તારીખ -18/7/2017

પ્ર.1 નીચેના પ્રશ્નોના જવાબ આપો

🔸(અ) વેન્ટીલેશનના પ્રકાર લખો 02

VENTILATIO

• Definition: વેન્ટીલેશન એટલે_Air નું એક્સચેન્જ અથવા હવાની ફેરબદલી જેમાં ચોખ્ખી હવા ઘરની અંદર આવે અને પ્રદુષિત હવા ઘરની બહાર તેવા વાતાવરણનું નિર્માણ કરવું તેને વેન્ટીલેશન કહેવાય છે.
• મોડર્ન કોન્સેપ્ટ પ્રમાણે પ્યોર હવા મળવી જોઈએ જેમ કે એર કંડીશનર માંથી મળે છે.

Types of Ventilation

• Natural
• Artificial

🔸બ, પ્રોટીનના પ્રાપ્તિસ્થાનો અને કાર્યો લખો 04

Sources of Protiene પ્રોટીનના પ્રાપ્તી સ્થાનો :

પ્રાણી જન્ય પ્રાપ્તી સ્થાન :

• દુધ અને દુધની બનાવટો, ઈંડા ,માસ,
• માછલી,
• લીવર,
  ચીઝ વગેરે

વનસ્પિતીજન્ય પ્રાપ્તી સ્થાન :

• તમામ પ્રકારના કઠોળ
• મગફળી
• અનાજ.
• બધા પ્રકારની દાળ,
• નટ(દાણા),
• સોયાબીન,
• સુકોમેવો,વગેરે

Functions of Protiene

• શરીરના વૃધ્ધી અને વિકાસ કરે છે.
• થોડા પ્રમાણમાં ગરમી અને શક્તિ પુરા પાડે છે.
• રોગપ્રતિકારક શક્તિ પુરી પાડે છે.
• નવા સેલ અને ટીસ્યુ બનાવે છે.
• ઘસાય ગયેલા અને તુટી ગયેલા સેલ ટીસ્યુને રીપેર કરે છે .
• એન્ટીબોડી બનાવે છે તથા ઈમ્યુનીટી પાવર આપે છે.
• શરીરમાં એસીડ-બેઈઝ બેલેન્સ જાળવે છે.
• એન્ઝાઈમસ (અંતસ્ત્રાવ) બનાવે છે

🔸(ક.) સ્ટમકની આકૃતિ દોરી તેની રચના અને કાર્યો લખો 06

Functions:

• (૧) સ્મોલ ઈન્ટેસ્ટાઈન પેરીસ્ટાલ્ટીક, સેગ્મેન્ટલ અને પેન્ડયુલમ મુવમેન્ટ કરી ખોશકને વધુ પચવાલાયક બનાવે છે.
• (ર) તે ઈન્ટેસ્ટીનલ જયુઈસ ઉત્પન્ન કરી ખોરાકમાં ભેળવે છે.
• ૩) તે કાર્બોહાઈડ્રેટ, પ્રોટીન અને ફેટનું પુરેપુરુ પાચન કરે છે.
• ( (૪) તેમાં આવેલા લિમ્ફનોડથી ખોગકમાં રહેલા જંતુઓ સામે રક્ષણ મળે છે
• (૫) વિલાઈને કારણે સૌથી વધુ શોષણ (એબ્સોર્પ્સન) થાય છે.
• (૬) ડયુઓડીનમમાં બ અગત્યના . બાઈલ અને પેન્ક્રીએટીક જયુઈસ આવે છે જેથી ખોશકનું પાચન થાય છે.

🔸અથવા🔸

🔸(અ.) માનસિક બિમાર વ્યક્તિના લક્ષણો જણાવો 03

• વ્યકિત પોતે પોતાની લાગણીઓ સમજી શકે છે.
• પોતે પોતાની ઈચ્છાઓ જાણતો હોય
• પોતાનામાં શું ખામી છે તેની તેને ખબર હોય છે.
• પોતાનામાં તેને પુરો ભરોસો હોય છે.
• કોઈપણ પ્રકારના સંઘર્ષમાં તે ખુબજ શાંતી થી રહી શકે છે.
• પોતાનું ગૃપ પણ જાળવી શકે છે.
• પોતાના પર પુરેપુરો કાબુ હોય છે.
• કયારેય પણ સરળતાથી અપસેટ થતો નથી.
• દરેક પ્રકારની લાગણી ને કંટ્રોલ કરી શકે જેવી કે દુ:ખ,ગુસ્સો,પ્રેમ,અફેર વગેર..
• હંમેશા દરેક ને માન આપે તથા દરેક તરફથી માન મેળવી શકે છે.
• હતાશા જેવી સ્થિતી માંથી કાઈક શીખી શકે અને બહાર આવી શકે.

• દરેક સ્થિતીમાં જાતે નિર્ણય લઈ શકે છે.
• પોતાનું ધ્યેય નકકી કરી શકે છે.
• જીદગીમાં આવતા દરેક પ્રશ્નોનો મુકાબલો દઢતાથી કરી શકે છે.
• જીદગીના દરેક કામ અર્થવાળા હોય અને હેતુસભર હોય છે.

• સમયનો પુરેપુરો સદઉપયોગ કરતી હોય છે.
• પોતાની ફરજ પ્રત્યે સભાન અને નિષ્ઠાવાન હોય
• દરેક સાથે હળીમળી ને
• દરેકના સારા કાર્યો ને બીરદાવે છે.
• લોકો સાથે એડજેસ્ટ થઈ રહે,

• સારા મિત્રો બનાવી શકે તથા નિભાવી શકે,
• પોતાની લાગણી અને જરૂરીયાત પ્રત્યે હમેશા જાગૃત રહે.
• હંમેશા હકારાત્મક વિચારો કરતો હોય છે.
• સારૂ વાંચન અને સારા મિત્રો હોય છે.
• પોતાની થતી સાચી ટીકાઓ ને સહર્ષ સ્વીકાર કરે છે.

