝન્ટિંગ પાર્ટ તરીકે:

2 બટક્સ,
એક્સટરનલ જીનાઇટેલિયા,
એન્ડ 2 ફિટ હોય છે.

2) ઇન્કમ્પ્લિટ
ઇન્કમ્પ્લિટ માં પોડેલીકપોલ માં થાય કે લેગ્સ નું અલગ અલગ ડિગ્રીમાં એક્સટેન્શન જોવા મળે છે.

ઇન્કમ્પ્લિટ ના બીજા ત્રણ ટાઇપ પડે છે.

• a) બ્રિચ વિથ એક્સટેન્ડેડ લેગ્સ (ફ્રેન્ક બ્રિચ).
• b)ફુટલીંગ પ્રેઝન્ટેશન.
• C) ની(ઘૂંટણ) પ્રેઝન્ટેશન

a) બ્રિચ વિથ એક્સટેન્ડેડ લેગ્સ (ફ્રેન્ક બ્રિચ).
આ કન્ડિશનમાં બ્રિચ સાથે ફિટસના લેગ એ એક્સટેન્ડેડ હોય છે એટલે કે ફિટસ ની થાય એ ફિટસ ના ટ્રંક ઉપર વળેલી હોય છે તથા લેગ એ ની (ઘૂંટણ) થી સીધા હોય છે.
પ્રેઝન્ટિંગ પાર્ટમાં 2 બટક્સ અને એક્સટર્નલ જિનાયટેલીયા હોય છે.
આ કન્ડિશન એ પ્રાઇમીગ્રેવીડા માં વધારે કોમન્લી( 70 %) જોવા મળે છે.

b)ફુટલીંગ પ્રેઝન્ટેશન:

ફુટલીંગ પ્રેઝન્ટેશન માં બંને થાય અને લેગ એ પાર્શિયલી એક્સટેન્ડેડ હોય છે તેમાં એક અથવા બંને લેગ્સ એ પ્રેઝન્ટિંગ પાર્ટ તરીકે હોય છે.

C) ની(ઘૂંટણ) પ્રેઝન્ટેશન:
ની(ઘૂંટણ) પ્રેઝન્ટેશન માં થાઇ એ એક્સટેન્ડેડ પરંતુ ની એ ફ્લેક્સ હોવાથી બ્રિમમાં ની( ઘૂંટણ)પ્રેઝન્ટ થાય છે.

ઇટિયોલોજી

ફોલ્ટ ઇન પેસેન્જર(ફિટસ):
તેમા,
એક્સટેન્ડેડ લેગ્સ, પ્રિમેચ્યોરિટી,
ટ્વિન્સ,
હાઇડ્રોસેફેલસ,
ડેડ ફીટસ.

ફોલ્ટ ઇન પેસેજ (બર્થ કેનાલ):

પ્લેસેન્ટા પ્રીવીઆ,
હાઇડ્રોએમ્નીઓસ,
ઓલિગોહાઇડ્રો એમ્નિઓસ,
યુટ્રસ તથા એબડોમન નો ટોન ઓછો હોવાના કારણે.

મેટરનલ ફેક્ટર
કોન્ટ્રાક્ટેડ પેલ્વિસ,
પ્લેસેન્ટલ માલફોર્મેશન,
સ્કેન્ટી લાઇકર એમ્ની,
ઓલીગોહાઇડ્રો એમ્ની ઓસ,
યુટેરાઇન એબનોર્માલીટીસ.

ડાયગ્નોસિસ:

ક્લિનિકલ,
સોનોગ્રાફી,
રેડિયોલોજીકલ

ક્લિનિકલ:

ફંડલ ગ્રીપ:

જો ફીટસનો હેડ નો પાર્ટ હોય તો હાર્ડ ગ્લોબલર માસ ફીલ થાય છે.
હેડ બેલોટમેંટ.

લેટરલ ગ્રીપ:
એક સાઇટ પર ફીટસ નુ બેક સાઇડ ફીલ થાય છે અને બીજી બાજુ પર ઇરરેગ્યુલર એક્સટ્રીમીટીઝ ફીલ થાય છે.

પેલ્વિક ગ્રીપ::પેલ્વિક ગ્રીપ માં સોફ્ટ બ્રોડ અને ઇરેગ્યુલર માસ લાઇક સ્ટ્રક્ચર ફિલ થાય છે.

ફીટલ હાર્ટ સાઉન્ડ:ફિટલ હાર્ટ સાઉન્ડ એ અંબેલીકલ આજુબાજુમાં સંભળાય છે.

વજાયનલ એક્ઝામિનેશન:પ્રેગનેન્સી સમય દરમિયાન સોફ્ટ અને ઇરરેગ્યુલર પાર્ટ્સ ફેલ્ટ થાય છે.

સોનોગ્રાફી
સોનોગ્રાફી એ ક્લિનિકલ ડાયગ્નોસીસ અને કન્ફર્મ કરવા માટે યુઝ થાય છે.
ફિટસ મા કોઇપણ કન્જીનાઇટલ એબનોર્માલીટીસ હોય તો તેનું આઇડેન્ટિફિકેશન કરી શકાય છે.
સોનોગ્રાફી માં ફિટસ નો જેસ્ટેશનલ એજ તેનો એપ્રોક્સિમેટ વેઇટ ને મેઝર કરવામાં આવે છે.

રેડિયોલોજી:રેડિયોલોજી એ ડાયગ્નોસીસ ને કન્ફોર્મ કરવા માટે તથા અને હેડ અને લિમ્બ ની પોઝિશન ને નોટ કરવા માટે કરવામાં આવે છે.

મિકેનિઝમ ઓફ લેબર

ઇન સેકરો એન્ટીરીયર પોઝીશન

પ્રિન્સિપલ મુવમેન્ટ એ થ્રી પ્લેસીસમાં થાય છે.

• 1)બટક્સ,
• 2)સોલ્ડર,
• 3)હેડ.

1)બટક્સ:

બટક્સ એ પેલ્વિસના કોઇપણ એક ઓબ્લિક ડાયામીટર માં એન્ગેજ થાય છે.

તેનું એન્ગેજિંગ ડાયામીટર બાય ટ્રોકેન્ટેરીક( 10 cm) એ સેક્રમ સાથે ઇલિયોપ્યુબીક એમિનન્સ તરફ આવે છે. જ્યારે ડાયામીટર એ પેલ્વિક બ્રીમમાંથી પાસ થાય ત્યારે બ્રિચ પ્રેઝન્ટેશન એંગેજ થાય છે.
જ્યાં સુધી એન્ટિરિયર બટક્સ એ પેલ્વિક ફ્લોર ને ટચ ન કરે ત્યાં સુધી તેનું ડિસેન્ડ ડાઉન થતું રહે છે.
ત્યારબાદ એન્ટિરિયર બટક્સ નું ઇન્ટર્નલ રોટેશન 1/8th ઓફ સર્કલ રોટેશન થય સિમ્ફાયસીસ પ્યુબીસ ની પાછળ આવે છે. આ સાથે ટ્રંક ના લેટરલ ફ્લેકશન સાથે ટ્રંકનું ડિસેન્ટ થાય છે. અને એન્ટિરિયર હિપ એ સિમ્ફાયસીસ પ્યુબીસ ની નીચેથી પ્રથમ બહાર આવે છે. ત્યારબાદ પોસ્ટીરીયર હીપ ની ડીલેવરી થાય છે.
તે પછી ટ્રંક અને લોવર લીમ્બ્સ ની ડીલેવરી થાય છે અને રેસ્ટીટ્યુસન થાય છે. તેમાં બટક્સ જે એન્ગેજિંગ ઓબ્લિક ડાયામીટર માં હતું તે પોઝિશનમાં આવે છે.

સોલ્ડર:
બટક્સ અને ટ્રંક ની ડીલેવરી પછી તરત જ પેલ્વિન્સના સેમ ઓબ્લિક ડાયામીટર માં બાયસેક્રોમિયલ ડાયામીટર(12 cm) એન્ગેજ થાય છે.
સોલ્ડર નું ઇન્ટર્નલ રોટેશન થયને પેલ્વિક આઉટલેટ ના એન્ટિરિયર-પોસ્ટીરિયર ડાયામીટરમાં આવે છે. તેની સાથે ટ્રંકનું એક્સટર્નલ રોટેશન 1/8th ઓફ સર્કલ થાય છે.
ત્યારબાદ ડિલિવર્ડ ટ્રંક ના એન્ટિરિયર ફ્લેક્સન સાથે પોસ્ટીરીયર સોલ્ડર ની ડીલેવરી પછી એન્ટીરિયર શોલ્ડર ની ડીલેવરી થાય છે.
રેસ્ટિટ્યુશન માં ટ્રંક નું અનટ્વીસ્ટિંગ થયને લેફ્ટ સેકરો એન્ટિરિયર( LSA) માં એન્ટિરિયર સોલ્ડર રાઇટ થાય અને રાઇટ સેકરો એન્ટીરિયર (RSA)માં લેફ્ટ થાય તરફ આવે છે.
ત્યારબાદ ઓક્સીપુટ નું 1/8 th ઓફ સર્કલ એન્ટીરિયર રોટેશન થતા સોલ્ડરનું તે જ ડાયરેક્શનમાં એક્સટર્નલ રોટેશન થાય છે.
હવે ફિટલ ટ્રંક એ ડોરસો એન્ટિરિયર પોઝિશનમાં આવે છે.