🔸(બ) ફેટની પ્રાપ્તિસ્થાનો જણાવો. શરીરમાં ફેટનું મહત્વ સમજાવો 04

ફેટના પ્રાપ્તી સ્થાનો :

• પ્રાણીજન્ય ખોરાક : દુધ અને દુધની બનાવટો,માસ,માછલી,ઈંડા અને કોર્ડ લીવર ઓઈલ
• વનસ્પિતીજન્ય : દાણા,અખરોટ,કાજુ,બદામ,તમામ પ્રકારના તેલીબીયા,સુકોમેવો,ઉપરાંત વેજીટેબલ ઓઈલ માંથી પુષ્કળ પ્રમાણમાં મળે છે.

ફેટના કાર્યો :

• (૧) આપણા શરીરને ગરમી અને શક્તિ પુરી પાડે છે.
• (૨) શરીરનું તાપમાન જાળવી રાખે છે.
• (૩) ફેટ સોલ્યુબલ વીટામીન જેવા કે એ,ડી,ઈ.કે ઓગળવામાં મદદરૂપ થાય છે.
• (૪) શરીરના નાજુક અવયવો નું રક્ષણ કરે છે.
• (૫) ચામડી સુવાળી અને ચળકતી રાખે છે.
• (૬) શરીરને જરૂરી એવા ફેટી એસીડ આપે છે.
• (૭) શરીરનો આકાર આપે છે સુંદરતા આપે છે.
• (૮) ખોરાક સ્વાદીસ્ટ બનાવે છે.

🔸(ક,) બેડસોર થવાના કારણો વિસ્તારથી સમજાવો 05

બેડસોરના કારણો :-

• -હલા હોય ઊંધાવો રીને ભાય
• -સર્ક્યુલેશન બરાબર ના થતુ હોય
• -ઓલ્ડ એજ હોય
• -ઓડીમા (સોજા હોય)
• -વધુ પડતા ઉપવાસને કારણે વાઇટાલીટી લો થઇ ગઇ હોય.
• -નર્વ સપ્લાયમાં ખામી હોય
• -કોઇ પણ પ્રકારના પેથોલોજીકલ ઓર્ગેનીઝમ ને કારણે

1) દબાણથી

• દર્દી એકને એક પોઝીશનમાં સુઈ રહેવાથી
• પ્લાસ્ટર કે સ્પ્લીન્ટ વખતે તેના દબાણથી
• દર્દિના વધુ પડતા વજનને કારણે
• ખુબ જ ટાઇટ બેન્ડેઝ બાંધેલ હોય
• બેડ પર પુરતા પ્રમાણમાં ચોખ્ખાઇના હોય

2) ઘર્ષણથી

• પથારીમાં કરચલી હોવાથી
• વ્યક્તિ જાડી હોય અને વજન વધારે હોવાથી
• દર્દિના પથારીમાં કઇ ધુળ કે કચરો કે ખુંચે તેવી વસ્તુ હોય તો
• દર્દિને પ્લાસ્ટીકની વસ્તુ જેવી કે મેકીનટોઝ . એરકુશન વગેરે કવર વીના આપ્યા હોય ત્યારે
• દર્દિને ખુંચે તેવી વસ્તુ આપેલ હોય દા.ત. તુટેલ બેડપાન
• દર્દિની પથારીમાં બ્રેડ . ચોખા કે અન્ય ફુડ પાર્ટીકલ ઢોળાયા હોય.
• પ્લાસ્ટર કાસ્ટ કે સ્પલીન્ટ સાથે ઘર્ષણ થવાથી

3) ભીનાશથી

• પથારી સતત ભીની રહેતી હોવાથી
• પથારીમાં પાસ થ દર્દીને સતત યુરીન પથારીમાં પાસ થતો હોય ત્યારે
• દર્દી જમતી વખતે પથારીમાં પાણી કે અન્ય ફ્લ્યુઈડને કારણે ભીની કરી હોય ત્યારે
• વધુ પડતો પરસેવો વળતો હોય તેના કારણે પથારી ભીની રહેતી હોય.
• વજાયનલ ડિસ્ચાર્જ કે અન્ય ડિસ્ચાર્જ ને કારણે પથારી ભીની રહેતી હોય.

પ્ર.2 નીચેના પ્રશ્નોના જવાબ આપો.

🔸અ.) માનસિક રીતે બિમાર વ્યક્તિના કાઉન્સિલીંગમાં ANM તરીકે તમારો રોલ વર્ણવો. 08

માનસિક રીતે બીમાર વ્યક્તિના કાઉન્સિલિંગમાં એક ANM (Auxiliary Nurse Midwife) તરીકે, તમારી ભૂમિકા ઘણી મહત્વપૂર્ણ છે. તેમાં ઘણી જવાબદારીઓનો સમાવેશ થાય છે, જેમ કે:

મૂળ્યાંકન અને નિદાન:

• દર્દીના માનસિક સ્વાસ્થ્યની સ્થિતિનું મૂલ્યાંકન કરવા માટે પ્રાથમિક તપાસ અને નિદાન કરવામાં મદદ કરો.
• દર્દીના લક્ષણો, વર્તન અને લાગણીઓ વિશેની માહિતી સંગ્રહિત કરો.

સહાયતા અને સમર્થન:

• દર્દીને મનોબળ આપો અને તેને માનસિક સહારો પ્રદાન કરો.
• દર્દીને સમજાવો અને તેની સમસ્યાઓ સાંભળો, તેને ચિંતામુક્ત કરવાનું પ્રયત્ન કરો.

વ્યક્તિગત કાળજી:

• દર્દીને યોગ્ય સ્વાસ્થ્ય સંભાળ અને સારવાર માટે માર્ગદર્શન આપો.
• દવાઓ સમયસર આપવી અને દર્દીની સ્થિતિની નિયમિત ચકાસણી કરવી.

વિદ્યાબોધ અને જાગૃતિ:

• માનસિક સ્વાસ્થ્ય અંગે જાગૃતિ ફેલાવો અને પ્રસારણ કરો.
• દર્દીને અને તેના પરિવારને માનસિક સ્વાસ્થ્ય વિષે શિક્ષિત કરો અને કેવી રીતે માનસિક સ્વાસ્થ્ય જાળવવું તે સમજાવો.

ચિકિત્સક સાથે સહયોગ:

• મેડિકલ પ્રોફેશનલ્સ અને કાઉન્સિલર્સ સાથે મળીને કામ કરો.
• દર્દીના અવલોકનો અને પ્રગતિ વિશે રિપોર્ટ તૈયાર કરો અને તેને મેડિકલ ટીમ સાથે શેર કરો.

ફોલોઅપ અને અનુસરણ:

• દર્દીના સાજા થયા પછી પણ તેના સ્વાસ્થ્ય પર નજર રાખો અને નિયમિત ફોલોઅપ કરો.
• જરૂરી હોય ત્યારે ફોલોઅપ મુલાકાતો માટે સમય સુનિશ્ચિત કરો.

પરિવાર અને સમાજની ભૂમિકા:

• દર્દીના પરિવારજનો અને નજીકના લોકોથી વાતચીત કરો અને તેમને સમજાવો કે કેવી રીતે દર્દીને સહાય કરી શકાય.
• સમાજમાં માનસિક બીમારી વિશેની ભૂલોને દૂર કરવા માટે પ્રયત્નો કરો.

• આ રીતે, એક ANM માનસિક સ્વાસ્થ્ય કાઉન્સિલિંગમાં અગત્યનું યોગદાન આપી શકે છે, અને દર્દી અને તેના પરિવારને સારી રીતે મદદ કરી શકે છે.

🔸બ.)ખોરાકના મુખ્ય ઘટકો જણાવી સમતોલ આહાર એટલે શુ તે જણાવો. 04

ખોરાકના ઘટકો નીચે મુજબ છે.

• (१) પ્રોટીન(Protiene)
• (२) કાર્બોહાઈડ્રેટ (carbohydrate)
• (3) ફેટ(fat)
• (४) મિનરલ્સ (Minerals)
• (५) વોટર (Water)
• (६) વિટામિન્સ (Vitamins)

બેલેન્સ ડાયેટ એટલે કે જે ખોરાક માંથી શરીર ને જરૂરી એવા તમામ ઘટકો જેવાકે પ્રોટીન,ફેટ, કાર્બોહાઈડ્રેટસ,વિટામીન તથા મીનરલ્સ અને પાણી તેમજ શરીરની તંદુરસ્તી જાળવવા માટે ની તમામ આવશ્યક ક્રિયા કરવા માટેની શક્તિ અને બીમારીના પ્રસંગે સંગ્રહ કરેલ શક્તિના ઉપયોગ થઈ શકે તેવા પ્રકારના ખોશક ને બેલેન્સ ડાયેટ કહેવાય છે.

પ્ર.3 નીચેના પ્રશ્નોના જવાબ આપો. (કોઇ પણ બે) 6X2=12

🔸(અ) આદર્શ કૂવો એટલે શુ? આદર્શ કૂવો બનાવતી વખતે શું-શું ધ્યાન રાખશો ?

• યોગ્ય જગ્યાએ હોય.
• બરાબર સારી રીતે બાંધેલ હોય
• પ્રદુષિત વાતાવરણથી રક્ષિત હોય સલામત પાણીનો પુરવઠો મળતો હોય
• આવા કુવાને આદર્શ કૂવો કહેવામાં આવે છે.
• આદર્શ કુવો બાંધતીધ્યાનમાં રાખવા જોઈએ.

• 1) Location (લોકેશન)
• 2) Lining (લાઈનીંગ)
• 3) Parapet Well (પારાપેટ વેલ)
• 4) Plate Form (પ્લેટ ફોમ)
• 5) Drain )
• 6) Covering (કવરીંગ)
• 7) Hand Pump (હેન્ડ પંપ)
• 8) Quality (કવોલીટી)
• 9) Health Education (હેલ્થ એજ્યુકેશન)

1. Location
   • કુવા માટે એવી જગ્યા પસંદ કરવી કે 15 મીટર અથવા 50 ફુટ સુધી તેની આજુ બાજુના વિસ્તાર માં કોઈપણ પ્રકારની ગંદકી ન હોવી જોઈએ તેમજ ઉંચી જગ્યાએ બાંધવો જોઈએ જેથી તેમાં લેટ્રીન વગેરેનું પ્રદુષણ ન ભળે છે.
2. Lining
   • લાઈનીંગ એટલે કુવાની અંદરની અને કુવા ઉપરની લાઈનીંગ 6મીટર અથવા 20 ફુટ ઉડે સુધી ઈંટ અથવા પથ્થરની સિમેન્ટ કોક્રીટનું ચણતર હોવું જોઈએ અને પાકુ પ્લાસ્ટર કરવું જોઈએ.કુવાના આકાર પ્રમાણે અંદરની સાઈડ પાકું પ્લાસ્ટર કરવું જાઈએ. જેથી સાઈડમાંથી દુષિત પાણી કુવામાં ન આવે.
3. Parapet Well
   • જમીનથી કુવાની ઉપર પારાપેટ અથવા કઠોડો બનાવવો જોઈએ. તેમાં બંને સાઈડે અંદર અને બહાર સિમેન્ટ કોક્રીટથી ચણતર કરી પાકુ પ્લાસ્ટર કરવું જોઈએ. આ પારાપેટ બનાવવાથી કોઈપણ બહારનો કચરો અંદર જઈ શક્તો નથી અને તે લોકોને સલામતી પુરી પાડે છે.
4. Plateform
   • કુવાની આજુ બાજુ સિમેન્ટ કોક્રીટનું ત્રણ ફુટ પહોળું, પ્લેટ ફોર્મ બનાવવું જોઈએ અને તેમાં ઢાળ બહારની બાજુએ હોવો જોઈએ જેથી પાણી ભરાઈ નહિ.
5. Drain
   • કુવાના ઢાળ આગળ એક પાકી ગટરની વ્યવસ્થા હોવી જોઈએ. જેથી નકામુ પાણી ગટરમાં જતું રહે.
6. Covering
   • કુવાની ઉપર એક સિમેન્ટ કોક્રીટનું કવર હોવું જોઈએ અથવા તો જાળી તેમજ પતરાનું કવર હોવું જોઈએ. જેથી ઉપરથી ક્ચરો અંદર ન પડે અને પાણી પ્રદુષિત ન થાય.
7. Hand Pump
   • કુવા ઉપર હંમેશા હેન્ડ પંપ મુકેલો હોવો જોઈએ. અથવા કુવામાંથી પાણી કાઢવા માટે એક જ ડોલ અને દોરી હોવી જોઈએ અલગ અલગ વાસણ વાપરવાથી પાણી પ્રદુષિત ત થાય છે.