હેડ:
હેડનો સબઓક્સીપીટો ફ્રન્ટલ ડાયામીટર એ બટક્સ ઓક્યુપાઇ થયા હતા તેના અપોઝિટ ઓબ્લિક ડાયામીટરમાં અથવા ટ્રાન્સવર્સ ડાયામીટરમાં એન્ગેજ થાય છે.
ડિસેન્ટ સાથે ફ્લેક્સન વધે છે.
ઓક્સીપુટ નું આગળની તરફ1/8th અથવા 2/8 th ઓફ સર્કલ ઇન્ટર્નલ રોટેશન થઇને સિમ્ફાયસીસ પ્યુબીસ ની પાછળ આવે છે. આગળ સબઓક્સિપુટ એ સિમ્ફાયસીસ પ્યુબીસ ની નીચે ન આવે ત્યાં સુધી ડિસેન્ડ થતું રહે છે.
હેડ નું ફ્લેક્શન થયને ચીન,માઉથ, ફોર હેડ, વર્ટેક્સ, ઓક્સીપુટ એક પછી એક ડિલિવર થાય છે.

મેનેજમેન્ટ ઓફ બ્રીચ ડિલીવરી

બ્રિચ ડીલીવરી માટે આ પ્રમાણે કેસ નું અસેસમેન્ટ કરવું, સ્પેશિયલી પ્રાઇમીગ્રેવીડામાં મધરની ઉંમર, કોમ્પ્લીકેટીંગ ફેક્ટર, બેબીની સાઇઝ, પેલ્વિક કેપેસિટી,.સીટી સ્કેન,
એમ. આર .આઇ અલ્ટ્રાસોનોગ્રાફી એક્ઝામિનેશન વગેરે નું પ્રોપરલી અસેસમેન્ટ કરવું.

બ્રિચ પ્રેઝન્ટેશન હોય ત્યારે બે પદ્ધતિઓ દ્વારા ડીલેવરી પ્લાન કરવામાં આવે છે.

• 1) ઇલેક્ટીવ સીઝેરિયન સેક્શન,
• 2) સ્પોન્ટેનિયસ લેબર અને વજાયનલ બ્રિચ ડીલેવરી.

1) ઇલેક્ટીવ સીઝેરિયન સેક્શન:
ઇન્ડિકેશન:
બીગબેબી,
હેડ નું હાઇપરએક્સટેન્શન, ફુટલિંગ પ્રેઝન્ટેશન ,અથવા પ્રિ ટર્મ મા વજન એ 1500 ગ્રામ કરતા ઓછો હોય ત્યારે,
ઓબ્સટ્રેટ્રીક અથવા મેડિકલ કોમ્પ્લીકેશનમાં.

2) સ્પોન્ટેનિયસ લેબર અને વજાયનલ બ્રિચ ડીલેવરી:

ઇન્ડિકેશન:
એવરેજ ફીટલ વેઇટ,
ફ્લેક્સડ ફીટલ હેડ,
એડિક્યુટ પેલ્વિસ,
ઓબ્સટ્રેટીક અથવા મેડિકલ કોમ્પ્લિકેશન ના હોય,
ઇમરજન્સી સિઝેરિયન સેક્શન અને કંટીન્યુઅસ લેબર મોનિટરિંગની સગવડતા હોય અનુભવી ઓબસ્ટેટ્રીસિયન ની હાજરી હોય.

મેનેજમેન્ટ ઓફ વજાઇનલ બ્રિચ ડીલેવરી:

ફસ્ટ સ્ટેજ
મેનેજમેન્ટ એ સામાન્ય રીતે નોર્મલ લેબર જેવો જ છે જે સ્પોન્ટેનિયસ લેબર ની શરૂઆત થાય તો વજાયનલ ડીલેવરી ના ચાન્સ વધે છે.
પેલ્વિક અસેસમેન્ટ અને મેમ્બરેન રપ્ચર થયા પછી કોર્ડ પ્રોલેપ્સ થવાની શક્યતાઓ હોવાથી વજાયનલ એક્ઝામિનેશન કરવી.
મધરને ઇન્ટ્રા વિનસ લાઇન સ્ટાર્ટ કરી રીંગર લેક્ટેટ ક્ટેડ સોલ્યુશન પ્રોવાઇડ કરવું.
મધર ને ઓરલી ઇન્ટેક કરવા માટે આપવું નહીં.
ત્યારબાદ બ્લડ ગ્રુપ અને ક્રોસ મેચિંગ માટે મોકલવું.
ફિટલ ના સ્ટેટસ અને લેબરનો પ્રોગ્રેસ મોનિટર કરવો અને લેબરના ઓગમેન્ટેશન માટે ઓકસીટોસીન ઇન્ફ્યુઝન પ્રોવાઇડ કરી શકાય.
સૌપ્રથમ લેબર વખતે કોય કોમ્પ્લિકેશન હોય, લેબર નો પ્રોગ્રેસ ના થતો હોય, ફિટસ ડિસ્ટ્રેસ હોય, કોડ પ્રેઝન્ટેશન કે પ્રોલ્લેપ્સ હોય તો સિઝેરિયન સેક્શન ઇન્ડિકેટ કરવામાં આવે છે.

સેકન્ડ સ્ટેજ
વજાયનલ બ્રિચ ડીલેવરી ની ત્રણ પદ્ધતિઓ છે:

1) સ્પોન્ટેનિયસ
થોડી મદદ સાથે ફીટસ નું એક્સ્પલઝન થાય છે તે પ્રિફર મેથડ નથી.

2)આસિસ્ટેડ બ્રીચ
તેમાં શરૂઆતથી અંત સુધી ફીટસની ડીલેવરી માં મદદ કરવામાં આવે છે.

3)બ્રિચ એક્સ્ટ્રેકશન
તેમાં ફિટસનો થોડો પાર્ટ અથવા એન્ટાયર બોડી ને ઑબ્સ્ટેટ્રિશિયન્સ દ્વારા ડીલેવરી કરાવવામાં આવે છે.
તેમા ફીટસ અને મધર ને ટ્રોમા થતો હોવાથી આ મેથડ નો યુઝ એ ભાગ્યેજ થાય છે .

આસિસ્ટેડ બ્રીચ ડીલેવરી
બ્રિચ ડીલેવરી એ સ્કિલ ઓબ્સ્ટ્રેટ્રીયન દ્વારા જ થવી જોઇએ ,
તે માટે એનેસ્થેસિસ્ટ, આસિસ્ટન્ટ ઇન્સ્ટ્રુમેન્ટ અને સુચર મટીરીયલ બેબી માટે રીસક્સીટેશન ના સાધનો નિયોનેટોલોજીસ્ટ તૈયાર રાખવા.

સ્ટેપ્સ

જ્યારે ફીટસ નો એન્ટિરિયર બટક એ વિઝીબલ થાય ત્યારે પેશન્ટ ને લેબર ટેબલ ઉપર લેવું અને બટક પેરીનિયમ ને ડિસ્ટેન્ડ કરે ત્યારે પેશન્ટને લીથોટોમી પોઝિશન પ્રોવાઇડ કરવી.
ત્યારબાદ એન્ટિસેપ્ટિક ક્લીનીંગ કરી કેથેટર દ્વારા બ્લાડર એમ્પટી કરાવવું.
પેસન્ટ ને પુડેન્ડલ બ્લોક આપવુ. જરૂર પડે ત્યારે એપીઝિયોટોમી એ પેરિનિયમ ડિસ્ટેન્ડ થાય ત્યારે આપવી.
ત્યારબાદ પેશન્ટ ને બિયરિંગ ડાઉન એફોટ્ર્સ લગાડવા માટે એડવાઇઝ આપવી.
ત્યારબાદ ફ્લેક્સ બ્રિચ માં લેગ સાથે બટક્સ એ સ્લીપ થય ને અંબેલિકલ સુધીની ડીલેવરી ના થાય ત્યાં સુધી ફિટસ ને ટચ કરવું નહીં.
ટ્રંકનું અંબેલીકલ સુધીની ડિલેવરી થયા બાદ અંબેલીકલ કોર્ડ એ નીચેની તરફ એક સાઇડમાં લેવી જો બેક એ પોસ્ટીરીયર સાઇડમાં હોય તો ટ્રંકને રોટેટ કરી એન્ટિરિયર સાઇડ મા લાવવી બેબીને સ્ટરાઇલ ટોવેલ માં વિંટોડવુ તેથી સ્લીપ ના થય જાય અને મેનીપ્યુલેશન માં સરળતા રહે.

ડીલેવરી ઓફ આર્મ્સ
આર્મ નું એક્સટેન્શન ના થય જાય તે માટે આસિસ્ટન્ટ એ પોતાનો હાથ ફંડ્સ ઉપર રાખવો અને યુટેરાઇન કોન્ટ્રાકશન દરમિયાન સ્ટેડી પ્રેશર આપવું જ્યારે સ્કેપુલા વિઝિબલ થાય ત્યારે હાથની પોઝિશન નોટ કરવી જ્યારે એક્ઝીલા વિઝીબલ થાય ત્યારે દરેક એલ્બો માં ફિંગરથી સિમ્પલ લોકિંગ દ્વારા એક પછી એક આર્મ ડિલિવર કરાવવો અને તે વખતે બેબીના લેક્સને સ્ટડાયલ ટોવેલથી કવર કરી પકડવા નીચેથી ક્યારેય ખેંચવું નહીં.