Quality

• પાણીનો ટેસ્ટ કેવો છે તે લેબોરેટરી માં ટેસ્ટ કરાવવો જોઈએ. જેથી પીવાલાયક પાણી છે કે નહિ તેની ખબર પડે (C પાણી ત્રણ પ્રકારે ટેસ્ટ કરવામાં આવે છે.
• → ફીઝીકલ
• → કેમીકલ
  બેકટરીયોલોજીકલ ટેસ્ટ અને ત્યાર પછી ઉપયોગમાં લેવામાં આવે છે.

9. Health Education
   • જયારે કુવો બનાવીને લોકાર્પણ કરવામાં આવે ત્યારે ઓથોરીટીવાળા એ લોકોને કુવાની સાચવણી તેમજ જાળવણી વિશે માહિતગાર કરવા જોઈએ.
   • કુવાની જાળવણી વ્યક્તિગત, ફેમીલી અને કોમ્યુનીટીની જવાબદારી છે.
   • કુવાની ચોખ્ખાઈ કેવી રીતે રહી શકે જેમાં કપડાં ધોવાની,વાસણ ઘસવાની તથા સ્નાન કરવાની મનાઈ કરવી.
   • કુવો સોપે ત્યારે કોઈ ગેરંટી આપવામાં આવતી નથી કે આ પાણી થી રોગ નહિ થાય.
   • ચોખ્ખાં વાસણથી કુવામાંથી પાણી બહાર કાઢવાની એડવાઈઝ આપવી.
   • સમયાંતરે કુવામાં ક્લોરીનેશન કરાવવું. કુવાની આજુ બાજુ અવેડો કે લેટ્રીન ન હોવા જોઈએ.

🔸(બ.) Cell ની આકૃતિ દોરી સમજાવો.

માનવ શરીરનો સૌથી નાનામાં નાનો એકમ છે. માતાના ગર્ભમાં જયારે ભાળક વિકાસ પામે છે. ત્યારે તેની શરૂઆત સેલથી થાય છે. સેલનું વિભાજન થઈને તેના જેવા જ બે સેળ બને અને તેમાથી ચાર આમ ઘણા બધા એક સરખા સેલ જોડાઈને તેનો ટીસ્યુ બને છે. અને ઘણા ટીસ્યુ મળીને ઓર્ગેન બને છે. આ બધા ઓર્ગન મળીને સિસ્ટમ બને છે. આ બપી સિસ્ટમ મળીને આપણુ બોડી બને છે. જો આપણે માનવ શરીરનો અભ્યાસ કરવો હોય તો તેના સેલ ટીસ્યુ ઓર્ગન સિસ્ટમનો અભ્યાસ કરવો પડે.

Cell Wall સેલવોલ(દિવાલ);

• →સેલ તે નાનો જેલી જેવા પ્રોટોપ્લોઝીનનો બનેલો એકમ છે. જેને ફરતી સેમીપરમીએબલ મેમ્બ્રેન હોય છે. આ મેમ્બ્રેનને સેલવોલ કહે છે અને તેમા સૂક્ષ્મ છિદ્ર હોય છે. આ છિદ્રોમાંથી ન્યુટ્રીઅન્ટ(પોષકતત્વો) તથા બ્લડની આપલે થાય છે અને સેલમાં ઉત્પન્ન થતો કચરો સેલની બહાર નીકળે છે.

પ્રોટોપ્લાઝમ અથવા સાઈટોપ્લાઝમ Cytoplazm :

• →સેલ વોલની અંદર પ્રોટીનનો બનેલો ઝેલી જેવો પદાર્થ હોય છે, જેને પ્રોટોપ્લાઝમ અથવા સાઈટોપ્લાઝામ કહે છે. આ પ્રોટોપ્લોઝમમાં ઘણા બધા ભાગો આવેલા છે તે ખૂબ જ અગત્યના ભાગો હોય છે અને ઘણા અગત્યના કાર્યો કરે છે,

Nucleus ન્યુકિલયસ: કોષકેન્દ્ર

• →સેલની વચ્ચે ન્યુક્લીયસ હોય છે. જેની વચ્ચે ફરતે વોલ હોય છે. આ વોલને ન્યુક્લીયસ વોલ કહે છે. જે પણ સેમીપર્મિએબલ હોય છે. ન્યુક્લીયસની અંદર રહેલા પ્રોટોપ્લાઝમને ન્યુક્લીઓપ્લાઝમ કહે છે.

D.N.A. ક્રોમોજમ

• →સેલની ન્યુક્લ[અસની અંદર ડી.અન.અ. નામના રંગસૂત્રો કુલ ૨૩ જોડીમાં રહેલા હોય છે. ન્યુકલીઓપ્લોઝમની અંદર ૨૩ જોડી ક્રોમોઝોમ રગસૂત્રો આવેલા હોય છે. જેમાંડી. એન. એ. નામના ક્રોમોઝોન (જીન્સ) હોય છે. આ જીન્સ આપણા જુદા જુદા ગુણો ધરાવતો હોય છે. જે વારસાગત હોય છે અને તે પ્રમાણે દરેક પ્રકારનાં જાતીય ગુણો જેવા કે દેખાવ, બાંધો, બોલવા ચાલવાની રીતો. અવાજ વગર

(Centresome)

• →સેલની ન્યુક્લીયસની બાજુમાં સેન્ટ્રોઝોમ નામનું નાનું બોડી હોય છે. જેનાથી સેલનું વિભાજન થાય છે.

માઈટોકોન્દ્રિયા(Mitochondria

• →સેલના પ્રોટોપ્લાઝમમાં માઈટ્રોકોડીયા નામના ભાગો આવેલા છે. આ માટ્રોકોન્ડ્રીયા સેલની ફેકટરી જેવું કામ કરે છે. જેમાં ATP-Adendsin Triphosphate (એડીનોસીન ટ્રાઈફોસ્ફેટ) નામનું તત્વ હોય છે. આથી માઈટ્રોકોડીયામાં જયારે ઓકિસજન તથા ગ્લુકોઝ આવે ત્યારે તેમાંથી શકિત અને ગરમી ATP ની મદદથી ઉત્પન્ન થાય છે એટલેકે દહન ક્રિયા થાય છે અને તેથી શક્તિ ગરમી અને કચરો ઉત્પન્ન થાય છે.

વોકયુલીસ (Vocules)

• →સેલના પ્રોટોપ્લાઝમની અંદર વોકયુલીસ નામની ખાલી જગ્યાઓ હોય છે. જે સેલની કચરા પેટી છે. આમા માઈક્રોકોન્ડ્રીયા ઉત્પન્ન થયેલા કચરો જમા થાય છે અને તેનાથી આ કચરો બ્લડમાં જાય છે.

ગોલગીબોડીજ (Golgibodies):

• →આ સેલ પ્રોટોપ્લાઝમમાં આવેલા કેનાલ જેવાં એક્બીજાને ચોટી રહેલા ભાગો છે. જે સેલ માંથી સીક્રીએશન(પ્રવાહી) ઉત્પન્ન કરે છે.

Functions of Cell સેલના કાર્યો :

• →આપણા બોડીમાં થતા તમામ કાર્યો બધા સેલ મારફતે થાય છે. આમ સેલના કાર્યો નીચે મુજબ છે.

Growth & Repair

• →દરેક સેલ સતત કાર્યો કરે છે. આથી તે ઘસાય છે અને રીપેર થાય છે તેમજ તેનો વિકાસ પણ થાય છે. સેલ્સમાનાં પ્રોટોપ્લાઝમનો ઘસારો થતો જાય છે. તે સાથે જ નવુ પ્રોટોપ્લાઝમ બને છે અને તેની સંખ્યા સાઈઝમા પણ વધારો થાય છે. આમ સેલમાં ગ્રોથ એન્ડ રીપેર થાય છે.

Metabolism મેટાબોલીઝમ(ચયાપચયની ક્રિયા):

• →દરેક સેલના કાર્ય કરવા માટે એનર્જીની (ગરમી) જરૂર પડે છે. જે માટે પોષક પદાર્થો જેવા કે ગ્લુકોઝ નામના ઍમીનોએસિડ તથા ફેટી એસિડ, ગ્લીસસેલ વગેરે સેલમાં આવે ત્યારે એની સેલના અંદરના કેમીકલ્સના કારણે રૂપાંતર અને દહન ક્રિયા થાય છે. પરિણામ સેલમાં શક્તિ ઉત્પન્ન થાય છે તેમજ અન્ય પદાર્થો સિકિશન, હોમોન્સ,અંત:સ્ત્રાવે ઉત્પન્ન થાય છે અને આ પ્રક્રિયાને મેટાબોલીઝમ અથવા ચયાપચયની ક્રિયા કહે છે.

Respiration

• →દરેક જીવંત સેલ રેસ્પિરેશનની ક્રિયા કરે છે. એટલે કે સેલની બાજુમાં પસાર થતી આટીરીઅલ કેપીલરીમાં રહેલા સેલ માં આવે છે અને સેલની અંદર થતી દહનક્રિયાને કારણે ઉત્પન્ન થતી ઓકિસજન અને કાર્બન ડાયોકસાઈડ સેલવોલમાં થી બહાર નીકળી કેપીલરીમાં રહેલા આટીરીઅલ આ સેલમાં જીવીએ ત્યાં સુધી રેસ્પીરેશનનું કામ કરે છે.

Excretion (એકસરેશન):

• →દરેક સેલમાં સતત મેટાબોલીઝમ થવાના કારણે તેમજ દહનક્રિયાને કારણે ઉત્પન થાય છે. જે સેલની સેમીધમીએબલ લેયરમાંથી બહાર આવી બહાર બ્લડમી મળે છે. આમ તમામ સેલ સતત કચરો બહાર કાઢે છે. પુરીયા, યુરીક એસિડ વગેરે જે છેવટે શરીરના ઉત્સર્ગતંત્ર દ્વારા બહાર નીકળે છે.

Irritability & Conductivity

• →સેલને જ્યારે કેમીકલ ફીજીકલ અને મીકેનીકલ કે નર્વસ પ્રકારનો સ્ટીમ્યુનેશન આપવામાં આવે છે. ત્યારે તેને સૈલ રીસ્પોન્સ આપે છે અને પોતાનું કાર્ય કરે છે.