ડીલેવરી ઓફ ધ આફ્ટર કમિંગ હેડ
અંબેલીકસ થી માઉથની ડીલેવરી વચ્ચેનો પ્રીફરેબલ સમય પાંચ થી દસ મિનિટનો છે અને તે વધારે ક્રુશિયલ સ્ટ્રેજ છે ફિટસ ની ડીલીવરી માટે નીચેની સામાન્ય પદ્ધતિઓ આપેલી છે:

1)બર્ન માર્સલ મેથડ

• આ મેથડમાં બેબી ને તેના પોતાના વેઇટ પર લટકાડવા દેવું અને આસિસ્ટન્ટ ને હાથ વડે ડાઉનવર્ડ અને બેકવર્ડ ડાયરેક્શન માં સુપરાપ્યુબિક પ્રેશર આપવા માટે કહેવું.
• તેથી હેડનું વધારે ફલેકશન થાય અને પેલ્વિક કેવીટીમાં ફેવરેબલ ડાયામીટર આવે જ્યારે નેપ ઓફ ધ નેક પ્યુબિક આર્ચ ની નીચે દેખાય ત્યારે બેબીને બે અંકલ્સ વચ્ચે ફિંગર રાખી પકડવી.
• ત્યારબાદ સ્ટેડી ટ્રેક્શન રાખી ટ્રંક ને અપવર્ડ અને ફોરવર્ડ ડાયરેક્શન માં રાખવું આ સમય દરમિયાન લેફ્ટ હેન્ડ થી પેરીનિયમ ની પકડવું અને તેના પરથી ફેસ અને બ્રો ને એક પછી એક ડીલેવરી થવા દેવુ મો ની ડીલેવરી પછી તેમાંથી મ્યુકસ શકર વડે સિક્રીશન દુર કરવુ બાકીના હેડ ની ડિલીવરી માટે ટ્રંક ને ડિપ્રેસ કરવુ.

2) ફોરસેપ ડિલીવરી

• ફોર્સેપ ડીલેવરી માં બ્રિચ માં આફ્ટર કમિંગ હેડ ની ડીલેવરી માટે હેડ એ પેલ્વિક કેવીટીમાં હોવું જોઈએ તેમાં ઓર્ડિનરી ફોર્સેપ માં Das અથવા સ્પેશિયલી ડિઝાઇન કરેલા piper forcep નો યુઝ કરવામા આવે છે.

3) મલાર ફ્લેકશન શોલ્ડર ટ્રેકશન (મોડિફાઇડ મૌરિસ્યુ અને સ્મેઇલી વેઇટ ટેકનિક):

• બેબી ને સુપાઇનેટેડ લેફ્ટ ફોર આર્મ પર રાખીને લિમ્બસ ને બંને બાજુ લટકતા રહેવા દેવા.
• ડાબા હાથની મિડલ અને ઇન્ડેક્સ ફિંગર ને બંને બાજુ મલારબોન પર મૂકવી. તેનાથી હેડ નું ફ્લેક્શન જળવાઈ રહેશે.
• ત્યારબાદ પ્રોનેટેડ રાઇટ હેન્ડ ની રીંગ અને લીટલ ફિંગર્સ બાળકના રાઇટ શોલ્ડર ઇન્ડેક્સ ફિંગર લેફ્ટ સોલ્ડર ઉપર અને મિડલ ફિંગર એ ઓક્સિપીટલ રિજિયન પર મૂકવી.
• નેપ ઓફ ધ નેક પ્યુબિક આર્ચ ની નીચે દેખાય નહીં ત્યાં સુધી ડાઉનવર્ડ અને બેકવર્ડ ડાયરેક્શન મા ટ્રેક્શન આપવું. અને ફ્લેક્સન અને જાળવવા માટે આસીસ્ટન્ટે તે વખતે સુપ્રાપ્યુબીક પ્રેશર આપવું.
• ત્યારબાદ બાળકને અપવાર્ડ અને ફોરવર્ડ ડાયરેક્શન માં મધરના એબડોમન તરફ લય જવાથી ફેસ, બ્રો ડિલિવર થશે અને છેલ્લે ટ્રંક ને ડિપ્રેશ કરી ઓક્સિપુટ અને વર્ટેક્સ ડિલિવર થશે.
• બેબી ની ડીલેવરી બાદ એસ્ફાક્સિયા હોય તો તેનું તરત જ રિસસીટેસન કરવું.

🔸f. Essential New bom care – ઈશેન્શીયલ ન્યુબોન કેર

એસેન્સિયલ ન્યુબોર્ન કેર:

એસેન્સિયલ ન્યુબોર્ન કેરમાં ન્યુબોર્ન ને પ્રોપરલી અસેસ તથા સ્ટેબિલાઇઝ કરવાનું હોય છે.
એસેન્સિયલ ન્યુબોર્ન કેર એ ફીટસ માટે ઇન્ટરાયુટરાઇન લાઇફમાંથી એક્સટ્રા યુટરાઇન લાઇફમાં સ્ટેબિલાઇઝ થવા માટે ક્રુશિયલ હોય છે.

ગોલ ઓફ એસેન્સિયલ ન્યુબોર્નકેર

• 1) ન્યુબોર્ન ના રેસ્પિરેશન ને એસ્ટાબ્લીસ,મેઇન્ટેન તથા સપોર્ટ પ્રોવાઇડ કરવા માટે કરવામા આવે છે.

• 2) ન્યુબોર્ન ને વામ્થ તથા હાઇપોથર્મિયા માંથી પ્રિવેન્ટ કરવા માટે.

• 3) ન્યુબોર્ન ને ઇન્ફેક્શન થતુ પ્રિવેન્ટ કરવા માટે.

• 4) ન્યુબોર્ન ને સેફ્ટી પ્રોવાઇડ કરવા માટે તથા તેને ઇન્જરીમાંથી પ્રિવેન્ટ કરવા માટે.

• 5) ન્યુબોર્ન માં કોઇપણ પ્રકારની એક્ચ્યુઅલ તથા પોટેન્સિઅલ પ્રોબ્લેમ હોય તો તેનું અર્લી આઇડેન્ટિફિકેશન કરી ઇમિડીયેટ ટ્રીટમેન્ટ પ્રોવાઇડ કરવા માટે.
• ઇમીડીયેટ ન્યુબોર્ન કેર પ્રોવાઇડ કરવામા આવે છે.

>એસેન્સિયલ ન્યુબોર્ન કેર

1) એસ્ટાબ્લિશમેન્ટ ઓફ રેસ્પીરેશન
જ્યારે ન્યુબોર્ન ને રિસીવ કરવામાં આવે ત્યારે ન્યુબોર્ન ના એરવેને ઇમિડીએટલી પેટન્ટ કરવું તથા એરવે ને પ્રોપરલી ક્લિયર કરવું. જેના કારણે ન્યુબોર્ન એ ઇફેક્ટિવલી બ્રિધિંગ કરી શકે.
ન્યુબોર્ન નુ હેડ બોનૅ થાય કે તરત જ માઉથ તથા નોઝ ને વાઇપ કરવુ તથા માઉથ તથા નોઝ નુ સક્સન કરવુ જેના કારણે ન્યુબોર્ન એ પ્રોપર્લી બ્રિધિંગ કરી શકે. સક્સન એ પહેલા માઉથ ત્યારબાદ નોઝ મા કરવુ જેના કારણે સિક્રીશન ને એસ્પીરેશન થતુ પ્રિવેન્ટ કરી શકાય.

2)ઇનીસીયેસન ઓફ ક્રાય :નોર્મલી 99% જેટલા ન્યુબોર્ન એ ડીલેવરી થયા બાદ એમિડીએટલી અને સ્પોન્ટાનિયસલી ક્રાય કરે છે, આ ક્રાય એ ન્યુબોર્ન ના બ્રિધિંગ માટેની એક ગુડ સાઇન તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.

જો ન્યુબોર્ન એ પ્રોપરલી ક્રાય ન કરે તો નીચે પ્રમાણેના સ્ટેપને ફોલો કરવા:

• a) જો બેબી એ સ્પોન્ટાનિયસલી ક્રાય ન કરે અથવા જો ક્રાય એ વિક હોય તો બેબી ને ક્રાય કરાવવા માટે સ્લાઇટ્લી સીમ્યુલેટ કરવું.

• b) બેબીના ક્રાય ને સ્ટીમ્યુલેટ કરવા માટે તેના બટક પર સ્લેપ કરવાના બદલે તેના પગના તળિયા પર સ્લાઇટલી રબ કરવું. ન્યુબોર્ન ના સિક્રીસન ને રીમુવ કર્યા બાદ તેના ક્રાય ને સ્ટાર્ટ કરવા માટે બેબી ને સ્ટીમ્યુલેટ કરવુ.

• C) ન્યુબોર્ન ની ક્રાય એ સામાન્ય રીતે લાઉડ તથા હસ્કી હોય છે તથા જો નીચે મુજબ ની કોઇ એબનોર્મલ ક્રાય હોય તો ન્યુબોર્ન નુ પ્રોપર્લી મોનિટરિંગ કરવુ જેમ કે,

•>હાઇપીચ ક્રાય:= હાયપોગ્લાયસેમીયા તથા ઇન્ટ્રાક્રેનીયલ પ્રેસર ઇન્ક્રીઝ થવાના કારણે,
વીક ક્રાય:= પ્રિમેચ્યોરિટી,
હોસૅક્રાય:= લેરિન્જીયલ સ્ટ્રાઇડર

3)કેર ઓફ કોડૅ

• કોર્ડ કેર એ ન્યુબોર્ન ની ઇમ્પોર્ટન્ટ ઇમીડિયેટ કેર છે.
• ન્યુબોર્ન ની કોર્ડ એ બર્થ પછીના 30 સેકન્ડની અંદર ક્લેમ્પ કરી ત્યારબાદ તેને પ્રોપરલી કટ કરવી.
• ન્યુબોર્ન એ ડિલીવર થયા બાદ ન્યુબોર્ન ને મધરના એબડોમન પર રાખવુ.
• ત્યારબાદ કોર્ડ ને કોર્ડ ક્લેમ્પ દ્વારા બે અપોઝીટ સાઇટ પરથી પ્રોપર્લી ક્લેમ્પ કરવું.
• પહેલો ક્લેમ્પ એ અંબેલિકસ થી 5 cm દુર પર લગાડવો ત્યારબાદ બીજો ક્લેમ્પ એ પહેલા કેમ્પથી 2.5 સેન્ટીમીટર પર લગાવવો.
• ત્યારબાદ બંને ક્લેમ્પ વચ્ચે કોર્ડ ને પ્રોપરલી કટ કરવી.
• કોર્ડ પર કંઇપણ વસ્તુ ને એપ્લાય કરવી નહીં તેને નેચરલી ડ્રાય તથા ફોલ થવા દેવી.
• કોડ એ બર્થપછી ના સાત થી દસ દિવસની અંદર જ નેચરલી ફોલડાઉન થઈ જાય છે.
• કોર્ડ ને વોટર તથા યુરિન દ્વારા વેટ થતી પ્રિવેન્ટ કરવી.
• જો કોર્ડ માં કોઇપણ પ્રકારનું ડિસ્ચાર્જ તથા બ્લીડિંગ પ્રેઝન્ટ હોય તો ઇમિડીએટલી કોર્ડ ક્લેમ્પ ને અસેસ કરવુ ત્યારબાદ તેને પ્રોપરલી લુઝ કરવું.
• જો કોડૅ માંથી નીચે પ્રમાણેના સાઇન તથા સીમટોમ્સ જોવા મળે તો ઈમીડિએટલી
• રિપોર્ટ કરાવવા જેમ કે,
• કોર્ડ માથી ફાઉલ ઓડર આવવી,
• કોઇ ડિસ્ચાર્જ જોવા મડવુ,
• કોર્ડ ની અરાઉન્ડ મા રેડનેસ જોવા મળવી,
• કોર્ડ એ વેટ હોવી,
• કોર્ડ એ 7-10 દિવસ મા ફોલડાઉન ન થવી,
• ઇન્ફ્લામેશન,
• ફિવર આવવી વગેરે.

4)મેઇન્ટેન પોઝિશન ઓફ ધ ન્યુબોર્ન
ન્યુબોર્ન એ બર્થ પછીના પહેલા 12 -18 અવર્સ દરમિયાન મ્યુકસ એ સામાન્ય રીતે ચોક, કફ તથા ગેગ થવાની સંભાવના રહે છે. તેથી ન્યુબોર્ન ને પ્રોપરલી પોઝિશન પ્રોવાઇડ કરવી.
જેમાં ફીટર્સને પ્રોપરલી સાઇડ લાઇનિંગ પોઝિશન પ્રોવાઇડ કરવી જેના કારણે મ્યુકસ એ રીમુવ તથા ડ્રેઇનેજ થય શકે.

5) આઇડેન્ટિફિકેશન તથા બેન્ડિંગ
બેબી એ બોર્ન થયા બાદ બેબી ને પ્રોપરલી આઇડેન્ટિફિકેશન બેન્ડ લગાડવુ જેના કારણે બેબી ને પ્રોપરલી આઇન્ડેફાય કરી શકાય.

6)આઇકેર
ન્યુબોનૅ ની આઇસ ને પ્રોપરલી સ્ટરાઇલ ગોઝ વડે ઇનર કેન્થર્સ થી આઉટર કેન્થર્સ તરફ ક્લીન કરવી.
જો જરૂરિયાત હોય તો એરીથ્રોમાયસીન અથવા ટેટ્રાસાઇક્લિન આઇઓઇન્ટમેન્ટ એ આઇસ માં લોવર લીડ તરફથી એપ્લાય કરવું.

7) એટેચમેન્ટ એન્ડ વામ્થ ( બોન્ડિંગ)
બેબીના બર્થ થયા પછી બેબી ને મધરના એબડોમન પર મૂકવું જેના કારણે મધર સાથે બોન્ર્ડિંગ થાય તથા પ્રોપરલી સ્કિન ટુ સ્કીન કોન્ટેક થય શકે જેના કારણે મધર અને બેબી નું અટેચમેન્ટ થાય તથા બેબીને હાઇપોથર્મિયા સામેથી પ્રિવેન્ટ કરી શકાય.

8)APGAR સ્કોર
APGAR સ્કોર એ ઇમીડિયેટ ન્યુબોર્ન કેર નો મોસ્ટ ઇમ્પોરટન્ટ પાટૅ છે.
APGAR સ્કોર એ બર્થ પછીના 1 મીનીટ ત્યારબાદ 5 મીનીટ પર અસેસ કરવુ.
APGAR સ્કોર મા,

A:= અપીરીયન્સ (સ્કિન કલર),
P:=પલ્સ (હાટૅરેટ),
G:=ગ્રાઇમેઝ (રિફ્લક્સ ઇરિટેબીલિટી),
A:=એક્ટિવીટી (મસલ્સ ટોન),
R:= રેસ્પીરેસન (રેસ્પીરેટરી એફોર્ટ્સ)
ને અસેસ કરવામા આવે છે.
APGAR સ્કોર નો ટોટલ સ્કોર એ 0-10 હોય છે.

APGAR સ્કોર એ બર્થ પછીના 1 મીનીટ પર:

• જો અપગાર સ્કોર એ 7-10 જેટલું હોય તો તે નોર્મલ કહેવાય એટલે કે નો ડિપ્રેસન છે જેમાં બેબીને નોર્મલી પોસ્ટ ડિલિવરી રૂટીન કેર પ્રોવાઇડ કરવામાં આવે છે.
• જો APGAR સ્કોર એ 4-6 વચ્ચે હોય તો તે માઇલ્ડ ડિપ્રેશન ઇન્ડિકેટ કરે છે જેમાં ચાઇલ્ડને બ્રિધિંગ માટે આસીસ્ટન્સ ની જરૂરીયાત રહે છે.
• જો APGAR સ્કોર એ 0-3 વચ્ચે હોય તો તે સિવ્યર ડિપ્રેશન ઇન્ડિકેટ કરે છે જેમાં ચાઇલ્ડને રિસક્સીટેસન ની જરૂરીયાત રહે છે.
• APGAR સ્કોર એ બર્થ પછીના 5 મીનીટ પર:
• APGAR સ્કોર એ 7-10 વચ્ચે હોય તો તે નોર્મલ કહેવામાં આવે છે પરંતુ જો અપગાર સ્કોર એ 7 થી નીચે જોવા મળે તો બેબી ને બીજી હાફ અવર માટે મોનિટર કરવાની જરૂરિયાત રહે છે.

9) vitamin K:
ન્યુ બોર્ન ના ઇન્ટેસ્ટાઇન એ બર્થ પછી થોડા સમય માટે સ્ટરાયલ હોય છે એટલે કે તેના ઇન્ટેસ્ટાઇન માં બેક્ટેરિયા પ્રેઝન્ટ હોતા નથી કે જે વિટામિન K ને મેન્યુફેક્ચર કરવા માટે જવાબદાર હોય છે જેના કારણે ન્યુબોર્ન એ વિટામિન K નુ મેન્યુફેક્ચરિંગ કરી શકતું નથી એટલે કે વિટામિન k એક ક્લોટિંગ ફેક્ટર માટે જવાબદાર હોય છે જો આ વિટામિન K ન્યુબોર્ન ની બોડી મા પ્રેઝન્ટ ના હોય તો ન્યુબોર્ન માં બિલ્ડિંગ થવાની શક્યતાઓ રહે છે તેથી પ્રોફાઇલેક્ટ્ક મેઝર્સ તરીકે ન્યુબોર્ન બેબી ને આર્ટિફિશ્યલી ઇન્જેક્શન વિટામિન કે પ્રોવાઇડ કરવામાં આવે છે.

Dose:=
ઇન પ્રિ ટર્મ:=0.5 ml,
ફુલ ટર્મ:= 1 mg.
Intra muscularly ( IM ) વાસ્ટુસ લેટરાલીસ( લેટરલ એન્ટીરિયર થાય)પર પ્રોવાઇડ કરવા મા આવે છે.
આમ બર્થ પછીની એસેન્સિયલ ન્યુબોર્ન કેર આ મુજબ પ્રોવાઇડ કરવામાં આવે છે.

🔸g. Placenta Previa પ્લાસેનટા પ્રીવિયા

પ્લેસેન્ટા પ્રિવ્યા:

જ્યારે પલેસેન્ટા પાર્શિયલી અથવા કમ્પ્લીટલી યુટ્રસ ના લોવર સેગમેન્ટ ના ઇન્ટર્નલ OS ની નજીક અથવા ઉપર ઇમ્પ્લાન્ટ થાય છે તેને “પ્લેસેન્ટા પ્રિવ્યા” કહેવામાં આવે છે. એન્ટી પાર્ટમ હેમરેજના 1/3 કેસીસ એ પ્લેસેન્ટા પ્રિવ્યા ને કારણે હોય છે.

ઇટિયોલોજી:

પ્લેસેન્ટા નું લોવર યુટેરાઇન સેગમેન્ટ માં ઇમ્પ્લાન્ટ થવાનું એક્ઝેક્ટ કોઝ અનનોન છે.
કેટલીક થીયરી નીચે પ્રમાણે આપેલી છે:

ડ્રોપિંગ ડાઉન થિયરી:
આ થિયરી મુજબ ફર્ટિલાઇઝ્ડ થયેલું ઓવમ એ લોવર યુટેરાઇન સેગમેન્ટ માં ડ્રોપ્સ ડાઉન થઇ અને તે જ સેટમેન્ટમાં ઇમ્પ્લાન્ટ થાય છે.

પર્સીસ્ટન્સ ઓફ કોરિયોનિક એક્ટિવિટી
તે યુટ્રસ ના લોવર સેગમેન્ટ ના ડેસીડ્યુઆ વેરા સાથે કોન્ટેક્ટ માં આવતા કોરીયન માંથી કેપ્સ્યુલર પ્લેસેન્ટા ના ફોર્મેશન ને સમજાવે છે.