🔸(ક.) રાંધવાની પદ્ધતિઓ જણાવી ખોરાકની સાચવણી વિશે લખો.

Methods of Food Cooking

• Boiling બોઇલિગ
• Simmering સિમરીગ
• Steamming સ્ટમિગ
• Steaving સ્ટેવિંગ
• Frying ફ્રાઈંગ

House hold Method (હાઉસ હોલ્ડ મેથડ અથવા ઘરથ્થુ ઉપાય) :

• Cold Storage કોલ્ડ સ્ટોરેજ
• by heating સૂકવણી કરીને
• by salting સોલ્ટીંગ અથવા મીઠામાં બોળીને

કોલ્ડ સ્ટોરેજ :

• આમા રેફ્રીજરેટર માં ખોરાક ને સાચવવામાં આવે છે. જેમાં ફળો તથા શાકભાજી ને નીચા તાપમાને સાચવવામાં આવે છે. જેમાં ૦ સેન્ટીગ્રેડ થી ૧૨ સેન્ટીગ્રેડ સુધીનું તાપમાન રાખવામાં આવે છે. જો ફ્રીઝર કંપાર્ટમેન્ટમાં રાખવામાં આવે તો ત્યાં ઘણું નીચુ તાપમાન હોય છે. આટલા નીચા તાપમાન બેકટેરીયા નો ગ્રોથ થતો નથી તેથી વસ્તુ બગડવા નો ભય રહેતો નથી.

સુકવણી કરીને :

• આમા, ખોરાકને સુકવણી કરીને સાચવવામાં આવે છે. ખોશક ને સૂર્ય પ્રકાશમાં કે ગરમી થી સુકવવાથી તેમાં રહેલુ પાણી ઉંડી જાય છે. પરીણામે બેકટેરીયાનો વીકાસ થતો અટકે છે. જેના લીધે ખોરાક બગડતા અટકાવી શકાય છે. આમા, બટેટાની વેફર, સાબુદાણા,અમુક ફળો, તથા ફીશ આ મેથડથી સાચવી શકાય છે.

સોલ્ટીંગ અથવા મીઠામાં બોળીને :

• મીઠાનું પાણી એક સારા પ્રીઝરવેટીય તરીકે કામ આપે છે. અને તેમાઓર્ગેનિઝમ નો વિકાસ પણ થતો નથી. અને આનાથી આપણે વસ્તુને લાંબા સમય માટે સાચવી શકીએ છીએ. જેમા,કેરી, ગાજર,મટન,ફીશ વગેરે સાચવી શકાય છે.

(2) Commercial Method કોમશીયલ મેઇડ અથવા બજારૂ ઉપાય કે મોટા પાયા પરના ઉપાયો :

• કેનીંગ (ચુસ્ત ડબામાં પેકીંગ)
• ફીઝીંગ (ખુબ જ નીચા તાપમાને સાચવણી )
• કેમીકલ (પ્રીઝરવેટીવ ારા )
• રેડીયેશન પધ્ધતી થી

કેનીગ (ચુસ્ત ડબામાં પેકીંગ):▸

• આ રીતમાં જુદા જુદા પ્રકારના ખોરાક ને દાત.જામ,ફ્રુટસ,બેબી પાવડર,મીલ્ડ ફીશ,અથાણા, વગેરેને જંતુરહિત રીત ડબ્બામાં કે બરણી માં પેક કરવામાં આવે છે. જે સંપૂર્ણ હવા ચુસ્ત હોય છે. એકદમ ઉચા તાપમાને વસ્તુ ને ગરમ કરી ત્યારબાદ તેનો સંગ્રહ કરી શકાય છે. આ રીતમાં વધુ પડતા તાપમાનના લીધે વિટામીન્સ નો નાશ થાય છે.

ફ્રીઝીંગ (ખુબ જ નીચા તાપમાને સાચવણી): ▸

• ઘણા પ્રકારના ખોસક, કે ફળો તથા ફીશ અને મટન ને આ રીત થી સાચવવામાં આવે છે. જેમાં ખુબ જ નીચા તાપમાને ખોરાક ને બે થી ત્રણ મહીના ઓ સુધી સાચવી રાખવામાં આવે છે.

કેમીકલ (પ્રિઝરવેટીવ દ્રારા) : ▸

• આ રીત થી ખોરાક સાચવવા માટે કેટલાક કેમીકલ્સ ની જરૂર પડે છે જેને પ્રિઝરવેટીવ કહેવાય છે. જેમા, બેન્જોઈડ એસીડ,સોડીયમ બેન્જોએટ તથા અમુક પ્રકારના એસીડનો સમાવેશ થાય છે. આ તત્વો થોડા ઘણા અંશે શેરીરને નુકશાન કરતા હોવાથી સરકારે તેના પર નિયંત્રણ કરેલ છે. પરંતુ લીમીટેડ માત્રામાં આ વાપરવાથી નુકશાની થતી નથી.

રેડીયેશન પધ્ધતીથી : ▸

• આ રીતનો ઉપયોગ મોટા ભાગે સરકારી ગોદામ માં થતો હોય છે જયાં વધુ પ્રમાણમાં ખોરાક નૌ જશે હોય છે. જેમા ગામા રેઈઝનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે, મોટા પાયા પરના જથ્થો જેવો કે ઘઉં, ડુંગરી,બટાટા લાંબો સમય સાચવવા માટે આ રીત ઉપયોગી છે.

પ્ર.4 નીચેનામાંથી કોઇપણ ચારના હેતુઓ જણાવો 4X3=12

🔸એ. કેથેટરાઇઝેશન

• યુરીનરી રીટેનશન (ભરાવો) ને રીલીવ (દૂર કરવું) કરવા માટે
• નિદાન કરવા માટે દર્દીને પેશાબ પર કાબુ ન હોય ત્યારે (ઇન્કટીન્યસ ઓફ યુરીન) ત્યારે દર્દીની પથારી
• ભીની થતી અટકાવવા માટે
• યુરીનરી બ્લેડરને વોશ આપવા માટે
• યુરીનલ સર્જરી વખતે તે ભાગને ક્લીન રાખી તેમાં ચેપ લાગતો અટકાવવા માટે
• પેલવીક ઓર્ગનના કોઈ પણ ઓપરેશન કરેલ હોય ત્યારે
• દર્દી બેભાન હોય ત્યારે
• ડિલીવરી અને ઓપરેશન પહેલા બ્લેડર ખાલી કરવા માટે

🔸ક. સ્પંજ બાથ

હેતુઓ :

• શરીરનો પરસેવો દૂર કરવા માટે
• ચામડી પર બેક્ટેરીયાની વૃધ્ધિ થતી અટકાવવા માટે
• શરીરની ચામડીને ડ્રાય રાખવા માટે જેથી બેડ શોર થતો અટકાવી શકાય છે
• દર્દીનો થાક દુર કરવા માટે
• દર્દીને એક્ટીવ અને પેસીવ એક્સરસાઇઝ કરાવવા માટે
• બોડિ ટેમ્પરેચરને રેગ્યુલેટ કરવા માટે
• પ્રેસર પોઇન્ટની સંભાળ લેવા માટે
• ચામડીના રોગો થતા અટકાવવા માટે
• સારી રીતે હેલ્થ એજ્યુકેશન આપવા માટે
• દર્દીને સ્ફુર્તિ તથા આરામ આપવા માટે
• દર્દીને સારી ઉંઘ આવે તે માટે
• દર્દીના આખા શરીરનુ ઓબ્ઝર્વેશન કરવા માટે
• શરીરમાંથી આવતી દુર્ગંધ દૂર કરવા માટે
• શરીરમાં સર્ક્યુલેશન વધારવા માટે

🔸(ઈ.) બેક કેર

હેતુઓ

• (1) બેડ શોર થતા અટકાવવા માટે
• 2) દર્દીને રિફ્રેશ કરવા માટે તથા થાક દૂર કરવા માટે
  3) બેક ના ભાગમાં બ્લડ સર્ક્યુલેસન સારુ થાય તે માટે
• 4) દર્દીના બેકની કંડિશનનું નિરીક્ષણ કરવા માટે
• 5) દર્દીને પોઝીશન ફેરવવાની તક આપવા માટે જેથી કોમ્પ્લીકેશન થતા અટકાવવા માટે

🔸(બ) માઉથક્લીનીં:

• મો ને ચોખ્ખુ અને તાજગીભર્યુ રાખવા માટે
• દાંતને સારી સ્થિતિમાં રાખવા માટે
• દાંત તથા મોઢાના રોગો અટકાવવા માટે
• મોંના મ્યુકસ મેમ્બ્રેન ને ડ્રાય અને તૂટી જતુ અટકાવવા માટે
• ભુખ વધારવા માટે તેમજ સલાયવા વધુ ઉત્પન્ન થાય તે માટે
• પેરોટીડ ગ્લેન્ડમાં ચેપ થતો અટકાવવા માટે

🔸(ડ. એનિમા

હેતુઓ

• 1) બોવેલ સાફ કે ખાલી કરવા માટે ખાસ કરીને ઓપરેશન પહેલા
• 2) ડિલીવરી પહેલા સ્ટુલને બહાર કાઢવા માટે
• 3) વર્મ્સ મારવા કે બહાર કાઢવા માટે
• 4) શરીરમાં દવા અથવા પ્રવાહી દાખલ કરવા માટે
• 5) ટેમ્પરેચર ઓછુ કરવા માટે દા.ત. કોલ્ડ એનીમા
• 6) નિદાન કરવા માટે દા.ત. બેરીયમ એનીમા

પ્ર.5 નીચેની વ્યાખ્યા લખો (કોઇ પણ છ) 6X2=12

🔸1.ન્યુટ્રીશન,

• ન્યુટ્રીશન એટલે શું ? ન્યુટ્રીશન એ એક એવું વિજ્ઞાન છે કે જેમાં ખોરાક ના જુદા જુદા ઘટકો, તનું બંધારણ, કાર્યો તથા પાચનક્રિયાના જ્ઞાન ને લગતી તમામ માહીતી નો સમાવેશ થાય તેવા શાસ્ત્રને ન્યુટ્રીશન કહેવાય છે.

🔸2.સ્કીઝોફેનીયા,

• ▸ Schizophrenia આને સ્લીપ્ટ માઈન્ડ પણ કહેવામાં આવે છે. જેમાં વ્યક્તિ કંપલીટ ગાંડપણ અનુભવે છે. સતત ઓબ્ઝવેશન તથા હોસ્પિટલ ની જરૂર પડે છે. તથા ઘરના રૂમમાં જ રાખવામાં આવે છે. ગમે ત્યારે ગાંડપણ નો એટેક આવે છે. બુમ બગડા કરવા અને તોડફોડ કરવી સામાન્ય છે.

🔸3.સેનીટેશન,

• ” જયાં વાતાવરણ સ્વચ્છ હોય અને પુરસ્તા પ્રમાણ માં ખોરાક મળતો હોય જેનાથી સામાન્ય અને ગંભીર બિમારી થતી અટકાવે તેવા વાતાવરણને સ્વચ્છ વાતાવરણ કે એનવાર્યમેન્ટ સેનીટેશન કહેવાય છે.”
• વ્યકિતના વિકાસ, તંદુરસ્તી અને જીવનને અસર કરતાં વાતાવરણમાં રહેલા પરિબળોને અંકુશમાં લેવાની પધ્ધતિ ને એન્વાયરમેન્ટલ સેનીટેશન કહેવાય છે?