ડિફેક્ટીવ ડેસીડ્યુઆ
આમાં કોરીયોનિક વિલાઇ એ નરિશમેન્ટ મેળવવા માટે યુટેરાઇન વોલ ના મોટા એરિયામાં સ્પ્રેડ થાય છે
આ પ્રોસેસ દરમિયાન, માત્ર પ્લેસેન્ટા મેમ્બ્રેનીયસ બની જતું નથી પરંતુ યુટ્રસ નીચલા ભાગમાં ઇમ્પ્લાન્ટેશન થય શકે છે.

પ્લેસેન્ટા નો બિગ સરફેસ એરીયા:
બિગ સરફેસ એરીયા જેમકે ટ્વિન્સ હોવાના કારણે પણ પ્લેસેન્ટા એ લોવર સેગમેન્ટ માં ઇમ્પ્લાન્ટ થાય છે.

હાઇ રિસ્ક ફેક્ટર:
મલ્ટીપારા.
ઇન્ક્રીઝ મેટરનલ એજ
( > 35).
પ્રિવ્યસ લોવર સેગ્મેન્ટ સિઝેરિયન સેક્શન ( L.S.C.S) ની હિસ્ટ્રી હોવાના કારણે.
યુટ્રસ માં બીજો કોઇપણ સ્કાર પ્રેઝન્ટ હોય તો તેના લીધે.
બિગ પ્લેસેન્ટલ સાઇઝ એન્ડ એબનોર્માલીટીસ,
સ્મોકિંગ ના કારણે પ્લેસેન્ટલ હાઇપરટ્રોફી ,
પ્રિવ્યસ ક્યુરેટેજ.

ટાઇપ્સ ઓફ પ્લેસેન્ટા પ્રિવ્યા:
પ્લેસેન્ટા ના યુટેરાઇન કેવીટી ના લોવર સેગમેન્ટમાં એક્સટેન્શન ની ડિગ્રીના આધારે પ્લેસેન્ટા પ્રિવ્યા ના ચાર ટાઇપ પડે છે.

• 1) Type I (લેટરલ પ્લેસેન્ટા પ્રિવ્યા),
• 2) Type II (માર્જીનલ પ્લેસેન્ટા પ્રિવ્યા),
• 3) Type III(ઇન્કમ્પ્લિટ પ્લેસેન્ટા પ્રિવ્યા),
• 4) Type IV( કમ્પ્લીટ પ્લેસેન્ટા પ્રિવ્યા)

1) Type I (લેટરલ પ્લેસેન્ટા પ્રિવ્યા ):
આ ટાઇપમાં પ્લેસન્ટા નો મેજર પાર્ટ એ અપર સેગમેન્ટ માં અટેચ થયેલો હોય છે પરંતુ માત્ર લોવર માર્જિન એ લોવર સેગમેન્ટ માં એન્ટર થાય છે પરંતુ OS સુધી પહોંચતી નથી.

2) Type II (માર્જીનલ પ્લેસેન્ટા પ્રિવ્યા ):
આ ટાઇપમાં પ્લેસેન્ટા એ માત્ર ઇન્ટર્નલ ઓસ ની માર્જિન સુધી પહોંચે છે પરંતુ તેને કવર કરતી નથી.
જો પ્લેસેન્ટા એ એન્ટિરિયર હોય તો વજાઇનલ બર્થ પોસીબલ છે બ્લડ લોસ એવરેજ હોય છે મેટરના શોક કરતાં ફિટલ હાઇપોક્ઝીયા નુ રિસ્ક વધારે હોય છે.

3) Type III(ઇન્કમ્પ્લિટ પ્લેસેન્ટા પ્રિવ્યા):
પ્લેસેન્ટા એ ઇન્ટર્નલ ઓસ ને સેન્ટ્રલી નહીં પરંતુ પાર્શીયલી કવર કરે છે જ્યારે લેટ પ્રેગ્નન્સીમાં સર્વિક્સ એફેસ અને ડાયલેટ થવાનું ચાલુ થાય છે ત્યારે લોવર્સ સ્ટ્રેચ થવાના કારણે બ્લિડિંગ થાય છે.

4) Type IV( કમ્પ્લીટ પ્લેસેન્ટા પ્રિવ્યા ):
આમાં પ્લેસેન્ટા એ ઇન્ટર્નલ ઓસ ને કરે છે કવર કરે છે એ જ્યારે ફુલ્લી ડાયલેટેડ હોય ત્યારે પણ કવર કરે છે. સિવ્યર હેમરેજ થાય છે મધર અને બેબી ની લાઇફ ને સેવ કરવા માટે સિઝેરિયન સેક્શન ની જરૂરિયાત પડે છે.

સાઇન તથા સીમટોમ્સ

સિમ્ટોમ્સ

• વજાઇનલ બ્લીડિંગ થવું,
• બ્લિડિંગ એ સડ્નલી થવું.
• બ્લિડિંગ એ પેઇનલેસ થવું.
• બ્લિડિંગ એ કોઝલેસ થવુ.
• બ્લિડિંગ એ રિકરંટ થવુ.
• બ્લિડિંગ એ એક્ટીવિટી સાથે અનરિલેટેડ છે અને ઘણી વખત સ્લીપ દરમિયાન થાય છે અને પેસન્ટ એ જાગવાની સાથે ગભરાય જાય છે અને પોતાને લોહીના પૂલમાં જોવા મળે છે.
• પ્લેસેન્ટા પ્રિવિયામાં, બ્લડ એ બ્રાઇટ રેડ હોય છે કારણ કે અલગ થયેલા યટેરો – પ્લેસેન્ટલ સાઇનસમાંથી બ્લિડિંગ થાય છે.

સાઇન

• પેશન્ટને લેટ પ્રેગનેન્સી નું એવિડન્સ જોવા મળે છે.
• બ્લડ લોસ થવાના એવિડન્સ પણ જોવા મળે છે જેમ કે શોક, એનિમિયા તે હેમરેજ ના ડિગ્રી પર આધાર રાખે છે.

એબડોમન

• આમાં યુટ્રસ્ટની સાઇઝ એ જેસ્ટેસનલ પિરિયડ પ્રમાણે હોય છે.
• યુટર્સ એ સોફ્ટ,રિલેક્સ, અને ઇલાસ્ટિક ફીલ થાય છે.
• બ્રિચ, ટ્રાન્સવર્સ, અનસ્ટેબલ લાઇ જોવા માલપ્રેઝન્ટેશન જોવા મળે છે.
• હેડ એ ફ્લોટિંગ હોય છે.
• ફિટલ હાર્ટ સાઉન્ડ એ મોટે ભાગે પ્રેઝન્ટ હોય છે.
• પ્લેસેન્ટા પ્રીવિયામા બ્રાઇટ રેડ કલરનું બ્લડ જોવા મળે છે.

ડાયગનોસ્ટિક ઇવાલ્યુશન:

ડાયગ્નોસ્ટિક ઇવાલ્યુએશન બે મેથડ દ્વારા કરવામાં આવે છે:

• 1) પ્લેસેન્ટોગ્રાફી,
• 2) ક્લિનિકલી

1) પ્લેસેન્ટોગ્રાફી:
a) સોનોગ્રાફી:
I ટ્રાન્સ એબડોમીનલ
અલ્ટ્રા સાઉન્ડ
(TAS).
II ટ્રાન્સ વજાઇનલ
અલ્ટ્રા સાઉન્ડ
(TVS).
III ટ્રાન્સપેરીનીયલ
અલ્ટ્રા સાઉન્ડ.
મેગ્નેટિક રેઝોનન્સ ઇમેજીંગ(MRI),
રેડિયોગ્રાફી,
રેડિયોએક્ટિવ આઇસોટોપ,

2) ક્લિનિકલી:

• બાય ઇન્ટર્નલ એક્ઝામિનેશન( ડબલ સેટઅપ એક્ઝામિનેશન),
  ડાયરેક્ટ વિઝ્યુઅલાઇઝેશન ડ્યરિંગ સિઝેરિયન સેક્શન,
• મેનેજમેન્ટ ઓફ પ્લેસેન્ટા પ્રિવ્યા:
• પ્રિન્સિપલ્સ ઓફ મેનેજમેન્ટ ઓફ પ્લેસેંટા પ્રિવ્યા
• ફિટસ ને ઇન્જરી થતી પ્રિવેન્ટ કરવા માટે,
  ઇન્ફેક્શન ના રિસ્કને રીડયુઝ કરવા માટે,
  વજાયનલ બ્લિડિંગ ને કંટ્રોલ કરવા માટે,
  હેલ્થને પ્રમોટ કરવા માટે તથા એન્ઝાયટી ને રીડયુઝ કરવા માટે.