🔸4.વેન્ટીલેશન,

• VENTILATION વેન્ટીલેશન Definition: વેન્ટીલેશન એટલે Air નું એકસચેન્જ અથવા હવાની ફેરબદલી જેમાં ચોખ્ખી હવા ઘરની અંદર આવે અને પ્રદુષિત હવા ઘરની બહાર તેવા વાતાવરણનું નિર્માણ કરવું તેને વેન્ટીલેશન કહેવાય છે.

🔸5.કેલરી,

• આ શકિત માપવાનો યુનિટ છે. આનો અર્થ ગરમી એવો થાય છે. કેલેરી એટલે આપણા શરીર મારફતે લેવામાં આવેલ ખોરાક દ્વારા. મેળવેલ ગરમી અને શકિત છે.
• ૧ ગ્રામ પાણીનું ઉષ્ણતામાન ૧ ડીગ્રી સેન્ટીગ્રેડ વધારવા માટે આપવી પડતી ઉષ્માં ને ૧ કેલેરી કહેવાય છે.

🔸6.મેન્ટલ હેલ્થ,

• મેન્ટલ હેલ્થ એટલે માનસિક સ્વાસ્થ્ય. મેન્ટલ હેલ્થનો અર્થ તે છે કે તમે મનની સ્થિતિમાં કેવો અનુભવ કરો છો, તમારા વિચારો, લાગણીઓ અને વર્તન કેવી રીતે સંભાળો છો. આમાં ભાવનાત્મક, મનોવૈજ્ઞાનિક અને સામાજિક સુખાકારીનો સમાવેશ થાય છે.
• મેન્ટલ હેલ્થનું મહત્વ જીવનના દરેક તબક્કે રહે છે – બાળપણથી લઈને વૃદ્ધાવસ્થામાં સુધી. સારું મેન્ટલ હેલ્થ આપણને જીવનના તણાવોને જડબાતોડ રીતે સંભાળવામાં, અન્ય લોકો સાથે સારાં સંબંધો બાંધવામાં અને જીવનના દરેક ક્ષેત્રમાં કાર્યક્ષમ રહેવામાં મદદ કરે છે.

🔸7.ડીહાઇડ્રેશન,

• ડ્રીહાઈડ્રેશન એટલે શરીરમાંથી પાણીની અછત ઊભી થવી. આ સ્થિતિમાં શરીર જરૂરી તેટલું પાણી રાખી શકતું નથી, જે તેને યોગ્ય રીતે કામ કરવા માટે જરૂરી છે. ડ્રીહાઈડ્રેશનના લક્ષણોમાં તરસ લાગવી, મોઢું સૂકાવું, સાવડાવાળી ત્વચા, પેશાબનો રંગ પીળો અને માથાનો દુખાવો વગેરેનો સમાવેશ થાય છે.
• ડ્રીહાઈડ્રેશન સામાન્ય રીતે ખૂબ જ ગરમીમાં, વ્યાયામ પછી, આલ્કોહોલ સેવન પછી, કે ડાયેરિયા અથવા ઉલ્ટી જેવા પરિસ્થિતિઓમાં થઈ શકે છે. આ સ્થિતિને અટકાવવા માટે પૂરતું પાણી પીવું અત્યંત જરૂરી છે.

🔸8.બેલેન્સ ડાયટ (Balance Diet )

• બેલેન્સ ડાયેટ એટલે કે જે ખોરાક માંથી શરીર ને જરૂરી એવા તમામ ઘટકો જેવાકે પ્રોટીન,ફેટ, કાર્બોહાઈડ્રેટસ,વિટામીન તથા મીનરલ્સ અને પાણી તેમજ શરીરની તંદુરસ્તી જાળવવા માટે ની તમામ આવશ્યક ક્રિયા કરવા માટેની શકિત અને બીમારીના પ્રસંગે સંગ્રહ કરેલ શક્તિના ઉપયોગ થઈ શકે તેવા પ્રકારના ખોરાક ને બેલેન્સ ડાયેટ કહેવાય છે.

પ્ર-6 અ. નીચેની ખાલી જગ્યા પુરો. 05

અ. 1 ગ્રામ ફેટમાંથી ૯ કેલરી મળે છે.

બ. આપણા શરીરમાં પેન્ક્રીયાસ અવયવમાં ઈન્સ્યુલીન ઉત્પન્ન થાય છે.

ક્ર. ટ્રેકીઆ સી આકારનાં કાર્ટીલેજની બનેલી છે.

ડ. આંખને ઓપ્ટીક નામની નર્વ સપ્લાય કરે છે.

ઈ. કેમ્પ માટે ટ્રેન્ચ પ્રકારના લેટ્રીનનો ઉપયોગ થાય છે.

બ. નીચેનાં વિધાનો ખરા છે કે ખોટા તે લખો. 05

અ. આપણા શરીરમાં દસ સર્વાઈકલ વર્ટીબ્રા હોય છે. ❌

બ. બીટોટ સ્પોટ વિટામીન એ ની ખામીથી થાય છે.✅

ક. ટીટેની એ કેલ્શીયમની ખામીથી થાય છે.✅

ડ .ODએટલે જમ્યા પસી આપવાની દવા ❌

ઈ. યકૃત એટલે એપીગેસ્ટ્રીક એબ્ડોમીનલ કેવીટીનાં રીજીયન આવેલ છે.❌

ક. નીચેનાં પુર્ણરૂપ લખો. 05

1. ICDS

i……… Integrated

C……… Child..

D…….. Development

S……… Scheme

2. NBM

N……..Nill

B…….BY

M……. Mouth

3. CSF

C……..Cerebro

S…….. Spinal

F…….. Fluid

4. CSSD

C…….. Central

S……….Sterile

S.. ……Supply

D Department ……..

5. PEM

P. Protein

E…..Energy

M…….Malnutrition