મેનેજમેન્ટ ઓફ પ્લેસેન્ટા પ્રિવ્યા:

ફોર્મ્યુલેશન ઓફ લાઇન ઓફ ટ્રીટમેન્ટ:

• આમાં કન્ડિશન પ્રમાણે પ્રોપરલી ટ્રીટમેન્ટ પ્રોવાઇડ કરવી.
• હિમોગ્લોબિન લેવલનું પ્રોપરલી એસ્ટીમેશન કરવું અને તે 10 gm અથવા તેના કરતાં વધારે આવવું જોઇએ.
• એક્સપેક્ટન્ટ ટ્રીટમેન્ટ એ 37 વીક કમ્પ્લીટ થાય ત્યાં સુધી પ્રોવાઇડ કરવી જોઇએ.
• નીચે પ્રમાણેની કોઇ કન્ડિશન હોય તો ટર્મિનેશન કરવું જેમ કે:
  રિક્યુરિગ હેમરેજ થવું,
  ડેડ ફિટસ,
  ફીટસ એ કંજીનાઇટલ માલઇન્ફોર્મેશન હોય,
  ઇન્ડિયા યુટેરાઇન ગ્રોથ રિટાર્ડેશન હોય( IUGR ) તો આવી કન્ડિશનમાં ટર્મિનેશન પરફોર્મ કરવામાં આવે છે.
• હોસ્પિટલમાં એડમિટ થયા પછી ચોક્કસ સારવાર શરૂ કરવામાં આવે છે. જેમ કે,
  વજાઇનલ એક્ઝામિનેશન એ ઓપરેશન થિયેટરમાં સિઝેરિયન સેક્શન માટે પ્રોપર્લી રેડી કરીને પરફોર્મ કરવામાં આવે છે.
• એક્ઝામિનેશન કર્યા બાદ મેમ્બરેન એ આર્ટિફિશિયલ રપ્ચર કરવામાં આવે છે ત્યારબાદ ઓક્સીટોસીન સ્ટાર્ટ કરવામાં આવે છે ત્યારબાદ કન્ડિશન પ્રમાણે ડીલેવરી કંડક્ટ કરવામાં આવે છે.
• જો લેબર પ્રોસેસ એ કોઇપણ બ્લીડિંગ વગર સેટિસફેક્ટરી રીતે પ્રોગ્રેસ થતી હોય તો વજાયનલ ડીલેવરી કરાવવી.
• જો બ્લીડિંગ એ કંટીન્યુઅસલી થતું હોય તો પ્રેગનેટ વુમનને સિઝેરિયન સેક્શન કરવુ.
• જો બેબી એ માલફોર્મડ હોય અથવા ડેથ હોય તો તેનુ પ્રેઝન્ટેશન અસેસ કરવુ,જો વર્ટેક્સ પ્રેઝન્ટેશન હોય તો વેન્ટોસ ડિલીવરી કરાવવી અને જો બ્રીચ હોય તો બ્રીચ ડિલીવરી કરાવવી.

🔸h. Partograph-પાટોગ્રાફ

પાર્ટોગ્રાફ

ડેફીનેશન:
પાર્ટોગ્રાફ એ એ સર્વાઇકલ ડાયલેટેશન,
ફીટલ હેડ ડિસેન્ડ થવુ તથા લેબર પ્રોગ્રેસ માટેનો અને મધર અને ફિટલ ની કન્ડિશન નો ગ્રાફિક રેકોર્ડિંગ અને ટૂલ છે.પાર્ટોગ્રાફ દ્વારા મધર અને ફિટસ ની કન્ડિશન વિશે ઇમીડિયેટલી તથા રિલીવન્ટ ઇન્ફોર્મેશન મેળવી શકાય છે.
તે એપ્રોપ્રિએટ ટાઇમ અને સમયસર રેફરલ માટે એક્શન લેવાની નીડ ને રેકોગ્નાઇઝ કરે છે. પાર્ટોગ્રાફ દ્વારા મધર તથા ફિટસ ના મોરબીડીટી તથા મોર્ટાલિટી રેટ પણ સુધારી શકાય છે.

ઓબ્જેકટીવ્સ અથવા એડવાન્ટેજીસ:

• 1) લેબર દરમિયાન ઓબ્ઝર્વેશન કરીને પ્રોપરલી રેકોર્ડ કરવા માટે.
• 2) લેબરના લેટંટ અને એક્ટિવ ફેઝ નો ખ્યાલ આવે તે માટે.
• 3) પાર્ટોગ્રાફ ને ઇન્ટરપ્રિટ કરીને નોર્મલ થી કોઈ ડેવિએશન થતું હોય તો તેને ઓળખીને યોગ્ય પગલા લેવા માટે.
• 4) લેબરના પ્રોગ્રેસને જાણીને યોગ્ય સમયે એકશન લઇ ને રિફર કરી શકાય તે માટે.
• 5) એક સિંગલ સીટ માં જ એક નજરે રેકોર્ડ જોઇ શકાય તથા ઇઝીલી હેન્ડ ઓવર થઈ શકે તે માટે.
• 6) લેબરની ઇવેન્ટને વારંવાર રેકોર્ડ ન કરવી પડે તે માટે.
• 7) પ્રોલોંગ લેબર અને શિક્ષણનો રેટ ઘટે તે માટે.

ઓબ્ઝર્વેશન ચાર્ટેડ ઓન પાર્ટોગ્રાફ:

1) પ્રેગનેન્ટ વુમન ઇન્ફોર્મેશન:

A) નામ ,
B) GTPAL સ્કોર
G: ગ્રેવિડા,
T:=ટમૅ બર્થ,
P:=પારા,
A:= એબોર્શન,
L:= લિવિંગ ચિલ્ડ્રન.
C) હોસ્પિટલ નું નામ,
D) હોસ્પિટલ રજીસ્ટ્રેશન નંબર,
E) એડમિશન ની ડેટ એન્ડ ટાઇમ,
F) મેમ્બરેન રપ્ચર થયાનો ટાઇમ,
G) પિરિયડ ઓફ જેસ્ટેશન,
H) લેબર ઓનસેટ થયાનો ડેટ એન્ડ ટાઇમ.

2) ફિટલ કન્ડિશન:
A) ફિટલ હાર્ટ રેટ,
B) એમ્નીઓટિક ફ્લ્યુઇડ,
C) મોલ્ડિંગ.

3) પ્રોગ્રેસ ઓફ લેબર
A) સર્વાઇકલ ડાયઇલેટેશન ,
B) ડિસેન્ડ ઓફ હેડ,
C) યુટેરાઇન કોન્ટ્રાકશન.

4) મેટરનલ કન્ડિશન

A)ઓક્સિટોસિન,ડ્રગ્સ એન્ડ I.v.ફ્લુઇડ એડમિનિસ્ટ્રેશન
B) પલ્સ,
C) બ્લડ પ્રેશર,
D) ટેમ્પરેચર,
E) યુરીન વોલ્યુમ, એસિટોન તથા પ્રોટીન.

આ બધી ઇન્ફોર્મેશન એ પાર્ટોગ્રાફ માં ફીલ કરવામાં આવે છે.

પાર્ટોગ્રાફ ભરતી વખતે ધ્યાનમાં રાખવાના મુદ્દાઓ:

• 1) જ્યારે વુમન એ લેબરના એક્ટિવ ફેસમાં પહોંચે ત્યારે પાર્ટોગ્રાફ મેઇન્ટેન કરવાનું ચાલુ કરવું જોઇએ અને પ્રેગ્નેન્ટ વુમનને એકલી મૂકવી ન જોઇએ.
• 2) ફિટલ હાર્ટ રેટ કાઉન્ટ કરીને દર અડધી કલાકે રેકોર્ડ કરવા જોઇએ,
  ફિટલ હાર્ટ સાઉન્ડ એ ફૂલ 1 મિનિટ માટે એકાઉન્ટ કરવા જોઇએ અને તે યુટેરાઇન કોન્ટ્રાકશન પત્યા પછી તરત જ કાઉન્ટ કરવા જોઇએ.
• 3) જ્યારે સર્વિક્સ નુ ડાયલેટેસન 4 cm અથવા તેનાથી વધારે થાય ત્યારે યુટેરાઇન કોન્ટ્રાક્ટરની ફ્રિકવન્સી, ઇન્ટેન્સિટી, ડ્યુરેશન,પલ્સ,ફિટલ હાર્ટ રેટ દર 30 મિનિટે મોનિટર કરવું.
• 4) બ્લડ પ્રેશર અને સર્વાઇકલ ડાયલેટેસન ( cm મા) દર બે કલાકે મોનિટર કરવું.
• 5) ડિસેન્ડ ઓફ હેડ તથા ટેમ્પરેચર એ દર ચાર કલાકે મોનિટર કરવું.

પાર્ટોગ્રાફ

1) પેશન્ટ આઇડેન્ટિફિકેશન ડેટા
આમાં વુમન નું નામ, એજ,GTPAL સ્કોર, એડમિશનની ડેટ તથા ટાઇમ, રજીસ્ટ્રેશન નંબર, મેમ્બરેન રપ્ચર થયા નો ટાઇમ તથા લેબરના ઓનસેટ થયાનો ટાઇમ અને ડેટ ને માર્ક કરવામાં આવે છે.

2) ફિટલ કન્ડિશન
ફિટલ હાર્ટ રેટ કાઉન્ટ કરીને દર અડધી કલાકે રેકોર્ડ કરવા.
ફિટલ હાર્ટ રેટ ફૂલી 1 મિનિટ માટે એકાઉન્ટ કરવા.
યુટેરાઇન કોન્ટ્રેક્શન પત્યા પછી તરત જ ફીટલ હાર્ટ રેટ કાઉન્ટ કરવા.
જો ફીટલ હાર્ટ સાઉન્ડ ( FHS )એ < 120/Minutes અથવા જો ( FHS )એ >160/ Minutes હોય તો તે ફિટલ ડિસ્ટ્રેસ સૂચવે છે. જો ફિટલ ડિસ્ટ્રેસ ની કન્ડિશન હોય તો તાત્કાલિક પગલા લેવા જોઈએ.
દરેક સ્મોલ બોક્સમાં વર્ટિકલ કોલમ તે અડધા કલાક નો ઇન્ટરવલ દર્શાવે છે.

2) કન્ડિશન ઓફ મેમ્બરેન
ફિટલ કન્ડિશન સાથે દર 30 મિનિટે એમ્નીઓટિક મેમ્બરેન ની કન્ડિશન તથા એમ્નીઓટિક ફ્લ્યુઇડ નો કલર પણ રેકોર્ડ કરવો.

• A) એમ્નીઓટીક મેમ્બરેન એ ઇન્ટેક હોય તો :=I ( Intect),
• B) લાઇકર એ ક્લિયર હોય તો:= C( Clear),
• C) લાઇકર એ એબસન્ટ હોય તો:= A( Absent) ,
• D)એમ્નીઓટીક મેમ્બરેન એ રપ્ચર હોય તો := R ( Rupture),
• E) મીકોનિયમ સ્ટેઇન્ડ લાઇકર હોય તો:= M( meconium),
• F) જો લાઇકર મા બ્લડ પ્રેઝન્ટ હોય તો: B(Blood)

આમ , પાર્ટોગ્રાફ મા એમ્નીઓટિક મેમ્બરેન ની કન્ડિશન તથા એમ્નીઓટિક ફ્લ્યુઇડ આ પ્રમાણે માર્કિંગ કરવું.

3) મોલ્ડિંગ ( ફિટસ હેડ ના બોન એ સુચર્સ તથા ફોન્ટાનેલ્સ દ્વારા સેપરેટ થયેલા હોય છે પરંતુ તે બર્થ કેનાલ દ્વારા પાસ થતી સમયે આ ફીટલ હેડના બોન એ એક બીજા પર ઓવરલેપિંગ થાય અને હેડ નો સેપ એ થોડા સમય માટે ચેન્જ થાય જેના કારણે ફિટલ હેડ એ બર્થ કેનાલ માથી ઇઝીલી પાસ થય શકે આ કન્ડિશનને મોલ્ડિંગ કહેવામાં આવે છે.)
મોલ્ડિંગ ને રેકોર્ડ કરવા માટે ગ્રેડ દ્વારા રેકોર્ડ કરવામાં આવે છે.

• A) 0 -> જો બોન એ સેપરેટ થયેલા હોય અને સુચર્સ એ સરળતાથી ફેલ્ટ થાય ત્યારે.
• B) + -> બોન એ એકબીજાને જસ્ટ ટચ કરે ત્યારે.
• C) ++ -> બોન એ ઓવરલેપિંગ થાય પરંતુ ઇઝીલી સેપરેટ થાય ત્યારે.
• D) +++ -> બોન એ સિવ્યરલી ફિક્સ્ડ ઓવરલેપિંગ થયેલા હોય ત્યારે.

4) પ્રોગ્રેસ ઓફ લેબર

જ્યારે વુમન એ એક્ટિવ લેબરમાં આવે ત્યાર પછી જ લેબર પ્રોગ્રેશન ને પાર્ટોગ્રાફ પર પ્લોટીંગ કરવાનું ચાલુ કરવું.
એક્ટિવ લેબર એ સર્વાઇકલ ડાયલેટેશન એ 4 cm અથવા તેના કરતાં વધારે હોય અને એવ્રી 10 મિનિટ માં એટલીસ્ટ બે સારા કોન્ટ્રાકશન આવે ત્યારે જ પાર્ટોગ્રાફ પર પ્લોટીંગ કરવાનું સ્ટાર્ટ કરવું.
સર્વાઇકલ ડાયઇલેટેશન ને cm માં દર ચાર કલાકે રેકોર્ડ કરવું.
સર્વાઇકલ ડાયલેટેશન નો શરુઆત નો રેકોર્ડ એ લેફ્ટ એલટૅ લાઇન ( જ્યારે મધર એ એક્ટિવ લેબરમાં હોય) થી સ્ટાર્ટ કરવો. નોર્મલી ગ્રાફ લાઇન એ લેફ્ટ એલર્ટ લાઇન ઉપર સતત રહે છે દરેક વખતે પ્રોપર ટાઇમ દર્શાવવો.
જો એલર્ટ લાઇન ક્રોસ થાય એટલે કે જો ગ્રાફ એ એલર્ટ લાઇનની રાઇટ તરફ મુવ થાય તો તે પ્રોલોન્ગ લેબર દર્શાવે છે. આથી મીડવાઇફ એ તરત જ એલર્ટ થઇ જવું કે લેબરમાં કંઇક એબનોર્મલ છે. એલર્ટ લાઇન એ ક્રોસ થાય તે ટાઇમ ને નોટ કરવો અને તરત જ તાત્કાલિક ટ્રીટમેન્ટ અથવા રીફર કરવા માટેના મેઝર્સ( પગલા)લેવાના સ્ટાર્ટ કરી દેવા.
જ્યારે ગ્રાફ એ એક્શન લાઇન ની ક્રોસ થાય એટલે કે જો એક્સન લાઇનની રાઇટ સાઇડ પર જાય તો તરત જ ટ્રીટમેન્ટ સ્ટાર્ટ કરવી અથવા મધરને એપ્રોપ્રિએટ મેડિકલ સર્વિસ પર રીફર કરવી.
એલર્ટ અને એક્શન લાઇન વચ્ચેનો તફાવત 4 અવર્સ નો હોય છે.

5)યુટેરાઇન કોન્ટ્રાકશન
યુટેરાઇન કોન્ટ્રાકશન દર અડધી કલાકે રેકોર્ડ કરવા કોન્ટ્રાકશન એ દસ મિનિટમાં બે વાર કોન્સ્ટ્રેક્શન એ ગુડ યુટેરાઇન કોન્ટ્રાકશન ને ઇન્ડિકેટ કરે છે.

પાર્ટોગ્રાફ ના બોક્સ માં તેનુ નીચે પ્રમાણે માર્કિંગ કરવું.

-> માઇલ્ડ યુટેરાઇન કોન્ટ્રાકશન < 20 સેકન્ડ,

-> મોડરેટ યુટેરાઇન કોન્ટ્રાકશન 20 – 40 સેકન્ડ,

->સ્ટ્રોંગ યુટેરાઇન કોન્ટ્રાકશન > 40 સેકન્ડ.

6) સર્વાઇકલ ડાયલેટેસન તથા ડિસેન્ડ ઓફ ફિટલ હેડ

• ફિટર હેડ નુ ડિસેન્ડ ડાઉન એ થ્રુ આઉટ લેબર પ્રોસેસ દરમિયાન સર્વાઇકલ ડાયલેટેશન ની સાથે સાથે જ થાય છે.
• જ્યાં સુધી સર્વાઇકલેશન એ 7 સેન્ટિમીટર ના થાય ત્યાં સુધી ફિટસ હેડ નુ ડિસેન્ટ અસેસમેન્ટ એ એબડોમીનલ પાલ્પેશન દ્વારા કરવામાં આવે છે જેમાં પેલ્વિક બ્રીમની ઉપર ફીટલ હેડના ફિફ્થ(5) નંબર થી અસેસ કરવામાં આવે છે.
• પાર્ટોગ્રાફ માં સર્વાઇકલ ડાયલિટેશન ને(x) દ્વારા પ્લોટ કરવામાં આવે છે જ્યારે ફિટલ હેડના ડિસેન્ટને(O) દ્વારા પ્લોટ કરવામાં આવે છે.

7) મેટરનલ કન્ડિશન
મેટરનલ પલ્સને દર અડધી કલાકે
પાર્ટોગ્રાફ પર રેકોર્ડ કરવામાં આવે છે અને તેને ડોટ(•) દ્વારા પાર્ટોગ્રાફ માં પ્લોટ કરવામાં આવે છે.
મેટરનલ બ્લડ પ્રેશરને દર 4 કલાકે રેકોર્ડ કરવામાં આવે છે જેમાં બંને સિસ્ટોલિક બ્લડ પ્રેશર અને ડાયસ્ટોલિક બ્લડ પ્રેશર ને વર્ટિકલ એરો( ↕ )દ્વારા દર્શાવવામાં આવે છે જેમાં એરોનો અપર એન્ડ સિસ્ટોલિક બીપી દર્શાવે છે. જ્યારે એરો નો લોવર એન્ડ એ ડાયસ્ટોલીક બ્લડ પ્રેશર દર્શાવે છે.
મેટરનલ ટેમ્પરેચરને દર ચાર કલાકે પાર્ટોગ્રાફ પર રેકોર્ડ કરવું.
મેટરનલ યુરિન નુ વોલ્યુમ, યુરિનમાં એસિટોન તથા પ્રોટીન લેવલને પાર્ટોગ્રાફ પર પ્રોપરલી રેકોર્ડિંગ કરવું.
જો લેબર પ્રોસેસ દરમિયાન મધરને કોઇપણ ડ્રગ આપેલી હોય અથવા ઓક્સીટોસીન મેડિકેશન આપેલી હોય તો તેનો ડોઝ રૂટ તથા એડમિનિસ્ટ્રેશન નો ટાઇમ ના ટાઇમ ને પ્રોપરલી રેકોર્ડિંગ કરવુ.

આમ,પાર્ટોગ્રાફ દ્વારા લેબર પ્રોગ્રેસ તથા મધર અને ફીટસ ની કન્ડિશન ને વિશે અર્લી,ક્વીક તથા રિલીવન્ટ ઇન્ફોર્મેશન મેળવી શકાય છે.

Q-3 (A) Fill in the blanks,

1) Average length of menstrual cycle is——-days. અંદાજીત મેન્સ્ટુએશન સાયકલ ——દિવસ ની હોય છે. 28 days.

2) HELLP syndrome stands for———— HELLP સીન્ડ્રોમનું કુલ નામ આપો————

HELLP:
Hemolysis, Elevated Liver enzymes, and Low Platelet count (હેમોલાઇસિસ, એલિવેટેડ લિવર એન્ઝાઇમ્સ અને લો પ્લેટલેટ કાઉન્ટ ).

3) Increase amniotic fluid (1500-2000ml) in pregnancy is called ——- પ્રેગ્નેન્સી દરમ્યાન એમ્નીઓટીક ફ્લુઇદ (૧૫૦૦-૨૦૦૦મીલી) વધી જાય તેને શું કહેવાય—— polyhydramnios (પોલિહાઇડ્રેમનીઓસ ).

4) Assessment of labour done by——– ————– લેબરનું એસેસમેન્ટ ——- દ્વારા થાય છે. partograph (પાર્ટોગ્રાફ)

5) Premature separation of placenta is called—————- પ્લાસેનટાનું પ્રિમેચ્યોર સેપ્રેશન થાય તેને ——–કહેવાય . Abruptio placentae (એબ્રપ્સીઓપ્લેસેન્ટા).

6) Cyanosis and softening of cervis seen in——sign. સાઈનોસીસ અને સોફ્ટ નીંગ ઓફ સર્વિકસ ——સાઈનમાં જોવા મળે છે. Hegar sign (હેગાર સાઇન )

7) Abortion with clinical evidence of infection of uterus is called—- એબોર્શન સાથે યુટરસમાં ઈન્ફેશનના લક્ષણો જોવાં પત્રિ તેને——-પ્રકારનું એબોઈન કહેવાય. Septic abortion (સેપ્ટિક એબોર્શન).

8) —————immunogiobulin preent in breast milk —————-ઈમ્યુનોગ્લોબ્યુલીન માતાનાં – ધાવણમાં જોવા મળે છે. IgA (Immuno globulin A).

9) Excessive vaginal bleeding at normal interval of menses is called ————- મેન્સીસના નોર્મલ ઈન્ટરવલમાં વધારે પડતુ બ્લડીંગ થાય તો તેને —–કહેવાય Menorrhagia (મેનોરેજિયા).

10) A Pregnancy continue beyond 2 week of EDD is termed as————– EDD પછી બે અઠવડીયાથી વધારે પડતું પ્રેગનેન્સી લંબાઈ તો તેને ———કહેવાય Postmaturity or
Post term Pregnancy (પોસ્ટમેચ્યોરિટી અથવા પોસ્ટ ટર્મ પ્રેગનેન્સી )

(b) state whether following statemenos are true or false 10 નીચેના વિધાનો ખરા છે કે ખોટા તે જણાવો

1) HCG homeone is responsible for the positive pregnancy test. પ્રેગ્નેન્સી ટેસ્ટ પોઝીટિવ આવે ને માટે HCG હોર્મોન જવાબદાર છે. ✅

2) Oxytocion is a hormone produced by adrenaline gland. ઓકસીટોસીન હોર્થોન એડ્રીનાલીન ગ્લેન્ડ દ્વારા ઉત્પન્ન થાય છે. ❌

( Reason := ઓક્સિટોસિન એ હાઇપોથેલેમસ માંથી પ્રોડ્યુસ થાય છે અને પોસ્ટીરીયર પિટ્યુટરીગ્લેન્ડ ગ્લેન્ડમાં તે સ્ટોર થાય છે અને તેમાથી ઓક્સિટોસિન રિલીઝ થાય છે).

3) “Crowning” seen during fourth stages of labor. લેબરના ચોથા સ્ટેજમાં ક્રાઉનીન્ગ જોવા મળે ❌

4) Vertex fetal position is most favorable for birth. વટેંકસ ફીટલ પોઝીશન બર્થ માંટે સૌથી વધારે ફેવરેબલ છે. ✅

5 ) Permanent cessation of menstruation is called menopause. કાયમી મેંન્સ્ટુંબંધ થાય તેને મેનોપોઝ કહે છે . ✅

6) Rooming in promotes maternal and infant bonding. રૂમિંગ ઇન દ્વારા માતા અને બાળકનું બોન્ડીંગ વધારી શકાય છે❌

( Reason := લેબરના ફર્સ્ટ એન્ડ સેકન્ડ સ્ટેજનો કંબાઇન ડ્યુરેસન જ્યારે 18 અવર્સ કરતા વધારે થાય તો તેને પ્રોલોન્ગ કહેવામાં આવે છે.)

7) Prolonged labor means total time of 1″ and 2nd stage of labor is more than 8 hours. ફર્સ્ટ સ્ટેજ અને સેકન્ડ સ્ટેજ ઓફ લેબરનો કુલસમય મળીને આઠ કલાક કરતાં વધારે લાગે તેને પ્રોલોન્ચ લેબર કરહે છે. ❌

( Reason := એન્ટિરિયર ફોન્ટાનેલ કે જેને બ્રેગ્મા કહેવામાં આવે છે તે બર્થ પછી 16 થી 18 મંથ ના સમય દરમિયાન ક્લોઝ થાય છે.)

8) Anterior fontsael closes at 6 weeks. એન્ટીરીયર ફોન્ટા નેલ છ મહનાડીયે બંધ થાય છે. ✅

9) Syphilis is a systemic disease caused by Treponema pallidum. સીફીલીસ એ સીસ્ટેમીક ડીસીસ છે. જે ટ્રેપોનેમાં પેલીડમ દ્વારા થાય છે. ✅

10 ) Post partum hemorrhage means more than 300ml blood loss occur after delivery. ડીલીવરી પછી 300 ML કરતા વધારે બ્લડ લોસ થાય તેને PPH કહે છે. ❌

( Reason := પોસ્ટ પાર્ટમ હેમરેજ ત્યારે કહેવામાં આવે છે,
જ્યારે જો વજાઇનલ ડિલિવરી થઈ હોય અને 500 ml કરતાં વધારે બ્લડ લોસ થાય તથા જો સિઝેરિયન સેક્શન થયું હોય અને 1,000 ml કરતા વધારે બ્લડ લોસ થાય તો તેને પોસ્ટ પાર્ટમ હેમરેજ કહેવામાં આવે છે.)

(C) Write Multiple Choice Questions.

1) What is the normal color of amniotic fluid – એમ્યુટીક ફ્લુઇડ સામાન્ય કલર કેવો હોય છે?

a) Clear ક્લીઅર

c) Brownish બ્રાંઉનીશ

b) Greenish ચીનીશ

d) Golden ગોલ્ડન

2) In the second stage of labor which of the following injection is given to improve uterine contraction. સેકન્ડ સ્ટેજ ઓફ લેબર દરમ્યાન યુટેરાઈન કોન્ટ્રકશન વધારવા માટે નીચેનામાંથી કયું ઈન્જેક્શન અપાય છે.

a) Prostaglandin પ્રોસ્ટાગ્લેંડીન

c) Phenergan Rang ફીનાગર્ન

b) Oxytocine ઓસીટોથીન

d) Diazepam ડાયઝેપમ

3) Endometrium of the pregnant utery is known as પ્રેગનન્ટ યુટ્રસ ના એન્ડ્રોમેંટ્રીયમને કહેવાય

a) Decidua ડેસીડપુ

c) Amnion મેયોન

b) Trophoblast ટ્રોફોબ્લાસ્ટ

d) Chorian-કોરિયોન

4) The height of uterus reaches at the level of umbilicus, યુટ્રસની હાઈટ અમ્બીલીકસન લેવલ સુધી પહોંચે છે.

a) 16 weeks 16વીકસ

c) 20 weeks 20 વીકસ

b)24 wocks ૨૪ વીકસ

d) 30 weeks 30 વીકસ

5) If LMP is 10/06/2021 than EDD should be which of the following? જો IMP ૧૦/b/૦૨૧ તો EDD -નીચેનામાંથી કઈ હશે ?

a) 17/04/2022

c) 26/06/2022

(6)17/03/2022

d) 17/03/2021

6) “Snowstrom” pattern in USG is a characteristic of which of the following condition નીચેનામાંથી સ્નોસ્ટોપ પેટર્ન સોનોગ્રાફીયા કઈ કંડીશન માં જોવા મળે છે?

a) Eclampsia -એક્લેમ્પસિયા

c) Abruptio placenta અચાનક પ્લેસેન્ટા

b) Hydatidiform mole હાઇડેટીડીફોર્મ મોલ

d) Placenta previa – પ્લેસેન્ટા પ્રિવિયા

7) In which condition the umbilical cord is attached to the margins of placenta કઈ કડીશનમાં અંબીલીકલ કોર્ડ પ્લાસેન્ટની માર્જિન ઉપર ચોટેલી હોય છે.

a) Batteldore placenta – બેટલડોર પ્લેસેન્ટા

b) Placenta membranaces- પ્લેસેન્ટા મેમ્બોન્સીયા

e) Circumvallate placenta – સર્કમવૈલેટ પ્લેસેન્ટા

d) Velamentous placenta વેલામેંન્ટસ પ્લેસેન્ટા

8) As per WHO breast feeding should be initiated after delivery within time of WHO પ્રમાણે ડિલીવરી પાછી બેસ્ટ ફીડીંગ આટલા સુમયમાં ચાલુ કરવું જોઈએ.

a) 30 min

c) 60 min

b)45 min

d) 70 min

9) Largest cell in human body is હુમાન બોડીમાં મોટામાં મોટો સેલ છે

a) Mycline cell આવલી સેલ

c) Ovum ઓવમ

b) Glial cell ગ્લાય્લ સેલ

d) Osteocytes ઓસ્ટીયોસાઈટસ

10) Causes of infertility in male includes પુરૂષમાં ઈનટીલીટીના કારણો સમાંવેશ થાય

a) Defective spermatogenesis

c) Obstruction of the offerent duct

b) Sexual dysfunction

d) All of above ઉપરના બધાજ

💪 💥☺ALL THE BEST ☺💥💪

નોંધ :-MCQ ANSWER APP ની યુનિક પેટર્ન માં બંને ભાષા માં આગળ paper solution /click here ની નીચે આપેલા છે. ” અ ” પર ક્લિક કરવાથી ભાષા ચેન્જ થશે.

IF ANY QUERY OR QUESTION,REVIEW-KINDLY WATSAPP US No. – 84859 76407